Dr. Seyed Müəyyid Ələvian Qaraciyər və sindirim cihazı xocası və başuzmanı Ortadoğu qaraciyər xəstəlikləri mərkəzlərinin qurucusu və başqanı
Yüklə 38,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kimlər inyeksiya etməlidirlər
- Peyvəndləşmə uçun bir neçə soz
- 1 2 3 Qaraciyər nədir
- Nə uçun yoluxmuş xastələrin butun ailəsini yoxlamaq gərəklidir
- Keçmə yolları
- Yoluxmuş anadan ovladına keçmə
- Dişçilik işləri yoluyla keçmə
- Ortaq işpit işlətmək
- Hepati və ailə içində yayılma
- Steril olmayan paltarlar və vəsilələrin dezenfektə etməsi
- Daşıyıcılarda olan əlamətlər
- Hepatit virusu daşıyanlar aşagıdakılara diqqət etsinlər
| Dr. Seyed Müəyyid Ələvian Qaraciyər və sindirim cihazı xocası və başuzmanı Ortadoğu qaraciyər xəstəlikləri mərkəzlərinin qurucusu və başqanı www.meldcenter.com 4 5 Şəxsi vəsilələri məsələn işpit, ulguc, diş fırçası, saqqal maşını, hovlunu ortaqlaşa işlətməsinlər. Hepatit B müalicəsi Xroniki olan hepatitin mualicəyə ehtiyacı vardır və dərmanla mualicə etmək surətilə onları effektiv olamayan hala gətirmək olar. Mualicə olunmasa Sirroz`a ( qaraciyər tənbəlliyi ) dogru irəliləmə imkanı çoxdur və sirrozun irəliləməsinin bəzi hallarında qaraciyər dəyişdirmədən başqa mualicə yoxdır. Hepatit B mualicəsində qəbul edilən və bazarda olan dərmanlardan İnterferon inəsi( sadə və PEG ) ,Lamivudin, Adefovir, Entecavir və Tenefovir vardir. Mualicə uçun qarar vermək, xəstənin durumuna və dərmana olan toleransına baglıdır. Mualicə mud- dəti İnterferon`la 6 aydan bir ilə qədər amma agız dərmanları uçun 5 ildən çoxdur. Dərmanın tukətim surəsini sadəcə həkim təyin edəbilər. Cərrahlıq: Hepatit B qaraciyərin işini dayandırmaga səbəb olabilər. Bu olay uz versə yeni bir qa- raciyərə ehtiyac imkanınız olacaq və belə bir cərrahlıga qaraciyər koçturmə deyilir. Bu metod əski və zədələnmiş qaraciyəri çıxartma və onun yerinə bir şəxsdən alınan yeni və saglam bir qaraci- yərin tikməsindən ibarətdir. Peyvəndləşmə Hepatit B xəstəliyinin ən yaxşı qabagını alma yolu peyvəndinin inyeksiyasıdır. Bu nədənlə butun uşaqlar və riskə məruz qalan şəxslərdə peyvəndləşmə işləmi gorulur. Gənəlliklə hepatit B peyvəndi uç dəfə, bir ay və altı ay aralıgında ilk inyeksiyadan sonra vuru- lur. Peyvənd inyeksiyası əzələdən və kəsin- liklə qol əzələsindən vurulmalıdır. Hepatit B peyvəndinin yandan vurulması effektivliyinin azalmasına səbəb olar. Hepatit B ziddi olan antikorun bir aydan uç aya peyvənd inyeksiyasının novbətləri təkmil olandan sonraya qədər olçulməsi tovsiyə edilir. Kimlər inyeksiya etməlidirlər Butun dogulan uşaqlar 9 yaşdan kiçik olan uşaqlar (peyvəndi önərən Amerika`dakı komitə 18 yaşdan kiçik olan şəxslərdə hepatit B peyvəndinin aşılanmasını onərmişdir.) Viruslu olan Qan və məhsulatina,iynə və ya başqa vəsilələrlə təmasda olan butun saglıq mualicəylə əlaqədə olan işləyənlər. Bu grup içində bu şəxslər vardır: Həkimlər, cərrahlar, həmşirələr, diş həkimləri, diş həkimləri yardımcıları, dişçilər və muxtəlif qollarda eyitim alan həkimlik tələbələri, diyaliz bolumundə çalışanlar, lab- oratuvarlardakı işləyənlər, qan koçdurmə təsisləri və evdə xəstələrə baxan şəxslər. Butun bu gruplardakı şəx- slər riskli şəxslər adlandırılar. Hepatit B peyvəndinin uç novbət aşılanması və bir aydan uç aya qədər ondan sonra hepatit B virusunun ziddi olan antikorları incələmək vacibdir. Hepatit B daşıyıcısı olan şəxslə yaşayan eş, ovladlar, ata analar və onlarla əlaqədə olan butun şəxslər ( bu şəxslərin hər 5 ildə bir dəfə yenidən analizlərini tekrarlamalidirlar.) Ardıcıl qan inyeksiyasına məruz qalan xəstələr məsələn hemofiliyə, talasemiyə, hemodiyalizə yoluxmuşlar və ya inyeksiya edən bagımlılar. Peyvəndləşmə uçun bir neçə soz Bu peyvəndləşmənin yan etkiləri olduqca azdır və bəzi xəstələrdə inyeksiya edilən bolgələrdə qızarma və goynəmə ilə ozunu gostərməkdədir. Bu xəstəliyin virusunu daşıyan xəstələrə, peyvəndləşmə tovsiyə olmayır. Hepatit B daşıyıcısı olan şəxsin ailəsi peyvəndin aşılamasından qabaq hepatit testi olmalıdırlar. Yoluxmuş şəxsin qan damlasının və ya bədəninin sıvı axıntılarının saglam bir şəxsin gozunə daxil olmaq surətilə vi- rusun keçməsini əngəlləmək uçun hepatit B ziddi olan ozəl immunoglobin inyaksiya edilməlidir. Bir neçə not Hepatit B virusu daşıyanların evlənmə imkanları vardır amma onların eşləri bu xəstəliyin qarşısında pey- vəndləşməli və onun pozitiv təsirindən arxayın olmalıdırlar. Ufunətin keçmə riski dogru durust eşsəl yaşamda olduqca azdır. Hepatit B baxımından butun hamilə xanımları araşdırmaq vacibdir və beləliklə ufunətin tapılma surətilə virusun korpəyə keçməsini onləmək olar. Hepatit B-yə yoluxmuş xanımların yetəri qədər ovladları varsa təkrar hamiləlikdən saqınmaları yeydir. Hepatit virusu daşıyanlar başqa şəxslər kimi yaşayabilərlər. Xəstəliyi kəşfetmə niyyəti ilə hərkəs qan koçdurmədən saqınsın və təkcə qan dənəməsi ilə durumlarından xəbərdar olsunlar. Ailədə bir pozitiv HbsAg tapılması ilə bu dənəməin gorulməsi butun ailə nəfəratina gərəklidir. Hepatit B ziddi olan peyvəndin inyeksiyasından oncə qanın dənəməsi tovsiyə edilir. Kəskin hepatitə yoluxanlarda və hepatit virusu daşıyanlarda qaraciyər biyopsisi etmək tovsiyə edilməyir amma xroniki hepatitdə isə yararlı bilgilər həkimə sunabilər. Gunumuzdə fibroscan adlı bir qeyri-təhacumi, agrısız və diqqət faizi yuxarı olan metoddan istifadə edilir.
1 2 3 Qaraciyər nədir? Qaraciyər bədənin həyati faaliyətləri o cumlədən ufunətlərlə qa- rşılaşma, qan axmagı dayandırma, qandan zəhərı və dərmanları çıxarma və enerjinin biriktirməsində nəgşi var. Hepatit nə deməkdir? Hepatit qaraciyərin iltihabı anlamına gəlir və bu səbəbdən onun faaliyətlərini pozmaqdadır. Bu xəstəlik onəmli səbəblər uzundən meydana gələr və onlardan biri hepatit B virusuna yoluxmaqdır.İnsanda hepatit B xəstəliyinin meydana gəlməsi hepatit B virusunun nəticəsidir. Bu virus insanın qaraciyərinə yerləşib orada migdarini artırar. Bu virusdan torənən mad- dələr qan cərəyanına daxıl olar. Virusun etkin olan hissəsi onun mərkəzində yerləşir. Virus B-nin antigeni onun uzərində yer almışdır. Bu kiçik dənəciklər kimin qanında olsa, o şəxs bu xəstəliyə yoluxmuş hesaba gəlməkdədir. Dəqiq qan dənəmələri bu virusun bədəndə çoxalmasını gostərəbilər. PCR dənəməsi xəstə olanların bədənindəki virusun çoxalmasını gostərməyə dəlalət edən ən həssas dənəmədir. Gunumuzdə qandakı virusun miqdarını kəmmi olaraq təyin etmək imkanı vardır və mualicə metodunu seçmək uçun doğru qarar vermək mumkundur. Dunya behdaşt sahəsi son guzarişlərinə gorə dünyada təxminən 400 milyon nəfər hepatit B virusunu daşımaqdadır və bu xəstəlik tuberkuloz
və malaryadan son- ra ən yaygın ufuni xəstəlikdir. Bu xəstəliyə duçar olanlarin çoxu Çin və Tayvan olkələrindəndir. Bu xəstəliyin yayılması Afriqa`da və Asiya`nın bəzi bolgələrində yuxaridir və qeyd etmək lazimdir ki bu bölgələrdə yoluxanların sayısı hətta nu- fusun %20-inə çatmaqdadır. Əlamətlər Hepatit xəstəliyi əlamətsiz, yuxarı əlamətli və qaraciyəri çoxlu zədələyən də olabilər.Umumən bu virusun bədənə daxil olmasından və gizlin bir surədən sonra soyux dəyməyə bənzər bir para əlamətlərin məsələn guc- suzlux,yorgunlux,halsizlix,iştahasızlıx,gizdirma,əzələ agrısı,oynaq il- tihabı, cild həssasiyətlərin meydana gəlməsi mumkundur. Bir muddət sonra əlamətlərin ikinci mərhələsi yəni sarılıq, başlangıc əlamətlərinin getməsi, sidik rənginin tundləşməsi və ya nəcisin rəngsizliyi ilə yanaşı ozunu gostərməkdədir. Xəstə olan şəxs bu əlamətlərdən sonra yax- şılaşma mərhələsına keçər. Umumiyyətdə uşaqlar aşagı əlamətlər göstərər və çoxlu əlamətsiz olarlar. Bu xəstəliyə yoluxanların əksəriyyətində sarılığı gostərən bir əlamət olmaz və onun səbəbi də çoxlu əlamətsiz olan uşaqlıq zamaninda yoluxmaqdır.
Çoxlu hallarda HBV-yə yoluxmanın təşxisi qan koçdurmə və ya laboratuvarda gorulən analizlərin nəticəsində olar və bu şəxslər umumiyyətlə heç bir əlamət gostərməzlər və oz yoluxmalarına çaşdırarlarlar. Bu xəstəliyin tanınma yollarından birisi bu virusun uzərində olan Antigen yəni HbsAg`dir. Qaraciyər enzimlərinin oşməsi onun zədələnməsinin təyini uçun faydalı bir yol olabilər. Qaraciyər enzimlərinin qan səviyyəsi artarsa və ya uzidə bir duzənsizlik gorulsə PCR dənəməsi gərəklidir. Nə uçun yoluxmuş xastələrin butun ailəsini yoxlamaq gərəklidir? Bu virusa yoluxma uşaqlıq zamanında və ortaq olaraq ailə içində meydana gəlməsi mumkundur və hərkəsə omrundə bir yol olsa da belə hepatit B yoxlamasi faydalıdır.
Qan və onun məhsulati yoluyla: Viruslu qanın inyeksiya sabiqəsi, inyeksiya uçun ortaq işpit işlətmək, steril olmayan vəsilələrlə xaldoydurmə və tatu ya da qulaq dəlmə, diş fırçası və ya qana bulaşmış ehtimalı olan saqqal ulgucunu işlətmək, viruslu olan iynənin təsadufən olaraq bədənə batması. Yoluxmuş anadan ovladına keçmə: hepatit B virusunun keçməsinin ən onəmli yolu budur. Cinsi yoldan keçmə: hepatit virusu bədənin axıntılarında o cumlədən agız suyu, məni və uşaxlix axıntılarında vardır. Cinsi faaliyətin usullarına uymamaq və cinsi hərzəlik hepatit virusunun keçməsinə səbəb olabilər. Dişçilik işləri yoluyla keçmə: Bəzi dişçilik mərkəzlərində Hijyenik olmayan və ya duz metodlarla dezenfektə olmayan vəsilələrlə iş gormək xəstəlik virusunun keçməsinə səbəb olabilər. Ailə uyələri arasında keçmə: Hepatit virusu gunluk işlərimizin məsələn danışmaq, əl vermək, opuşmək, qu- caqlaşmaq və ya gol kimi yerlərdə uzmək əsərrində keçməz. Ortaq işpit işlətmək: Təəssüflə bəzi durumlarda doping etmək uçun inyeksiya işpit ortaqlaşa işlətməsi id- mançıların bəzilərinin tərəfindən gorulmuşdur. Hepatit B virusu insan bədənində olmayan isti, rutubət və kimyəvi faktorlar qarşısında dayanaqlıdır. Bu virus istilik -20 dərəcədə 15 ilə qədər, otaq istilikdə isə 6 aya qədər və bir quru bardaq içində 4 həftəyə qədər yaşay- abilər amma 100 dərəcədə 5 dəqiqə içində qaynatıldıqdan sonra yaşamını itirər. Bu virus dezenfektə edən mad- dələr o cumlədən glutar aldehid, kloroform və formalinlə aradan gedər. Hepati və ailə içində yayılma Bir ailədə bir daşıyıcı şəxs varsa o ailənin başqa nəfəratinə virus keçmə imkanı vardır və keçmə yolu da hepatit daşıyıcısı olan şəxsin qanının, sağlıqlı olan şəxsin muxat və ya qanına daxil olmasıdır.
Əslində hepatit B-yə yoluxmuş şəxslərin birbirilə yaxından əlaqədə olmaqları heç probləm yaratmaz. Hepatit B-yə yoluxmuş olan qız və oglanların evlənmələrində də bir probləm yoxdur amma qarşıdakı tərəfin test edilməsi vacib və hepatit B pey- vəndinin alması gərəklidir.
Paltarlar və vəsilələri dezenfektə etmək uçun onların qan ləkələrini və ya başqa mad- dələrini təmizlədikdən sonra suda qaynadaq və ya yarım saat javel suyu %0.5 çozəltisi ya da paltar dezenfektə edən maddə içində saxlayaq. Hepatit daşıyıcısı Hepatit virusu gizli olaraq illərcə bədəndə qalabilər və yoluxmuş şəxs əslində bir hepatit daşıyıcısı unvanilə tanınar. Qanında 6 aydan çox hepatit virusu olan, umumi halı xoş olan və laboratuvar incələməsində qaraciyərinin işində düzənsizlik gorulməyən şəxsə hepatit xəstəsi deyilər. Bu halda hepatit virusu barışçıl olaraq bədəndə yaşayıb amma qaraciyəri zədələməz.
Ufunət şəxslərin əksəriyyətində yoluxmuş analardan ovladlarına keçib illərcə bir əlamət gorul- məz. Bəzi hallarda isə şəxs kəskin hepatit virusu ardından xəstəliyin daşıyicisi olar. Bu şəxslərdə hepatit əlamətləri ardından o cumlədən iştahasızlıx, halsizlix, sidik rənginin tundləşməsi və sarılıq, bədənin imeni sistemi HbsAg`ni aradan aparmaz və altı aydan sonra uzdən yaxşılaşmış gorulsə də şəxs yoluxmuş qalar. Bəzi vaxtlar hepatit virusu daşıyanların bir qismi turşulaşmaqdan, urəkbaşı yan- maqdan, qarnın sag tərəfində agırlıq hissetməkdən və iştahasızlıqdan şikayət edərlər. Bu əlamətlərin hepatit xəstəliyi ilə heç ələqəsi yoxdur. Hepatit virusu daşıyanlar aşagıdakılara diqqət etsinlər Qaraciyərin işini araşdırmaqdan dolayı muayinə və qan analizləri uçun Hər altı ayda bir yol həkimə baş- vursunlar. Butun ailə hepatit B-yə qarşı peyvəndləşsinlər. Həkimə, diş həkiminə, laboratuvara və əslində virusun başqalarına keçmə riski olan yerlərə başvuranda oz bədənlərində olan hepatit virusundan xəbərdar etsinlər. Alkollu içkilər tukətməkdən və sigara çəkməkdən saqınsınlar. Qan koçdurmədən saqınsınlar. Kilolu olan şəxslər agırlıqlarını azaltmaq uçun çalışsınlar. Yüklə 38,41 Kb. Dostları ilə paylaş:
|