Dünya əDƏBİyyati klassiKLƏRİ
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Üçüncü fəsil HAVA İŞIQLANDIQCA ZÜLMƏT ARTIR
- Padşah kimi, az qala, lap zalım hökmdar kimi {lat.)
lığında, parçalanmış gəmi göyərtəsini xatırladırdı. Barrikadanın için- də gəzişən döyüşçülər kölgə kimi görünürdü. Zülmətin bu məşum yuvası üzərində sükuta qərq olmuş evlərin qaraltısı görünürdü, daha yuxarılarda bacaların tutqun kölgəsi nəzərə çarpırdı. Səma qeyri- müəyyən, füsunkar bir şəkil almışdı: o, sanki, gah ağ, gah da mavi rəngə çalırdı. Quşlar havada fərəhlə cəh-cəh vuraraq uçuşurdular. Üzü şərqə baxan və barrikadanın dayağı olan hündür evin taxtapu- şuna bir parça çəhrayı işıq düşmüşdü. Üçüncü mərtəbənin dam pən- cərəsində, güllə dəymiş adamın ağ saçını səhər mehi tərpədirdi. Kurfeyrak Feyiyə dedi: -
ləşdirirdi, o, elə bil, qorxudan havada titrəyirdi. Məşəlin işığı qorxaq- ların hikməti kimidir: titrədiyi üçün pis işıq saçır. Səhər şəfəqi quşlan oyadan kimi fikirləri də oyadır: hamı danış- mağa başladı. Joli dam novçası üstündə bir pişik gördü, bu, onun fəlsəfi mühakimələr yürütməsinə səbəb oldu. O, həyəcanla dedi: -
“Dayan, mən səhv elədim”. Sonra pişiyi yaratdı. Pişik siçan səhvinin düzəlişidir. Siçan, sonra da pişik - bunlar məxluqun yoxlanılmış və təshih edilmiş ilk çap vərəqidir. Tələbələr və fəhlələr Kombeferin başına yığışmışdılar. Kombe- fer vuruşmada ölənlərdən, Jan Pruverdən, Baoreldən, Maböfdən, hətta Kabükdən, həm də Anjolrasın amansız kədərindən danışırdı. O dedi: -
lotta Korde və Zand zərbə endirərkən böyük bir əzab duymuşlar. Bizim qəlbimiz çox həssasdır, insan həyatı isə böyük bir sirdir, buna görə də, hətta siyasət və ya azadlıq nöqteyi-nəzərindən adam öldür- dükdə insanın duyduğu peşmançılıq bəşəriyyətə xidmət etmək fərə- hindən daha böyük olur. Söhbət zamanı fikirlər dönə-dönə qəribə şəkillər alır: bir az sonra Kombefer Jan Pruverin şeirlərindən “Georgika”nın tərcüməçilərinin müqayisəsinə keçdi. Rou Kurnanla, Kurnanı Delillə müqayisə etdi; Malfilartın tərcüməsindən ayn-ayn parçalar misal gətirdi, xüsusilə Sezarın ölümü haqqında olan gözəl sətirləri söylədi. Seza- rın adı çəkildiyi üçün söhbət yenə də Brutun üstünə gəldi. 17
downloaded from KitabYurdu.org DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
Kombefer dedi: -
Sezarın öldürülməsi ədalətli işdir. Siseron Sezara qarşı aman- sız olmaqda haqlı idi. Belə amansızlıq kinli bədguluq deyil, Zoil Homeri, Mevi Vergilini, Vize Molyeri, Pop Şekspiri, Freron Volteri təhqir edəndə, burada həsəd və kinin köhnə qanunu özünü gös- tərir: dahilər həmişə təqib edilir, böyük adamları həmişə gözümçıx- dıya salırlar. Lakin Zoillə Siseron başqa-başqa adamlardır. Brut qılıncla zərbə endirən kimi, Siseron da fikirlə zərbə endirir. Mən şəxsən ədalətin Brut kimi yerinə yetirilməsinin əleyhinəyəm, lakin qədimdə buna yol verilirdi. Sezar Rubikonu keçməklə, ayrı-ayrı şəxslərə öz adından yüksək vəzifələr verməklə - yüksək vəzifələri ancaq xalq verə bilərdi - senat gələndə ayağa durmamaqla, Yevtropin dediyinə görə, bir padşah kimi, hətta padşahdan da artıq, zalım bir hökmdar kimi hərəkət etmişdi: redia ac pene turan- nica 1 Sezar böyük adamdı; bu daha pis, daha doğrusu, bu daha yaxşı: çünki bu daha inandırıcı misal olur. Onun bədənindəki iyirmi üç qılınc yarası məni İsanın üzündəki tüpürcəkdən daha az mütəəssir edir. Sezarı senatorlar qılıncla öldürdülər. İsanı kölələr şillələdilər. Allahı təhqirin dərəcəsinə görə tanıyırlar. Bossüe əlində karabin, daş yığını üstündə < da yuxarıda görünürdü; o, həyəcanla dedi: -
ya edapteonlu yunan kimi Homerin şeirlərini söyləmək xoşbəxtli yini kim mənə bəx ş ed r?! ı durmuşdu, hamıdan Üçüncü fəsil HAVA İŞIQLANDIQCA ZÜLMƏT ARTIR Anjolras Mondetur küçəsindən keçərək, divar dibi ilə yavaşca sivişib kəşfiyyata getdi. Heç kəs onun getdiyini görmədi. Demək lazımdır ki, qiyamçılar böyük ümidlə yaşayırdılar. Axşamkı hücumu müvəffəqiyyətlə dəf etdiklərindən, səhər tezdən ediləcək yeni hücuma indidən etinasızlıq göstərirdilər. Onlar bu hücumu gülə- gülə gözləyirdilər. Onlar öz işlərində haqlı olduqlarına inandıqları 1
18
downloaded from KitabYurdu.org kimi, müvəffəqiyyət qazanacaqlarına da inanırdılar. Bir də ki, heç şübhəsiz, onlara kömək gəlməli idi. Buna onlar qəti əmin idilər. Fran- sız əsgəri qələbə qazanacağına çox asanlıqla inanır, bu, onun üstün cəhətlərindən biridir; qiyamçılar da belə asanlıqla qalib gələcəklərinə inanaraq, yeni başlanan günü üç müəyyən hissəyə bölmüşdülər. Səhər saat altıda “müvafiq qayda ilə hazırlanmış” polk onların tərəfinə keçəcək, günorta vaxtı bütün Paris üsyan qaldıracaq, gün batanda inqilab olacaqdır. Onlar dünəndən bəri təhlükə olduğunu xəbər verən Sen-Merri kilsəsi zənglərinin bir an da olsa kəsilməyən səsini eşidirdilər; bu, onu sübut edirdi ki, o biri barrikada, böyük Janna barrikadası hələ dayanıb-durur. Bütün bu arzuları, ümidləri, şayiələri qiyamçılar, pətəkdə anların davakar vızıltısını xatırladan şən və qorxunc pıçıltı ilə bir-birinə söyləyirdilər. Anjolras gəldi. O, ətrafa çökən mənhus qaranlıq içində cəsarətlə apardığı kəşfiyyatdan qayıtmışdı. O, qollarını döşündə çarpaz- layaraq qiyamçılar arasında gedən qızğın söhbətə bir anlığa dinməz qulaq asdı. O, səhər şəfəqinin işığında sağlam və təravətli görünürdü: -
üçdəbiri bizim barrikadanın üstünə gəlmək istəyir. Bundan başqa, milli qvardiya da oradadır. Mən beşinci hissənin kiverlərini, altıncı legionun nişançılarını görə bildim. Bir saatdan sonra bizə hücum edəcəklər. Xalqa gəlincə, o, dünən qiyam etmişdi, bu gün səhər yerin- dən tərpənməyəcəkdir. Heç bir şeyə ümid etməməliyik, heç bir şey gözləməməliyik. Parisin heç bir civarı, heç bir polku bizə köməyə gəlməyəcək. Hamı bizi tərk etmişdir. Tufan başlarkən ilk yağış damcıları arı yığınına necə təsir gös- tərirsə, bu sözlər də qiyamçılara elə təsir bağışladı. Hamı səsini kəsdi. Barrikadanı bir anlığa ağır sükut bürüdü, bu sükut içərisində, sanki, ölümün uçuşu eşidilirdi. Lakin bu vəziyyət çox az davam etdi. Lap uzaqda, ən qaranlıq bucaqda duran bir dəstə adamın içindən kim isə çığıra-çığıra Anjolrasa dedi: -
dırarıq, hamımız da burada qalarıq. Vətəndaşlar, gəlin ölülər andını 19
downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|