6
olan) və təcrübə (aydınlıqdan və nəticələrdən meydana gəlmə)
biliklərin ortaya çıxmasına səbəb olur. Filosof, alim və digər
mütəxəssislər, bilik daşıyıcıları və yaradıcıları bilikləri həm
müşahidələr, həm də hadisələrin qavranılması ilə meydana
gətirirlər. Biliklər aydın olan və aydınlaşdırılan, qeyri-
müəyyənlikdən müəyyənliyə keçidlər zamanı məlumatları
sistemləşdirmədən ortaya çıxır. Ayrı-ayrı bilik sahələri konkret
müstəvilərdən formalaşır.
Hər bir şəxs öz fikirlərində, düşüncələrində azaddır, lakin
cəmiyyətin aparıcı bilik qüvvələri və fikir daşıyıcıları, düşüncə
sahibləri olan jurnalistlər, müxbirlər, ədəbiyyatçılar, o cümlədən
yazıçılar və şairlər, müəllimlər, incəsənət və mədəniyyət
nümayəndələri,
həkimlər,
sosioloqlar,
siyasətşünaslar,
siyasətçilər, vəkillər, tələbələr, elm adamları və bu qəbildən olan
digər şəxslər ruh azadlıqlarına, sərbəst hərəkət azadlıqlarına, tam
sərbəst fikir məkanlarına (ancaq sərhədli) sahibdirlər.
Onlar bilik
daşıyıcıları olaraq cəmiyyətdə və dövlətdə baş verən proseslərə
sərbəst münasibət bildirmək haqqına malikdirlər. Bu şəxslər
dövlət və cəmiyyətin inkişafı naminə yeni ideyalar vermək,
təşəbbüslər irəli sürmək hüquqları daşıyıcılarıdırlar. Belə şəxslər
cəmiyyəti və dövlətin fəaliyyətini, hakimiyyət strukturlarının
fəaliyyətini daima öz imkanları daxilində ictimai nəzarətdə
saxlamalıdırlar və ümumi ictimai müşahidəni aparmalıdırlar.
İctimiaiyyət nümayəndələri olan bu şəxslər həm təmsil
olunduqları təşkilatlarda yeni ideyalarla çıxış etməlidirlər, həm
də öz təşkiatlarından kənarda öz imzaları ilə hadisələrə
münasibət bildirməli və vətəndaş mövqeyi ortaya qoymalıdırlar.
Ümumən şaxələndirici fəaliyyət ortaya qoymalıdırlar. Bir daha
qeyd etmək yerinə düşər ki, bu kimi şəxslərin fəaliyyəti həm
konkret (məsələn, iş yerlərində) məkanlarda mövcud olmalı,
həm də universal məzmuna malik olmaqla, iş yerlərini qırağa
çıxmalıdır. Məsələn, alimin biliyini iş yeri ilə, bir institut və ali
məktəblə məhdudlaşdırmaq olmaz. Alim öz biliyini bəşəri
etməlidir. Asılı olmayan mövqe ortaya qoymalıdır. Eləcə də