Dövlətin intuitiv təfəkkürlə idarə olunması
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
41 səlahiyyətləri, həm də beynəlxalq aləmdə iştirakları onların fərqli fəaliyyətlərini meydana gətirir. Bu fərqli fəaliyyət də fərqli tənzimləmə istiqamətlərini formalaşdırır. Lakin əslində bu fərqlilik elə bir bütövün tərkibini təşkil edir. Dövlətin daxili siyasətindən onun beynəlxalq siyasəti, beynəlxalq siyasətindən isə daxili siyasəti tamamlanmış olur. Hər bir tənzimləmənin hədəfi və obyekti mövcud olur. Bu baxımda da beynəlxalq hüququn və milli hüququn hədəfi dünya və onun resurslarıdır dünyanın maddi və mənəvi dəyərləridir. Resursların fərdi və kollektiv olaraq qazanılması ilə başlıca məqsəddir. Dünyaya baxış fəlsəfəsindən belə bir fikir hasil olur ki, dünya özünü qorumalıdır və özünün dəyərlərindən faydalanmalıdır. Bunun vəhdət fəlsəfəsinin mahiyyəti də bundan ibarətdir. Dünya siyasəti fəlsəfəsinin əsas mahiyyəti də dünya resurslarından birgə istifadə yolunda dövlətlərin milli və beynəlxalq imkanlarını birləşdirməkdən ibarətdir. Dünyanın siyasət strukturunu təşki edən dövlətlər siyasət və hüquq qurumlarıdır. Xalqların milli və beynəlxalq maraqlarını tənzim etmək dövlətlərin pozitiv mahiyyətini, xeyirxah fəaliyyətlərini təşkil edir. Dövlətlər beynəlxalq aləmdə və ümumən dünyada maraq müdafiə edən və təmin edən subyektlər, tərəflər rolunu oynayırlar. Dövlətlər öz qarşılıqlı fəaliyyətlərini hüquq normaları ilə tənzim edirlər və buradan da koordinativ əlaqələrdən qarşılıqlı əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq meydana gəlir. Yəni, əlaqələri qaydalara salırlar. Daxili və xarici siyasətin nəzəri əsasları hüquq normaları ilə formalaşır. Hüquq normaları siyasətin icrası üçün qaydaları əks etdirir və siyasət istiqamətlərini müəyyənləşdirir. Fəaliyyətin prinsipləri də hüquq normaları ilə müəyyən olunur. İnsanın hədəf müəyyən etdiyi dünya da ictimai mənada hüquq və siyasət müstəvisindən ibarətdir. Dünya hüququna dövlətlərin daxili hüquqları və xarici siyasətlə formalaşan beynəlxalq hüquqları aiddir. Dövlətlərin dünya siyasəti və dünya hüquq müstəvisi çərçivəsində regionlar və sahələr üzrə 42 səlahiyyətləri meydana gəlmiş olur. Dövlətlər əsas siyasət və hüquq subyektləridirlər. Dövlətlərin bir-biriləri ilə əlaqələri isə beynəlxalq hüquqla təmin olunur. Beynəlxalq hüquq elə daxili hüquqdan başlanğıc götürən hüquq normaları sistemindən ibarət olur və daxili hüquqları böyüdən kriteriya rolunu oynayır. Dövlətlər aktlar nəticəsində hüquq normaları təsbit edirlər, icrasına, tələblərinə əməl edirlər. Beynəlxalq hüququn tərkibi olan təşkilatlar da dövlətlərin yaratdıqları törəmə subyektlərdir. Dövlətlər həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli qaydada beynəlxalq müstəvidə iştirak edirlər və beynəlxalq hüquq və siyasət müstəvisini formalaşdırırlar. Nəzərə almaq lazımdır ki, dünya hüququ ümumən vahiddir. Lakin bu vahidlik içərisində çoxlu çalarlılıq vardır. Bu çalarlılıqdan da tərkib yaranır. Dünya hüquq sisteminin üst və alt sistemləri vardır. Bunlar da hüquqi fəaliyyəti tamamlamaq funksiyasını təmin edir. Dünya hüququnun bir-birini tamamlayan sistemlərdən ibarət olan iki mühüm istiqaməti və tərəfi vardır: dövlətlərin daxili hüquqları və beynəlxalq hüquq. Dünya hüququnun əsas məqsədi dünyanın vahidliyini təmin etmək, dünya resurslarından səmərəli istifadə etməkdən ibarətdir. Vəzifəni də buna doğru yönəldir. Dünya hüququnu yaradan dövlətlərin əsas məqsədi sülh, sabitlik, sosial firavanlıq və s. dir. Bu kimi məqsədlər həm daxili, həm də beynəlxalq hüquqda mövcuddur. Milli hüququn və beynəlxalq hüququn ümumi məqsədi eynidir. Yəni, insan və onun maddi-mənəvi dəyərlərinin qorunması və inkişafı əsas məqsəddir. Hər iki istiqamətin mərkəzində bir fəlsəfi məfhum kimi insan dayanır. Həmin insan daxili hüquqda vətəndaş, beynəlxalq hüquqda isə əsasən əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan hesab olunur. Burada vahidlik var. Lakin keçidlər zamanı statuslar dəyişir. Məqsədlər və vəzifələr də vahidliyin, bötövlüyün içindədir. Təbii ki, bu vahidlik içərisində, çoxçalarlılıqdan irəli gələrək fərqlər də mövcuddur. Fərqlilik daha çox dövlətlərin milli suverenlik hüququna 43 bağlıdır. Həm də beynəlxalq hüququ dövlət elə özü yaradır. Baza hissə dövlətə söykənir. Dünyada dövlətlər öz daxili siyasət və hüquq sistemlərində müstəqil və sərbəst olurlar və bu kimi prinsipləri də beynəlxalq hüquq normalarında təsbit edirlər. Beynəlxalq hüquq əslində dövlətlərin sahib olduqları hüquqdur. Dövlətlər öz daxillərinə nəzarət və müşahidə üçün də beynəlxalq hüquq normaları qəbul ediblər. Burada obyektlərin fərqli olamaları ifadəsini işlədərkən bir qədər ehtiyatlı olmaq lazımdır. Çünki milli və beynəlxalq hüququn universal mahiyyəti eynidir, oxşardır. Əgər biz dövlətlərə dünya siyasət strukturunun tərkib hissəsi kimi yanaşsaq, onda belə nəticələrə gələ bilərik ki, əslində milli hüquq dünya hüququnun tərkibidir. Sadəcə “hüquqi muxtariyyətlilik” var. Eyni zamanda onu yaradandır. Məsələn, dövlətlər konstitusiyalarından irəli gələrək beynəlxalq hüquqi müstəvidə iştirak edirlər. Dövlətlər beynəlxalq hüququ da məhz milli hüquqlara xidmət üçün yaradır və ona tərkib verirlər. Məsələn, dövlətlər beynəlxalq bəyannamələrə (məsələn, BMT- nin İnsan Hüquqları Bəyannaməsi), konvensiyalara (məsələn, diplomatik və konsul xidməti haaqında Vyana konvensiyaları) qoşulurlar. Bundan sonra həmin səndələrdə əks olunmuş prinsipləri öz daxili hüquqlarına gətirirlər. Öz aralarında beynəlxalq öhdəlik qəbil edirlər. İstər milli, istərsə də beynəlxalq hüququn əsas obyekti insan (mədəni və siyasi anlamda- xalq, vətəndaş, əcnəbi, vətəndaşlığı olmayan) amilidir. İnsanların milli və ümumdünya maraqları dünya hüququ ilə, onun tərkibi olan milli və beynəlxalq hüquqla tənzim olunur. İnsan maraqları milli və beynəlxalq müstəvidə təmin olunur. Ona görə ki, dövlətlər dünya siyasəti müstəvisində tərkib olmaq və bütövlüyü yaratmaq üçün birləşirlər, vəhdətlik yaradırlar. Dövlətlər özləri üzərində müəyyən qədər nəzarət üçün beynəlxalq hüququ yaradırlar. Beynəlxalq hüququn ən ümdə vəzifəsi dövlətləri birləşdirməkdən və dünyada sağlam birliyi yaratmaqdan ibarətdir. Burada həm milli, həm də Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|