Doğu karadeniz bölgesi

 

14 

ÇAYELİ 

Çayeli’nin  her  yanı  eşsiz  güzelliklerle  doludur.  Zaman  zaman  hırçınlaşan  denizdeki  dalgaların 

oluşturduğu bembeyaz köpüklerin girdabında uçuşan martıların sesleri ile kıyıya vuran dalgaların uğultu-

su birbirini tamamlar. 

 

 

Kıyıya paralel dağları bölerek denizlere ulaşan derelerin oluşturduğu küçüklü-büyüklü çağlayan-

ların hepsi görülmeye değer özelliklere sahiptir. Bu güzelliğin içinde “Ağaran” şelalesi ve Çataldere şela-

lesi  gerek  düşüş  yükseklikleri,  gerekse  ilkbaharda  suların  kabarmasıyla  oluşturdukları  görünümle  birer 

doğa harikasıdırlar. 

İlçe merkezine 7 Km uzaklıktaki Kuspa, 6 Km uzaklıktaki Musadağı ve 20 Km uzaklıktaki Mali-

pos tepeleri  piknik  yapmak  için  uyumlu  ve  güzel  bir  üçlü  oluşturmaktadır.  Sahilde  denize  girilebilecek 

alan olarak Kanlıdere mevkiinde 150-200 metre uzunluğunda doğal kumsal bulunmaktadır.  

Çayeli’nde  yaylacılık  genelde  ilkbaharın  ortalarında  başlar.  Özellikle  yaz  aylarında  yoğunlaşır. 

Bunun sebebi yaylaların ot biçme zamanı olmasıdır. Çoluk-çocuk herkesin yaylalara döküldüğü aylarda 

geziler düzenlenir. “Vartevor” adıyla şenlikler yapılır. Bu şenliklerde atma türküler atılır, oyunlar oyna-

nır; yaylacılar bir taraftan geçimini bu yaylalardan sağlarken bir taraftan da bu tür şenliklerle eğlenip ra-

hatlarlar. 

Kaçkar Dağlarının uzantılarına yaslanan Karos, Tahpur, Marbodom, Gundeğun, Ambarlı ve Zer-

gistal yaylalarının her birinin ayrı bir özelliği bulunmaktadır. Yörenin en yüksek tepesi olan Verçenik’i ve 

tüm  Kaçkarları  bölgenin  Tahpur  Yaylasından  daha  iyi  izlenebilecek  başka  bir  noktası  yoktur.  Ayrıca 

Karos Tepesinden güneşin batışını ve bulutların vadiler içindeki şekillenişini, Anbarlı Yaylasından Gelin 

Kayasını seyretmenin doyumuna ulaşmanın tarifi mümkün değildir.  

Çayeli  ilçesinde  muhtelif  kapasitelerde  12  adet  özel  sektöre  ait  çay  fabrikası  tesis  edilmiştir. 

Bunun yanında Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne ait 5 adet yaş çay işleme fabrikası mevcuttur. İlçede 

Korusan adı altında 1978 yılında 100 ortağı yurtdışında geçici işçi olarak çalışan kişilerden olmak üzere 

289 ortaklı Orman ürünleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. kurulmuş olup, ahşap yapı elemanları ve mobilya 

üretimi yapılmakta olup özel talepler de karşılanmaktadır. Çayeli'ne bağlı Madenli beldesinde mevcut 

zengin Bakır ve Çinko yatakları yabancı sermaye ve Etibank ortaklığı ile işletilmeye başlanmış ve 

bu maksatla yörede önemli bir sanayi tesisi kurulmuştur. Üretilen konsantre bakır ve çinko cevheri 

ham  olarak  ihraç  edilmektedir.  1983  yılı  Nisan  ayında  Çayeli  Bakır  İşletmeleri  A.Ş.  kurulmuştur. 

Türk yabancı ortaklığında %51 Türk, %49 yabancı hissesi mevcuttur.

 

 

---

DİKKAT!!!

 BU DERS NOTLARININ TÜM HAKKI PROF.DR. ALİ ÖZÇAĞLAR’A AİT OLUP, BAŞKA AMAÇLARLA  

KULLANILAMAZ VE YAYINLANAMAZ. 

 

 

15 

RİZE  

Rize  adının  kaynağına ilişkin  çok  sayıda  söy-

lence  arasından  yalnızca  ikisi  inandırıcıdır.  Birincisi, 

kolonileştirme  döneminden  kalmadır.  Buna  göre,  yö-

rede  bolca  pirinç  yetiştiriliyor  olmasına  dayanarak, 

Rize  kasabasının  yakınlarından  geçen  çay'a 

Rhizios 

(Yunanca pirinç) 

adı verilmiş, kent de adının bu akar-

sudan almıştır. İkinci söylence, daha yakın bir zamana 

tarihlenmektedir.  Bu  söylencede  aynı  akarsunun, 

Rumca 

"dağ eteği"

  anlamına  gelen 

Rhiza

  adını  taşı-

dığı,  kentin  adının  da  buradan  kaynaklandığı  ileri  sü-

rülmektedir. 

 

Rize'nin  tarihine  ilişkin  dolaysız  bilgi-

ler,Ege'de yaşayan Milotoslu denizcilerin yöreye yap-

tığı seferlerle başlar. MÖ . 670'lerde Miletoslular'ın  Karadeniz kıyılarında kurdukları kolonileri Rize'ye 

kadar  uzattıkları  biliniyor.  Med  ve  Persler'in  de  istilasına  uğrayan  bölge  daha  bu  dönemde  İyonlular'ın 

dolayısyla  Grek  kültürünün  etkisine  girmiştir.  İlk  çağlarda  Pontus  Krallığının  egemenliğine  giren  Rize 

yöresi  11.yy.'a  kadar  islami  akımların  etkisi  dışında 

kaldı.  11.yy.da  Büyük  Selçukluların  yükselme  döne-

minde  Sultan  Melikşah'ın  (1072-1092)  hakimiyeti 

altına  girdi.  Ancak,  1.  Haçlı  seferinde  (1096-1099) 

tüm  Karadeniz  kyıları  gibi,Rize'de  önce  Bizans,  daha 

sonra da Trabzon Rum Pontus İmparatorluğuna katıldı. 

Fatih  Sultan  Mehmet  tarafından  1461  de  Trabzon'un 

fethi ile Osmanlı sınırları içine alındı. Bu yıllarda Ri-

ze'nin  Trabzon  eyaleti  Batum  Gonya  sancağı  içinde 

yer  aldığı  biliniyor.  19.yy  'ın  2.  Yarısında  Trabzon 

eyaletinin  bir  sancak  merkezi  olan  Batum,  Rusya'ya 

bırakılınca  Rize  sancak  merkezi  oldu.  Birinci  Dünya 

savaşında  Ruslar  tarafından  işgal  edilen  Rize,  2  Mart 

1918'de işgalden kurtuldu ve 1924 de il merkezi oldu.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

16 

Rize ekonomisi, ekilebilir arazinin sınırlılığına rağmen asıl olarak tarıma dayalıdır. Çalışanların 

sektörel dağılımı incelendiğinde , tarımın ağırlığı belirgin olarak görülmektedir. Nüfus sayımı sonuçlarına 

göre , 1990 yılında Rize'de çalışanların %70 i tarım sektöründe, % 10.'u Sanayi sektöründe, % 19'u hiz-

metler sektöründe çalışmaktadır. Rize'de çay dışındaki bitkisel ürünler , genelde aile içi tüketimde kulla-

nılmakta  ya  da  yerel  pazarlarda  il  içi  tüketime  sunulmaktadır.  Bu  ürünlerin  üretim  miktarı  bakımından 

kayda değer olanları 

mısır, fasulye, patates, kara lahana, fındık ve mandalinadır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         Rize Mandalinası 

 

Çay üretiminden önce il tarımının temel ürünleri olan bu ürünler, ülke düzeyindeki üretim miktar-

ları içinde de önemli yer tutmakta idi. Çay üretiminin yaygınlaşması ve ülke düzeyindeki üretim miktarla-

rının hızla artışı sonucu, bu ürünler bakımından Rize'nin ülke genelindeki üretim içindeki payı da azal-

mıştır.

 

Günümüzde, il bitkisel üretiminin esas konusunu oluşturan yaş çay yaprağı üretimi, il bitkisel üre-

tim değerinin % 95'ini oluşturmaktadır. Ülkemiz, yaş çay yaprağı üretiminin %68'ini karşılayan Rize'nin 

yaş çay üretimi, iklim şartlarına bağlı olarak yıllar itibari ile değişmekle birlikte 500 bin ton civarındadır. 

Hayvancılık,  ilde  ikinci  ekonomik  faaliyet  olarak  sürdürülmektedir.  İşletme  bazında  ve  pazara  yönelik 

olarak hayvancılık , çay üretiminin yapılamadığı yüksek kesimlerde nisbeten yoğunlaşmaktadır. 

 

Rize Yöresinde Yaylacılık 

 

Yayla çıkış zamanı hava şartlarına bağlı olarak değişir. Genel de Mayıs ayı sonu ile Haziran başı-

dır. Tarih  muhtar  ve  köy  heyetleri  tarafından  birlikte  belirlenir.  Bu  tarih,  yağan  kar  miktarına  ve  karın 

tahmini kalkış zamanına göre tespit edilir. Belirlenen tarihten önce kimse yaylaya çıkmaz. Gerçek anlam-

daki mezralardan farklı olan bazı köylerin "mezra" olarak adlandırılan yukarı zondaki yaylalara çıkarken 

dinlenme  yeri  olarak  kullandıkları  geçiş  yerleri  vardır.  Mezraların  rakımları  yaylalara  göre  daha  düşük 

olduğundan kar erken kalkar. Nisan ayı sonunda, Mayıs ayları başında bu mezralara gidilir. Orada 15-20 

gün yaylaya çıkış tarihine kadar kalınır. Köyden gelenlerle birlikte yaylaya çıkılır. Hazırlıklar arasında, 

mısır öğütülmesi, at ve katır varsa semer ve eyerlerin gözden geçirilmesi, yiyecek, giyecek, hayvanların 

bağlanacağı, ip ve kazıklar sayılabilinir. Sığırların alınlarına ya da boyunlarına nazar boncuğu veya mus-

ka takılırdı. Hayvanı olmayanlar yüklerini sırtlarında taşırlar. Taşımayanlar kiracı tutarlar. Yük taşınması 

gayet eğlenceli olur. Köyün gençleri genellikle pazar günleri hep birlikte yüklerini alır, sabah erkenden 

yayla yoluna koyulurlar. Belli yerlerde mola verir, dinlenir, açlıklarını giderir, horon oynarlardı.  

Yaylaya çıkışlar genellikle iki gün sürerdi. Birinci günün sonunda hanlarda konaklanırdı. Hanlar 

zemin katı kahvehane, üst katı da birkaç odadan ibaret bir otel niteliği taşırdı. Hayvanlar çok kalabalık 

olur ve ahırda yer olmazsa dışarıda yere çakılan kazıklara bağlanırdı. Hayvanlara hayvancının ot depo-

---