Drt yeminli Mali Müşavirlik ve Bağımsız Denetim A.Ş

DRT Yeminli Mali Müşavirlik ve

Bağımsız Denetim A.Ş.

Sun Plaza

No:24

34398 Maslak

İstanbul, Türkiye

Tel: + 90 (212) 366 60 00

Fax: + 90 (212) 366 60 15

www.deloitte.com.tr

www.verginet.net

23 Ocak 2012

VERGİ SİRKÜLERİ

NO: 2012/17

KONU	Türev Ürünlere İlişkin İşlemler ile Diğer Bazı Sermaye Piyasası İşlemlerinin BSMV Yönünden Vergilendirilmesine İlişkin Açıklamaların Yer Aldığı 89 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliği Yayımlandı.

Türev ürünlere ilişkin işlemler ile diğer bazı sermaye piyasası işlemlerinin banka ve sigorta muameleleri vergisi (BSMV) yönünden vergilendirilmesine yönelik açıklamaların yer aldığı 89 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliği 19.01.2012 tarih ve 28178 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı.

Tebliğ ile türev ürünlerin BSMV yönünden vergilendirmesine yönelik açıklamalar yer almış olup, yapılan açıklamalar ve özellik arz eden bazı hususlar izleyen bölümlerde özetlenmiştir.

1. 
   Kambiyo Muameleleri
   

Bilindiği üzere, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 2 nci maddesinin (h) bendinde döviz (kambiyo); efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıtalar olarak tanımlanmış; dolayısıyla, kambiyo olarak değerlendirilen söz konusu hesap, belge ve vasıtaların ana unsur olduğu işlemler kambiyo işlemi olarak değerlendirilmektedir.

Tebliğde “ana unsur” ve “ana işlem” vurgusu ile fiziki teslimle sonuçlanması öngörülen sözleşmelerin kambiyo işlemi olarak değerlendirileceği, aksi durumda, yani sözleşmenin ifasının “nakdi uzlaşma” şeklinde olması halinde sözleşmenin kendisinin ana işlem olarak kabulü gerektiğinden bahisle kambiyo işleminden bahsedilemeyeceği ve lehe alınan para üzerinden % 5 oranında BSMV hesaplanması gerektiği ifade edilmektedir.

2. 
   Arbitraj Muameleleri
   

Arbitraj işlemleri ve bu işlemler dolayısıyla lehe alınan paralar 6802 sayılı Kanun madde 29(p) uyarınca vergiden istisna edilmiştir.

Tebliğde bir işlemin arbitraj işlemi olarak değerlendirilebilmesi için, aşağıdaki unsurları ihtiva etmesi gerekmekte olduğu belirtilmiştir:

• 
  Birden fazla piyasada işlem gören her kıymet, döviz veya mal gibi ürünler kural olarak arbitraja konu edilebilir.
  
• 
  İşleme konu kıymet, döviz veya mal aynı anda birden fazla piyasada alım satıma konu edilebilen bir ürün olmalıdır. Ayrıca, arbitraj yapılmak amacıyla bir piyasadan alınan ürünle fiyat farklılığı olan diğer bir piyasada satılan ürünün birebir “aynı ürün” olması gerekmektedir.
  
• 
  Piyasa, en genel anlamıyla alıcı ve satıcıların alım satıma konu mal ve hizmetleri almak ve satmak amacıyla bir araya geldikleri yer olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla, aynı ürünün alım satıma konu edildiği ve aynı anda alım satım fiyatlarında farklılık olan iki farklı yer iki farklı piyasa olarak kabul edilebilir.
  
• 
  Aynı ürünün farklı piyasalarda aynı anda farklı fiyatlardan alım satıma konu edilebilmesi gerekir. Alım satımın aynı anda gerçekleşmesi ve dolayısıyla arbitrajcının risk üstlenmemesi, arbitraj işleminin temel varsayımıdır. Dolayısıyla, bir işlemin arbitraj işlemi sayılabilmesi için, kıymetin alım satım işleminin eş zamanlı, yani aynı işlem günü içerisinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
  
• 
  Ürünün eş zamanlı olarak düşük fiyatlı olduğu piyasadan alınıp, yüksek fiyatlı olduğu piyasada satılması suretiyle vadesiz ve risksiz gelir elde edilmesi gerekmektedir. Vadesiz ve risksiz olma, arbitraja konu kıymetin aynı anda bir piyasada düşük fiyatlı, diğer bir piyasada ise yüksek fiyatlı olduğunun bilinmesi ve buna dayalı olarak düşük fiyatlı piyasadan alınacak ürünün yüksek fiyatlı piyasada satılabileceğinin bilinmesi olarak anlaşılmalıdır.
  
• 
  Elde edilen gelirin kaynağı, aynı ürünün farklı piyasalardaki fiyat farklılığı olmalı, geleceğe, tahmine ve riske dayanmamalıdır.
  

3. 
   Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerinin Vergilendirilmesi
   

1. 
   Genel Açıklama
   

Tebliğde;

• 
  Banka, banker ve sigorta şirketleri tarafından vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin düzenlenmesi ve alım satımı nedeniyle lehe alınan paraların 6802 sayılı Kanunun 28 inci maddesi uyarınca BSMV’ye tabi olduğu ve söz konusu sözleşmelerin düzenlenme amacının BSMV açısından önem arz etmediği,
  
• 
  Bankaların Takasbank nezdinde zorunlu olarak bulundurdukları teminatın bankalararası mevduat kabul edileceği ve dolayısıyla bunun nemalandırılması karşılığında lehe aldıkları paraların 98/11591 sayılı BKK uyarınca genel oranda değil % 1 oranında BSMV’ye tabi tutulacağı,
  
• 
  Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin arbitraj kapsamında değerlendirilmesinin mümkün olamadığı; ancak, birden fazla piyasada işlem gören “aynı vadeli işlem veya opsiyon sözleşmesi” nin eş zamanlı olarak düşük fiyatlı bir piyasadan alınıp yüksek fiyatlı diğer piyasada satılması işlemi arbitraj işlemi olduğundan, bu işlem sonucunda lehe alınan paranın 6802 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin (p) bendi uyarınca BSMV’den istisna olacağı,
  
• 
  Yukarıda bahsedilen “aynı vadeli işlem veya opsiyon sözleşmesi” ifadesinden, tutarı, vadesi, niteliği, düzenleyeni gibi unsurları aynı olan sözleşmenin anlaşılması gerektiği,
  
• 
  Döviz/TL veya döviz/dövize dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin fiziki teslimatla sonuçlanması halinde, bu işlemlerin kambiyo işlemi olarak sıfır oranında BSMV’ye tabi olacağı,
  
• 
  Kambiyo satışında satış tutarı üzerinden hesaplanacak vergi dışında, ayrıca döviz alış kuru ve satış kuru arasındaki müspet fark üzerinden %5 oranında BSMV hesaplanmayacağı,
  
• 
  Türkiye’de kurulu borsalarda gerçekleştirilmeyen gerek döviz/TL gerekse döviz/döviz vadeli işlem sözleşmelerinin nakdi uzlaşı ile sonuçlanması halinde vadeli işlem sözleşmesi dolayısıyla lehe alınan paraların BSMV’ye tabi tutulacağı,
  

belirtilmiştir.

Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin vergilendirilmesi ile ilgili genel açıklamalarda esas olarak dayanak varlığı Döviz / Döviz ve Döviz/TL (swaplarda faiz) olan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ele alınmış olup, diğer dayanak varlıklara (altın, petrol, menkul kıymet vb.) yer verilmemiştir.

2. 
   Forward İşlemlerin Vergilendirilmesi
   

Tebliğde, banka ve bankerler tarafından dövize veya diğer finansal varlığa dayalı olarak yapılan forward işlemlerinde sözleşme dolayısıyla lehe alınan paraların BSMV’ye tabi tutulacağı; ancak fiziki teslimatla sonuçlanan döviz/TL ve döviz/döviz forward sözleşmelerinde ana işlem kambiyo işlemi olduğundan, BSMV oranının sıfır olarak uygulanacağı, sözleşmenin nakdi uzlaşı ile sonuçlanması halinde ise, sözleşme nedeniyle lehe alınan para üzerinden %5 oranında BSMV hesaplanacağı belirtilmiştir.

3. 
   Swap İşlemlerinin Vergilendirilmesi
   

Tebliğde, swap işlemleri dolayısıyla lehe alınan paraların BSMV’ye tabi tutulması gerektiği belirtilmiş ve her swap sözleşmesinin müstakil bir işlem olarak değerlendirilmesi gerektiği, bir swap sözleşmesinden elde edilen zararın, o işlemle ilgili olduğu iddiasıyla başka bir swap sözleşmesinden elde edilen gelirden düşülmesinin mümkün olmadığı vurgulanmıştır.

1. 
   Para Swapı İşlemleri
   

Para swapı, tarafların önceden anlaştıkları oran ve koşullarda belirli miktardaki para birimlerini (döviz/döviz, döviz/TL) değiştirmek suretiyle gerçekleştirdikleri işlemlerdir

Tebliğde;

• 
  Para swapı sözleşmesinin fiziki teslimle sonuçlanması durumunda, bu işlem kambiyo işlemi olduğundan BSMV hesaplanmayacağı, ancak, para swapı sözleşmesinin nakdi uzlaşı ile sonuçlanması halinde BSMV mükellefleri tarafından lehe alınan paraların %5 oranında BSMV’ye tabi tutulacağı,
  
• 
  Döviz ile döviz değişimine dayalı swap işleminin ise, arbitraj istisnası kapsamına girmediği
  

belirtilmiştir.

2. 
   Faiz Swapı İşlemleri
   

Faiz swapı sözleşmesi tek bir işlem, yapılan faiz ödemeleri ise bu işlemin maliyet unsuru olarak kabul edilmekte ve gelir, sözleşme yükümlülüklerinin sona erdiği vadede ortaya çıkmaktadır.

Tebliğde;

• 
  Bu işlemde lehe alınan paranın tespitinde alınan ve ödenen faizler birlikte dikkate alındığı için ara dönemlerdeki faiz tahsilatları üzerinden ayrıca BSMV hesaplanmayacağı,
  
• 
  BSMV mükellefi tarafından faiz swapı sözleşmesi sonucunda lehe alınan paranın tespiti sözleşmenin vadesinde yapılabileceğinden, vade sonunda sözleşme bazında net faiz gelirinin oluşması halinde bu tutar üzerinden %5 oranında BSMV hesaplanması gerekmekte olduğu
  

belirtilmiştir.

3. 
   Çapraz Döviz Swap İşlemleri
   

Döviz swapının faiz swapı ile birlikte kullanımı sonucu ortaya çıkan diğer bir swap türü çapraz döviz swaplarıdır.

Tebliğde, bu sözleşme uyarınca yapılan işlemlerin, para ve faiz swapı şeklinde iki ayrı işlem olarak değerlendirildiğinden, bu sözleşmeye ilişkin işlemlerin yukarıda para ve faiz swapları için yapılan açıklamalar çerçevesinde vergilendirileceği belirtilmektedir.

4. 
   Opsiyon İşlemlerinin Vergilendirilmesi
   

Türkiye’de kurulu borsalarda gerçekleştirilen opsiyon sözleşmelerine ilişkin muameleler ve bu muameleler sonucu lehe alınan paralar 6802 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin (p) bendi uyarınca BSMV’den istisna edildiğinden, BSMV mükelleflerinin söz konusu borsaların dışında gerçekleştirdikleri opsiyon sözleşmelerine ilişkin muameleler ve bu muameleler sonucu lehe aldıkları paralar BSMV'ye tabi tutulacaktır.

Opsiyon işlemleri sonucu lehe alınan para, yani BSMV matrahı; alma hakkı veren opsiyonlarda sözleşmeye konu olan finansal varlığın piyasa fiyatından kullanım (alış) fiyatı ve opsiyon priminin indirilmesi suretiyle bulunacak tutar, satma hakkı veren opsiyonlarda ise kullanım (satış) fiyatından piyasa fiyatı ve opsiyon priminin indirilmesi suretiyle hesaplanacak tutardır.
Opsiyon sözleşmelerinde, satın alma veya satma hakkını alan tarafın bu hakkı satan tarafa yaptığı ödeme, opsiyon primidir. Opsiyon primi, alım veya satım hakkını satan taraf açısından hak satışı nedeniyle lehe alınan para mahiyetinde olduğundan, BSMV mükelleflerinin lehlerine aldıkları opsiyon primleri üzerinden sözleşme tarihi itibariyle BSMV hesaplamaları gerekmektedir. Öte yandan, söz konusu opsiyon primi, opsiyon sözleşmesi sonucu lehe alınan paranın (BSMV matrahının) hesabında maliyet olarak dikkate alınacaktır.

5. 
   Varantların Vergilendirilmesi
   

Tebliğde, İMKB’de işlem gören varantlara ilişkin muamelelerin ve bu muameleler sonucu lehe alınan paraların BSMV’den istisna olduğu, Türkiye’de kurulu borsalarda işlem gören opsiyonların vergilemesine yönelik açıklamaların, varantlar için de geçerli olduğu açıklanmıştır.

6. 
   Kaldıraçlı Alım Satım İşlemlerinin Vergilendirilmesi
   

Kaldıraçlı alım satım işlemleri foreks işlemleri, işlemlerin yapıldığı piyasa da foreks piyasası olarak isimlendirilmektedir.

Tebliğde, nitelik itibariyle banka muamele ve hizmetleri kapsamında olduğu kabul edilen foreks işlemlerinin, dayanak varlıktaki fiyat değişimlerinden fiziki alım satım olmaksızın yararlanmayı amaçlamasından, kambiyo alım satım işlemi olarak değerlendirilemeyeceği belirtilmiş ve,

• 
  Banka ve sigorta şirketlerinin foreks işlemleri dolayısıyla lehe aldıkları paraların,
  
• 
  İlgili kanunlarla yetkilendirilmek veya izin verilmek suretiyle 6802 sayılı Kanunun 28 inci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen işlemleri esas iştigal konusu olarak yapan ve banker kapsamında BSMV mükellefi olanların foreks işlemleri dolayısıyla lehe aldıkları paraların,
  
• 
  Yetkili kuruluşlar banker kapsamında BSMV mükellefi olup kendileri veya başkaları hesabına yaptıkları foreks işlemleri dolayısıyla lehe aldıkları paraların,
  

BSMV’ye tabi olduğu açıklanmıştır.

Son olarak Tebliğde, BSMV mükellefleri tarafından Türkiye’de kurulu borsalarda yapılacak kaldıraçlı alım satım işlemlerinin, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri mahiyetinde olmadığından, Türkiye’de kurulu borsalarda yapılan foreks işlemleri dolayısıyla lehe alınan paraların tamamının %5 oranında BSMV’ye tabi tutulacağına yer verilmiştir.
Söz konusu Tebliğe aşağıdaki bağlantı yardımıyla ulaşabilirsiniz.
89 Seri No.lu Gider Vergileri Genel Tebliği
Yukarıda yer verilen konuyla ilgili ek bilgiye ihtiyaç duyduğunuzda lütfen tarafımızla irtibata geçiniz.

Saygılarımızla,

Deloitte Türkiye

Sirkülerlerimizde yer alan bilgiler belli bir konunun veya konuların çok geniş kapsamlı bir şekilde ele alınmasından ziyade genel çerçevede bilgi vermek ve yorum yapmak amacını taşımaktadır. Bu sirkülerler ile amacımız muhasebe, vergi, yatırım, danışmanlık alanlarında veya diğer türlü profesyonel bağlamda tavsiye veya hizmet sunmak değildir. Bilgileri kişisel finansal veya ticari kararlarınızda yegane dayanak olarak kullanmaktan ziyade, konusuna hakim profesyonel bir danışmana başvurmanız tavsiye edilir. Bu sirkülerler ve içeriğindeki bilgiler, oldukları şekliyle sunulmaktadır; "DRT Yeminli Mali Müşavirlik ve Bağımsız Denetim A.Ş." ve İngiltere mevzuatına gore kurulmuş olan “Deloitte Touche Tohmatsu Limited” ve onun üye firmaları ve bunların iştirakleri ve filyalleri (bundan böyle ayrı ayrı veya birlikte "Deloitte"), bunlarla ilgili sarih veya zımni bir beyan ve garantide bulunmamaktadır. "Deloitte", söz konusu sirkülerlerin ve içeriğindeki bilgilerin hata içermediğine veya belirli performans ve kalite kriterlerini karşıladığına dair bir güvence vermemektedir. Sirkülerleri ve içeriğindeki bilgileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk tarafınıza aittir ve bu kullanımdan kaynaklanan her türlü zarara dair risk ve sorumluluk tamamen tarafınızca üstlenilmektedir. "Deloitte", söz konusu kullanımdan dolayı, (ihmalkarlık kaynaklı olanlar da dahil olmak üzere) sözleşmesel bir dava, kanun veya haksız fiilden doğan her türlü özel, dolaylı veya arızi zararlardan ve cezai tazminattan dolayı sorumlu tutulamaz.