«Doqquz Bitik» sırası



Yüklə 3,78 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə84/122
tarix30.12.2017
ölçüsü3,78 Kb.
#18490
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   122

 
180 
Toponimlərin yerdəyiĢmə olayı bu və ya digər boyun yaĢayıĢ yerini 
dəyiĢməsi ilə gerçəkləĢir.Yerini dəyiĢən uruq və boyların  yeni  yurda da-
Ģıdığı toponimlər sırasında etnotoponimlər önəmli yer tutur. Bu baxımdan, 
Ön
 
Asiyadan
 
batı,
 
quzey,
 
doğu  istiqamətlər  üzrə  yerdəyiĢən  qədim  topo-
nimlər sırasında boyadı ilə bağlı etnotoponimlərin miqrasiyası hansı boyun 
hansı  istiqamətdə
 
köç  etdiyini  göstərən
 
əsas  bəlgələrdən  biridir.  Ġkiçay-
arası,  Doğu  Anadolu,  Güney  Qafqaz,  Quzey  və  Güney-Azərbaycandan
 
dıĢarıya
 
çıxan
 
belə
 
etnotoponimlərin
 
bir
 
neçəsini  gözdən  keçirmək  üçün 
miladdan öncəki qaynaqlarda qeyd olunmuĢ adları qara hərflə ayıraq:
 
Ön Asiya
 
Anadolu (A) 
Gürcüstan (G) 
Ermənistan (E) 
Ġkiçayarası  (ĠA) 
Azərbaycan  (AZ)  
 
Batı və Quzey ölkələr 
Ġtaliya (Ġ)  
Avropa (AV) 
Dağıstan  (D) 
Doğu Avropa (DA)
 
Quzey Qafqaz  (QQ)
 
Doğu ölkələr 
Türkmən Eli
 
(T) 
Orta Asiya (OA)  
Sibir-Altay  (SA) 
Qazax-Qırğız Eli (Q) 
Doğu Türküstan  (DT)
  
As/Az/Kas/Xaz, Azoq
Aza,
 
Azar/Azər/Xazar, 
Xəzər, Xazarlu, Kaspi, 
Kazbi
 
(Qəzvin),
 
Azərbi, 
Qazax (ĠA, A, AZ, G), 
As-tarañur (Astarak), 
Kasaq, Aza, Azərku, 
Azaklar (E)
 
Alpan, Qu’Alba(ni), 
Alban, Alman,  
Alvan-kala  (AZ, G) 
 
Armi, Ermi/Ərmi, 
Ermen, Ərmik, Arman, 
Armanqu, Armuna (A, 
E, AZ)
 
AbarneAparunu (ĠA)  
Balasaqan (AZ) 
Barda, Bərdə (AZ) 
Bars, Parsua (AZ) 
Elbars (AZ) 
Qaban, Qafan (AZ) 
Qaşqa/Kaşka (A) 
QaĢqa, QaĢqay (AZ) 
Kuman (A, ĠA) 
Azer, Azov/Azaq (AV) 
Azar, Azar/Xazar
 
qala
 
(QQ)  
Xazar-Sirma (DA) 
Kazar/Xazar (DA, QQ) 
Kaspi (D), Kaspi (AV)
 
Az-kiĢi (QQ) 
Astarxan (DA) 
 
Alba-Lonqa, Albana (Ġ), 
Albania,  Alvanlar (AV) 
Alpan (D), 
 
Arman (QQ) 
Arman, Ermen (D, DA)
 
 
 
Abar, Avar (DA, QQ, D) 
 
Bardı (DA) 
Barsilya (QQ-D) 
 
Koban (AV, QQ) 
KaĢqa-tau (QQ) 
 
Kuman, Koman (QQ, AV) 
Az əri «az boyu» (SA, Q),  
Azar-təpə, Azlar-təpə (OA) 
Asar (Q), Qazax (Q) 
mifik Azarlar yurdu (SA) 
Kasbi (OA)  
Az-kisi (SA) 
 
 
Alban, Alpan obaları (T) 
Alban-baĢ dağı (SA) 
Alban boyu (Q, OA) 
Ermen, Ermen-tau (Q)
 
Arman (SA), Ermiyan (OA) 
Ermen-qıĢlaq(T) 
Ermen-Çeçen (antroponim) 
 
Balasağun (Q) 
Part (T), Staraya-Barda (SA) 
 
Barsxan (Q),Yel-bars (T) 
Barsqan boyu (DT)  
 
KaĢka (DT) 
 
Kumandı (SA) 


 
181 
Kedar, Gedar-çay (AZ) 
Qamir (A),Qamər (AZ) 
Qut, Kuta (A, ĠA, AZ) 
Kotanlı
 
(AZ)

Xotanlu
 
(A) 
Kumuq (A) 
Puluadi, Polad (AZ) 
Samara (ĠA),  
Subar(tu), Şubar (ĠA), 
Bilə-suvar, Sipar (AZ) 
Tərtər (AZ) 
Toqar(ma), Dügər (A) 
Turuq (AZ) 
Tarxu, Turxu (A) 
SaqaSakka (A, ĠA)  
ġəki, Saqat (AZ)  
Xorus, Gorus, Qars 
(ĠA, A, AZ) 
 
Urme (ĠA, A),
 
Urmu
 
(A) 
 
Şadılı, Şatər (ĠA, A, AZ) 
 
Kador (QQ) 
Kamer, Kimmer (QQ,DA) 
Krımda əski Kut Ģəhəri (A) 
 
Kumuq (D) 
Polata (AV), Bulat (QQ,D) 
Samara (DA) 
Suvar (QQ, D, DA) 
 
Tartaro (Ġ), Tərtər (AV) 
Diqor (QQ) 
Turuq/Török/ Türk(QQ,AV) 
Tarki (D) 
Saqa, Skit, Sak (QQ, AV) 
 
Xoruz, Xoruzlu (AV) 
Qerusa (QQ-DA) 
 
Urme (QQ) 
 
ġatoy, ġatar (QQ) 
 
Kodar (Q) 
Kemer-ova (SA) 
Kuday teonimi (SA, Q) 
Xotan (DT) 
 
 
Samariana (T) 
Subar, Sibir, ġubar (Q, SA) 
Suvar (T) 
 
Tokar, Toxar (OA,DT) 
Turuq/Türük/Türk (OA,
 
T,
 
Q) 
 
Saqlı dərəsi (SA) 
Sak, Saqay (OA, T, AL) 
Saxa (Yakut) 
 
 
 
Urmi(AL),Urumçi (DT) 
Urme (Amur çayının qolu) 
ġato (DT) 
 Beləliklə, bu bölmədə bölgəsəl sözlərdən tutmuĢ yerini dəyiĢən to-
ponimlərə  qədər  gözdən  keçirdiyimiz  bəlgələr  aydın  göstərir  ki,  türk 
boyları qədim çağlarda Ön Asiyadan doğu və quzey yönlərə miqrasiya 
etmiĢdir və bu miqrasiya öz əksini onomastikada tapmıĢdır.
 332
 Hər hansı 
bir  boyun  yerdəyiĢməsi  etnotoponimlərdə  daha  aydın  görünür.  Burada 
alınan elmi nəticələr beĢ-on oxĢar sözün deyil, sistem təĢkil edən yüzlərlə 
toponimin  verdiyi  bəlgələr  əsasında  ortaya  çıxmıĢdır.  Coğrafi  dilçilik 
baxımından əldə olunmuĢ bu nəticələr sonrakı bölmələrdə söz açacağımız 
tarixi  köçlər  mövzusuna  giriĢ  sayıla  bilər.  Çünki  türkologiya  elminin  ən 
zəif  yeri məhz  tarixi coğrafiya,  özəlliklə, tarixi  miqrasiyaların  yönü  ilə 
bağlıdır.  Tarixi  köçlərdə  miqrasiya  yönünün  müəyyən  olunmasında  isə 
paleotoponimiya olduqca gərəkli informasiya verir.  
                                                 
332
 Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  Ön  Asiyadan  dıĢarıya  daĢınan  minlərlə  toponim  sonralar 
baĢqa dilə tərcümə olunmuĢdur, necə ki, Rusiyada  Sarkel - Belaya Veja, Kızılyar - Kras-
noyarsk, Bolqariyada Kazan - Kotel, XoruzXoruzlu - Petelevo, Pevets adlarına dəyiĢdi-
rilmiĢdir.  


Yüklə 3,78 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   122




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə