MÜNDƏRİCAT
GİRİŞ
FƏSİL I. MALİYYƏ BÖHRANLARININ TƏDQİQİNDƏ NƏZƏRİ-METODOLOJİ ƏSASLAR
FƏSİL II. QLOBALLAŞMA DÖVRÜNÜN MALİYYƏ BÖHRANLARI
FƏSİL III. QLOBAL MALİYYƏ BÖHRANININ SİYASİ-İQTİSADİANATOMİYASI
FƏSİL IV. QLOBAL MALİYYƏ BÖHRANI ŞƏRAİTİNDƏ TƏTBİQ OLUNAN ANTİBÖHRAN
SİYASƏTİ MODELLƏRİ: MAKROİQTİSADİ TƏHLİL VƏ QİYMƏTLƏNDİRMƏ (DÜNYA
TƏCRÜBƏSİ VƏ AZƏRBAYCAN MODELİ)
FƏSİL V. MALIYYƏ - BANK SİSTEMİNDƏ ANTİBÖHRAN İDARƏETMƏ VƏ
MALİYYƏ
SABİTLİYİ SİYASƏTİNİN PRİORİTET İSTİQAMƏTLƏRİ
NƏTİCƏ
İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏBƏDİYYAT SİYAHISI
2
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
TƏDQİQAT İŞİNİN AKTUALLIĞI
2008
2008--ci
ci ildə
ildə ABŞ
ABŞ--da
da meydana
meydana gəlmiş
gəlmiş dünyanın
dünyanın maliyyə
maliyyə--iqtisadi
iqtisadi böhranı
böhranı,,
yaranmış
yaranmış bazar
bazar konyunkturası
konyunkturası və
və məlum
məlum iqtisadi
iqtisadi hadisələr
hadisələr əsas
əsas fond
fond
bazarlarında,
bazarlarında, nəticə
nəticə kimi
kimi əmtəə
əmtəə bazarlarında
bazarlarında yalnız
yalnız milli
milli deyil,
deyil, həmçinin
həmçinin
qlobal
qlobal miqyaslarda
miqyaslarda dərin
dərin enmələri
enmələri əvvəlcədən
əvvəlcədən müəyyənləşdirmişdir
müəyyənləşdirmişdir..
Beləliklə, bir ölkədə yaranmış böhran dünya maliyyə və əmtəə bazarlarında gələcək
dəyişikliklərin ilkin mənbəyinə və katalizatoruna çevirmişdir. Ölkələrin, o cümlədən, Müstəqil
Dövlətlər Birliyi (MDB) ölkələrinin iqtisadiyyatın qloballaşması proseslərinə yüksək cəlb edilmə
dərəcəsi qlobal miqyaslaradək artmış maliyyə böhranının arzuolunmaz nəticələrinə gətirib
çıxarmışdır.
Verilmiş problemin təhlili yalnız maliyyə böhranlarının məntiqinin özünün
tədqiqinə istiqamətlənməmiş, həmçinin antiböhran idarəetmənin praktiki
təkmilləşməsində,
bu
bazada
iqtisadiyyatın
idarə
edilməsinin
səmərəli
formalarının və metodlarının yaradılmasında elmi əsas kimi çıxış çıxış edir.
Böhranın əsasən 2008-ci ildə yaranmasına və inkişaf etməsinə baxmayaraq, əsas mənfi göstəricilər
2009-cu ilin payına düşür. Ona görə də zamanca əhatəsinə görə bunu 2008-2009-cu illərin böhranı
hesab etmək olar.
3
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
Problemin işlənib hazırlanma dərəcəsi
Ümumilikdə iqtisadi və bəzən maliyyə böhranları problemi həmişə, xüsusilə iqtisadi
proseslərin silsiləliyi aşkar olunduqdan sonra aktual olmuşdur. Dissertasiyanın metodoloji
bazasının mühüm hissəsini Dolan E., Qoldstayn M., Aqlyetta M., Ansoff İ., Bertran A., Boqdanov
A.A., Buaye R., Keyns C.M., Kondratyev N.D., Kruqman P.R., Kuznetsov S., Marks K., Mitçell U.K.,
Oyken V., Stiqlits C., Tuqan-Baranovski M.İ., Xaberler Q., Şpitqof Y., Yakovts Y.V. və başqalarının
əsərlərində maliyyə böhranının səbəb-nəticə əlaqələrinin inkişafı problemlərinə, antiböhran
siyasətinin nəzəri və praktiki aspektlərinə həsr olunmuş elmi əsərlər təşkil edir.
Ölkəmizin iqtisadçı alimləri, o cümlədən Ə.M.Abbasov, Z.Səmədzadə, Ə.С. Muradov, N.M.
İmanov, A. Musayev, M.M.Sadıqov, M.M.Bağırov, D.A.Bağırov, M.X.Həsənli, E.Sadıqov, Ə.
Bayramov, Ş.Qafarov, M. Meybullayev, Z.H. İbrahimov, T.Paşa və başqalarının əsərlərini
xüsusilə qeyd etmək olar.
Amma iqtisadi və maliyyə böhranları probleminin müəyyən və kifayət qədər çəkili işlənib
hazırlanma dərəcəsinə baxmayaraq, böhranların təzahürünün regional aspekti və keçid
iqtisadiyyatlı ölkələrin spesifikası tərəfdən onların xarakteristikasında boşluq, aydındır ki,
ümumilikdə dünya miqyasında onların aradan qaldırılması prosesini çətinləşdirir.
Bununla əlaqədar olaraq, elmi işdə maliyyə böhranları problematikasının dərk
edilməsi,
onların spesifikasının təsərrüfatçılığın müxtəlif səviyyələrində başa
düşülməsi məsələsi prinsipcə yeni şəkildə qoyulur.
4
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"
Tədqiqatın predmeti, obyekti və məqsədi
Dissertasiyanın tədqiqat predmeti
–
dünya maliyyə böhranlari .
Tədqiqatın obyekti
– dünya maliyyə böhranı və antiböhran siyasəti konsepsiyası.
Tədqiqatın məqsədi-
dünyanın maliyyə böhranı şəraitində milli iqtisadiyyatların inkişafı prosesinin
tədqiqinin nəzəri-metodoloji əsaslandırılması və elmi-praktiki tövsiyələrin işlənib hazırlanmasıdır.
Qarşıya qoyulmuş məqsədə müvafiq olaraq, dissertasiyada aşağıdakı məsələlər qaldırılmış və həll
edilmişdir:
iqtisadi böhran kontekstində maliyyə böhranının mahiyyəti və komponentlərini müəyyən etmək;
müasir qlobal maliyyə böhranının meydana gəlməsi və spesifik xüsusiyyətini müəyyən etmək;
iqtisadiyyatın qloballaşmasının və liberallaşmasının maliyyə böhranlarına təsirini təhlil etmək;
maliyyə böhranının meydana gəlməsi səbəbləri və qanunauyğunluqlarını müəyyən etmək;
2007-2008 –ci illərdə başlanan maliyyə böhranının şıddətlənməsinə təsir edən amilləri təhlil etmək;
maliyyə böhranlarının inkişaf məntiqini müəyyən etmək;
qlobal maliyyə böhranının MDB ölkələrinin iqtisadiyyatına təsir yollarını müəyyən etmək;
qlobal maliyyə böhranının Şərqi Avropa və Baltika ölkələrinin iqtisadiyyatına təsirini aşkarlanmaq;
qlobal maliyyə böhranının Azətbaycan iqtisadiyyatına təsirini müəyyənləşdirmək;
qlobal maliyyə böhranının aradan qaldırılmasında monetar orqanlarının rolunu müəyyən etmək;
iqtisadi qloballaşmanın dünya maliyyə böhranının “yoluxucu” təsirinin təhlilinı vermək;
meqa, makro və mikro səviyyələrində antiböhran idarəetmənin məzmununu təhlil etmək;
qlobal maliyyə böhranı fonunda Azərbaycanda maliyyə sabitliyi siyasətinin əsas istiqamətlərinin
müəyyənləşdirilməsi.
5
"Dünya maliyyə böhranı və antiböhran
siyasəti,nəzəriyyə, metodologiya və təcrübə"