_______
Milli Kitabxana_______
28
siyasəti sahələri üzrə qanun layihələrini hazırlayır və ya
təqdim olunmuş qanun layihələrinə dair rəy verir;
- yerli
vergilərə və ödənişlərə, yerli büdcələrə aid qanun
layihələrini hazırlayır və ya təqdim olunmuş qanun
layihələrinə dair rəy verir;
- dövlət büdcəsinə nəzarətlə bağlı məsələlərə baxır və
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təkliflər
verir;
- dövlət büdcəsinin
layihəsinə dair başqa daimi
komissiyaların təkliflərinə baxır və onlar barəsində rəy
verir və s.
1.2.3. Büdcənin icrası
Dövlət büdcəsinin icrası –
müvafiq icra hakimiyyəti
orqanları və onların tabeliyində olan təşkilatlar (büdcə təşkilatları)
tərəfindən dövlət büdcəsi gəlirlərinin təmin edilməsi və xərclərin
həyata keçirilməsi prosesi.
Dövlət büdcəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanları, onların
tabeliyindəki təşkilatlar tərəfindən dövlət xəzinədarlığı vasitəsilə icra
edilir.
Dövlət büdcəsindən maliyyələşən təşkilatların vəzifəli
şəxslərin tabeliyində olan müəssisələrin həyata keçirdikləri maliyyə
əməliyyatlarına, xərc normalarına və müvafiq maliyyə qaydalarına
riayət etmələrinə görə məsuliyyət daşıyırlar.
Bu qaydalara riayət
etməyən, o cümlədən vəsaitin hərəkətinə və istifadəsinə dair
məlumatı təqdim etməyən, həmin vəsaitin təyinatını dəyişən büdcə
təşkilatlarına qarşı qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş tədbirləri
həyata keçirə bilər. Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin icrasını təmin
edən orqanlar müəyyən edilmiş formalara uyğun olaraq aylıq, rüblük
və ilin əvvəlindən artan yekunla gəlirlərin təsnifat üzrə hesabatları
müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edirlər.
Büdcə təşkilatları və dövlət büdcəsindən maliyyə yardımı alan
təşkilatlar həmin vəsaitlərdən istifadə barədə müəyyən olunmuş
qaydada aylıq, rüblük və ilin əvvəlindən artan yekunla funksional,
_______
Milli Kitabxana_______
29
iqtisadi və təşkilati təsnifat üzrə hesabatları müvafiq icra hakimiyyəti
orqanlarına təqdim edirlər.
Zərurət yarandıqda müvafiq icra hakimiyyəti orqanları təsdiq
olunmuş büdcə ayırmaları həddində, bölmələrin xərc maddələri və
funksional təsnifatın paraqrafları səviyyəsində iqtisadi təsnifatın
yarımmaddələri arasında müvafiq dəyişikliklər də edə bilər.
Qeyd etməliyik ki, dövlət büdcəsinin icrası ilə yanaşı dövlət
büdcəsinin kassa icrası da vardır. Dövlət büdcəsinin kassa icrası
dedikdə büdcə gəlirlərinin büdcəyə daxil olmasını və xərclərinin
büdcə təsnifatına uyğun olaraq xəzinədarlıq vasitəsilə ünvanlı
istifadəsini təmin edən icra mexanizmi başa düşülür.
Dövlət büdcəsinin kassa icrası dövlət xəzinədarlığı vasitəsilə
həyata keçirilir. Dövlət xəzinədarlığı dövlət
maliyyəsindən istifadə
sahəsində şəffaflığı təmin etmək məqsədilə dövlət büdcəsindən
maliyyələşən bütün idarə, müəssisə və təşkilatlar üzrə maliyyə
əməliyyatlarının müvafiq uçot qaydalarına uyğun uçotunu aparır.
Dövlət büdcəsinə bütün daxilolmalar və ödəmələr,
büdcədənkənar dövlət fondları, dövlət təminatı ilə alınmış kreditlər
üzrə əməliyyatlar və digər dövlət əməliyyatları qanunvericiliklə
müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq dövlət xəzinədarlığı
tərəfindən ödənilir.
Büdcə təşkilatlarının satın aldığı mallara, qəbul etdiyi iş və
xidmətlərə görə dövlət xəzinədarlığı tərəfindən qabaqcadan dövlət
(büdcə) öhdəlikləri götürülür və bu öhdəliklər
çərçivəsində
satınalmalardan yaranan kreditor borcları xəzinədarlıq tərəfindən
ödənilir.
Dövlət büdcəsinin icrası prosesində qəbul edilmiş öhdəliklər
üzrə əməliyyatlar büdcə ili qurtardıqdan sonra həyata keçirilə
bilməz. Belə öhdəliklər üzrə ödəmələr növbəti büdcə ilindəki
ayırmalar hesabına təmin olunur.
İlin sonuna bütün xəzinə hesablarının qalıqları dövlət
büdcəsinin vahid xəzinə hesablarına (məqsədli təyinatlı
maliyyələşmələr istisna olmaqla) köçürülür və həmin vəsait növbəti
ilin aidiyyəti büdcə xərclərinin ödənilməsinə və dövlət
büdcəsinin
kəsirinin maliyyələşdirilməsinə yönəldilə bilər.
_______
Milli Kitabxana_______
30
Azərbaycan Respublikası Vergi Məcəlləsində (22-ci maddə)
nəzərdə tutulan vergi orqanlarının maddi həvəsləndirmə və inkişaf
fonduna vəsaitin ayrılması həmin ilin vergi daxilolmalarının
azaldılmasının hesabına həyata keçirilir.
Dövlət xəzinədarlığının öhdəsində olan nağd pul vəsaiti onun
vahid hesabında müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən
müəyyən edilmiş müvəkkil banklarda saxlanılır.
Vahid xəzinə hesabının idarə edilməsinin və bu hesabdan
vəsaitin silinməsinə sərəncam verilməsinin müstəsna səlahiyyəti
dövlət xəzinədarlığına məxsusdur. Dövlət xəzinədarlığının razılığı
olmadan bu hesabdan hər hansı formada vəsaitin köçürülməsi və ya
götürülməsi qadağandır.
Büdcə təşkilatları əldə etdikləri
büdcə və büdcədənkənar
gəlirləri tam həcmdə və vaxtında vahid xəzinə hesabına
köçürməlidirlər.
Dövlət büdcəsinin icrasına dair hesabatın layihəsi və icmal
hesabat müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən hazırlanır.
Qeyd.
Büdcə təşkilatları tərəfindən (işlərin və xidmətlərin)
satın alınması Azərbaycan Respublikasının “Dövlət satınalmaları
haqqında” qanunu ilə
tənzimlənir. Qanun Azərbaycan
Respublikasında dövlət satınalmalarının iqtisadi, hüquqi və təşkilati
əsaslarını müəyyənləşdirir, satınalmalar zamanı dövlət vəsaitindən
səmərəli və qənaətlə istifadə edilməsi, müsabiqə və aşkarlıq
əsasında bütün malgöndərənlərə (podratçılara) bərabər rəqabət
mühiti yaradılması prinsipləri və qaydalarını müəyyən edir. Qanun
Azərbaycan Respublikasında dövlət müəssisə və təşkilatları
(idarələri), nizamnamə fondunda dövlətin payı 30 faiz və daha çox
olan müəssisə və təşkilatlar tərəfindən malların (işlərin, xidmətlərin)
dövlət vəsaitləri, dövlətin aldığı və dövlət zəmanəti ilə alınmış
kreditlər və qrantlar hesabına satın alınmasına şamil edilir.
2005-ci ildə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına 3583 müsabiqə
həyata keçirilmişdir. Satınalma prosedurlarında tender predmetinin
ehtimal olunan qiyməti 2
000 mlrd. AZM məbdəğində
müəyyənləşdirilərək, dövlət vəsaitinin 161,9 mlrd. AZM və ya 8%
qənaət olunmuşdur.