Doğu karadeniz bölgesi

 

12 

hakimiyetine geçmesinden sonra Türk hakimiyetine geçişi 1461'de Fatih'in Trabzon'u fethi ile gerçekleşir. 

1571'de  Kafkas  kavimlerinden  dolayı  abhaza  korsanlarınca  Atina'nın  (Pazar)  basılıp  yağmalanması  da 

Tarihi  bir  vakadır.  Osmanlı  döneminde  1877'ye  kadar  Batum  sancağına  bağlı  bir  yerleşim  yeri  olarak 

görürken 1877-1878 Osmanlı Rus savaşından sonra Batum Ruslara bırakılınca 1878'de kurulan Lazistan 

sancağının (Merkez Rize) önde gelen kazası da Atina olur. I.Dünya savaşında 5 Mart 1915'de Atina (Pa-

zar) Rus işgaline uğrar. Pazar'ın Rus işgalinden kurtuluş tarihi ise 10 Mart 1918'dir. 1928'de Atina ilçesi 

Pazar adını almıştır. 2 Ocak 1936'ya kadar Çoruh iline bağlı olan Pazar, Çoruh ilinin kaldırılma-

sından sonra Rize İline bağlanmıştır. 

Türkiye'nin "En yağışlı bölgesi"içinde olduğundan yılda ortalama 2332 mm yağış almaktadır. Her 

ne kadar yağışlar bütün yıla dağılmış ise de iki devre dikkat çekicidir. Birincisi Temmuz'dan-Nisan'a ka-

dar  sürer  ve  yılın  dokuz  ayını  içine  alan "çok  yağışla  devre  (yıllık  yağışın  %86'sı  bu  dönemde  düşer)" 

İkincisi: Nisan-Mayıs-haziran aylarındaki"Az yağışlı devre dir.Hakim yağmur tipi"siklonik" olup devamlı 

ve  ince  tanelidir.Yazın  ise  konveksiyonel  sağanak  yağmurlar  görülür.  Bu  tip  yağmurlar  halk  arsında 

"Çakal Yağmuru "olarak bilinir. Karlı günlerin sayısı fazla değildir. Sonbaharda güney ve doğu rüzgar-

ları "karayel-Poyraz"sık-sık eser. 

İklimin yağışlı olması yüzünden yöre bitki örtüsü bakımından çok zengindir. İlçe bütün yıl yeşil-

likler içindedir.eskiden daha fazla alan kaplayan doğal bikri örtüsü çay bahçeleri açmak ve yeni yerleşim 

yerleri kurmak uğruna tahrib edilmiştir. Gerek koru, gerekse bozuk koru ormanlarında iğne yapraklılar-

dan: 

Kayın, Gürgen, Kızıl ağaç, Kestane, Ihlamur

 ve az da olsa Karaağaç vardır. Devlet denetiminde-

ki  ormanlık  alanların  alt  tabakalarıyla  bazı  yerlerde  bölümler  halinde  orman  gülleri 

"Komar"

  bulun-

maktadır. 

 

Yöresel adı komar olan orman gülü 

  

Ayrıca,  yabani  karayemiş,  böğürtlen,  eğrelti  otları  ve  ayı  üzümü  orman  altı  formasyonu  olarak 

dikkat çeker. İlçede yaylacılık doğal şartların sonucu olarak asırlardır sürdürülen ekonomik bir faaliyet-

tir.Özellikle orta kesim ile kıyı kesiminde yer alan bazı köylerin sakinleri yaz aylarında hayvan otlatmak 

ve ürünlerini saklamak amacıyla Fırtına Deresinin yukarı çığırında yer alan yaylalara gitmektedirler. Bu 

yaylaların  en  önemlileri:  Kito,  Ambarlı,  Kızılhaç,  Çermeç,  Verçenek,  Kale-i  Bala,  Başyayla,  Çiçekli, 

Elevit, Palovit ve Samistal'dır. 

Pazar  ilçesinin  ekonomisinde  en  büyük  payı  çay  alır.  Bunun  yanında  balıkçılık  ticaret,  sanayi, 

bankacılık  ve  tarımda  ekonomik  kaynak  yaratıcı  işler  olarak  yapılmaktadır.  Çayın  halkın  geçiminde  bu 

kadar  önemli  olması  yöredeki  az  kireçli  toprağın  bu  bitki  için  ideal  olmasından  kaynaklanmaktadır.  

1944  yılında  Örnek,  Merdivenli,  Kuzeyce,  Sivrikale  ve  Subaşı  köylerindeki  50,5  dekarlık  alanın 

"Çay Bahçesi"olarak ayrılmasıyla başlayan çay tarımı ilçede tarımda yeni bir sayfa açılmasını sağ-

lamıştır.  1945  yılında  Güney  ve  Tektaş  köylerinde  de  başlayan  çaycılık  günümüzde  tarımın  tek  ürüne 

"Uzmanlaşma" gelmesini yaratmıştır. İlçede 3 adet Çay fabrikası (Kirazlık, Pazar ve Melyat Çay fabrika-

ları)  bulunmaktadır.  İlçe  ekonomisinde  en  büyük  payı  çayın  alması  yüzünden  tarla  ziraatı  ve  bağ-

bahçecilik çok küçük alanlarda,aile ihtiyacının karşılanma ihtiyacına yönelik yapılmaktadır.Cumhuriyetin 

---

DİKKAT!!!

 BU DERS NOTLARININ TÜM HAKKI PROF.DR. ALİ ÖZÇAĞLAR’A AİT OLUP, BAŞKA AMAÇLARLA  

KULLANILAMAZ VE YAYINLANAMAZ. 

 

 

13 

ilk dönemlerinde ilçede büyük alan kaplayan  mandalina ve portakal bahçeleri ile elmalık günümüzde 

çok azalmıştır.1939 yılında ürünlerinin değerlendirilmesi için kurulan elma kurutma ve konserve fabrikası 

da  ha  sonra  çayın  devreye  girmesiyle  ekonomik  olarak  devreden  çıkmıştır.10-15  yıl  gibi  uzun  sürede 

meyve vermeye başlayan ve şeker oranının düşük olma özelliğine sahip bulunan 

Laz elması

 (Demir el-

ma)  gibi 

"İzebella"

  adı  ile  anılan  kokulu  siyah  üzümler  iklim  şartları  yüzünden  zamanında  olgunlaşa-

mamaktadır. Günümüzde bağcılık çaylık alanların yanında, armut ve elma ağaçları ile birlikte aile ihtiyacı 

için  sürdürülmektedir.  Trabzon  hurması  olarak  adlandırılan  meyve  ise  konserve  ve  pekmez  yapılmak 

üzere Erzurum'a yollanmaktadır. Arazinin engebeli, çayır ve mer'anın az olduğu, çay bahçeleri nedeniyle 

yem bitkilerinin ekilmemesi yüzünden hayvancılık "ahır hayvancılığı" şeklinde yapılmaktadır.Kıyı ke-

simlerdeki  bu  durumun  aksine  yüksek  yerleşimlerde  hayvancılık  asıl  uğraş  olarak  dikkat  çekmektedir. 

Kıyı kesimde az sayıda aile kendi süt ihtiyacını karşılamak amacıyla Jersey inek türü beslemektedir. Hay-

vansal  ürünü  satmak  amacıyla  yetiştiren  aile  sayısı  oldukça  azdır.Hayvancılık  yapanlar  yem  ihtiyacını 

Doğu  Anadolu  Bölgesinden  ot  getirerek,  yada  suni  yem  alarak  karşılamaktadır.  Koyun  ve  keçi,  çaylık 

alanlarda hiç yer almamakta, yüksek alanlardaki yayla ve mer'alarda ise küçük sürüler halinde görülmek-

tedir. İlçenin et ihtiyacının %85'i Doğu Anadolu Bölgesinden karşılanmaktadır. İlçe tarım müdürlüğünün 

kuluçka makinelerinde üretilen ve vatandaşa maliyetine verilen civcivler ise aile ihtiyacının karşılanması 

için yetiştirilmektedir. Bazı aileler tarafından küçük işletmeler tarafından sürdürülen tavukçuluk da yöre 

ihtiyacını karşılamaktan uzaktır. Gerek mahalle, gerekse köy yolarının yapılması yüzünden eskiden taşı-

macılıkta kullanılan at ve katır yetiştiriciliği de ortadan kalkmıştır. Sahil kesiminde rutubetin çok olması 

yüzünden iç kısımlardaki dağlık ve yaylalık alanlarda yapılan arıcılık 3600 civarında fenni ve iptidai ko-

vanla sürdürülmektedir. 

PURO TÜTÜNÜ

 Pazar ilçesinin özgü bir Endüstri bitkisidir. Pazar adıyla anılan puroların ya-

pımında kullanılır. Toprak yapısı gereği yalnızca 26 köyde ekimine izin verilmiştir. Puro tütününü diğer 

tütünlerden ayıran en büyük özellik yapraklarının 1 metre civarında oluşudur. Diğer tütünler gibi kıyılma-

yan bu tütün "iç sargılık","Dış sargılık" ve "Dolguluk" olarak üç aşamada kullanılır. İlçede kurulan fide-

liklerde kaliteli tütün fideleri yetiştirilerek çiftçi ihtiyacı karşılanmaktadır. Son zamanlarda kurutma yerle-

rinin ilkel olması yüzünden düşen üretim teknik ve sağlık işletmelerin kurulması halinde yeniden canlan-

dırılabilecektir. 

Balıkçılık: İlçenin gelir getiren kaynaklarından biride balıkçılıktır. Fakat deniz kirliliği yüzünden 

balıkçılık eski önemi ve yerini kaybetmektedir. Eskiden yöre halkı hem balığı tutar yerdi, hem de satarak 

geçimini  sürdürürdü.  Bugün  dededen  kalma  mesleği  sürdüren  150-200  civarındaki  balıkçı  ailesi  geçim 

sıkıntısı içinde yaşama savaşı vermektedir. Bundan 10-15 yıl öncesi hamsi, kefal, barbun, kalkan, kara-

göz, yelken, mezgit, palamut, istavrit gibi deniz ürünleri bakımından zengin olan Karadeniz'de denetim-

siz,bilinçsiz avlanma ve çevre kirliliği yüzünden ortaya çıkan bu durum gerçekten içler acısıdır. Balıktan 

umduğunu bulamayan Pazar'lı deniz özlemini küçük balıkçı tekneleri ile lüks yat yapımını sürdü-

rerek gidermektedir. Bahçedeki daracık alanlarda yöre insanının becerisi ve bir keser-testere yardımıyla 

sürdürülen tekne yapımı önemli bir ekonomik değer yaratmaktadır. Deniz balıkçılığı yanında tatlı su ba-

lıkçılığı da ilçede önemli bir yer tutmaktadır. Alabalık yanında son zamanlarda somon balığı yetiştiri-

ciliği önemli bir faaliyet alanıdır. 

Geçmişte ilçede dokumacılık önemli bir yer tutardı. Öyle ki sepet, sandalye örücülüğü gelişmişti. 

En  gelişmiş  dokuma  türü  bezdi.  Kenevir  ipliğinden  dokunan  bezler  iç  çamaşırı  yapımında  kullanılırdı. 

Sepet ve sandalye örücülüğü  günümüzde de sürdürülmektedir. Sepetlerin el sepeti, Gamal-kaşıklık gibi 

türleri vardır. Meyve sepeti incedir, uzundur, koni biçimindedir. "Gamal" ise daha çok Trabzon’da yay-

gın olmasına karşın ilçe insanı tarafından genellikle kola takılarak taşınır. Yavuz ve Tütüncüler köylerin-

de örgü koltuk, sandalye ve iskemle yapımı yaygındır. Bu sandalyelerin örgülerinde mısır koçanı yaprağı 

ya da  sarmaşık, ayaklarında fındık dalları kullanılır. Dokumacılıkta, kenevir önemli bir yer tutardı. Yete-

rince güneş görmediğinden sertleşmeyen bir özelliği var kenevirin. Böyle olunca da çok ince iplikler ya-

pılabiliyordu. 

 

---