KISALTMALAR
a.g.e. :
Adı geçen eser
a.g.m. :
Adı geçen
makale
a.g.md. :
Adı geçen madde
bkz. :
Bakınız
c. :
Cilt
çev.
: Çeviren
DİA :
Diyanet
İslam Ansiklopedisi
ed. :
Editör
ER
: Encyclopedia of Religion
ERE
: Encyclopedia
of Religion and Ethics
M.Ö.
: Milattan Önce
M.S.
: Milattan Sonra
s. :
Sayfa
T.D.V.
: Türk Diyanet Vakfı
vb.
:
Ve benzeri
v.dğr.
: Ve diğerleri
vol. :
Volume
t.y.
: Tarih yok
y.y.
:
Yer yok
GİRİŞ
Daha ilk dönemlerden itibaren İsa Mesih’in kimliği ve tabiatı sorunu
Hıristiyanlar arasında tartışılmaya başlamış ve bu sorunu çözebilmek için değişik
konsiller toplanmıştır.Tartışmanın merkezinde İsa’nın ontolojik varlığı sorunu
yatmaktaydı: O, sadece bir insan mıydı, yoksa insan şekline girmiş bir tanrı mı? 325’te
İznik’te düzenlenen konsilde, İsa Mesih’in Baba’dan geldiği/doğduğu; Baba ile aynı öze
sahip olduğu vurgulanmış ve İsa’ya tanrısal bir nitelik atfedilmiştir.
İsa’nın tanrı olarak
kabul edilmesi, tartışmaların durulmasına değil, tam tersine
daha da alevlenmesine neden olmuştur. İznik Konsili öncesinde, konsil sırasında ve
sonrasında İsa’nın tanrı olarak görülmesine karşı çıkan Aryüs ve taraftarlarına göre, her
şey gibi Oğul (İsa Mesih) da yaratılmıştır; ancak o, Tanrı tarafından yaratılan ilk
varlıktır. İsa Mesih’in Baba ile aynı öze sahip olması mümkün değildir. Tanrısal
öz bir
bütün ve paylaşılamaz olduğuna göre, hem Baba’nın hem de Oğul’un aynı anda tanrı
olması söz konusu değildir. İsa Mesih ancak, Tanrı ile insanlar arasında aracılık yapan
bir insandır.
İznik Konsili kararlarına karşı çıkanlar, sadece İsa’nın tanrı olmadığını
savunanlar değildi. İsa’nın Tanrı olduğunu kabul edenler arasında da görüş farklılıkları
ortaya çıkmıştır. İsa tanrı ise, sadece tanrısal bir doğaya mı, yoksa hem tanrısal
hem de
beşerî bir doğaya mı sahipti? İsa’nın hem tanrısal hem de beşerî bir doğaya sahip
olduğu kabul edilirse, bir kişide aynı anda iki ayrı doğa nasıl bulunabilirdi? “İsa’da,
sadece tanrısal bir doğa vardır; İsa’nın beşerî doğası tanrısal doğasının
içinde yok
olmuştur” diyenlere “monofizitler” denilmiş; “İsa’nın hem tanrısal hem de beşerî iki
doğası vardır” diyenlere ise “diyofizitler” denilmiştir. Monofizitler ve diyofizitler
arasındaki tartışmalar başka sorunların doğmasına da neden olmuştur. Eğer İsa Mesih
tanrı ise, annesi Meryem’in de “Tanrı-doğuran” (theotokos) olduğu kabul edilecekti.
İsa’da hem beşerî hem de ilâhî iki doğa olduğunu kabul eden Nestoryus ve taraftarları,
30 yaşında vaftiz olana dek İsa Mesih’in normal bir insan olduğunu savunmuşlardır.