Dünyanın En Büyük Global Karbon Marketi Avrupa Birliği Karbon Emisyonları Ticareti Sistemi (ab ets) ve 2012



Yüklə 95,31 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix11.04.2018
ölçüsü95,31 Kb.
#37608


 

Dünyanın En Büyük Global Karbon Marketi Avrupa Birliği Karbon Emisyonları 



Ticareti Sistemi (AB ETS) ve 2012 

Küresel Karbondioksit Emisyonları Profili

 

Ahmet Cangüzel Taner

 

Fizik Yüksek Mühendisi



 

Fizik Mühendisleri Odası (

canguzel.taner@gmail.com

 



Global  karbondioksit  konsantrasyonları  hiçbir  uluslararası  ve

 

küresel 

yaptırımlar  ile  karşılaşmadan  artmasını  hızla  sürdürmektedir.  Karbondioksit 

emisyonlarının  düşürülmesi,  kontrol  ve  denetim  altına  alınmasına  dair  2

012 

yılında  sona  eren  Kyoto  Protokolü  öncesi  ve  sonrası

 

Birleşmiş  Milletler 

himayesinde 

toplanan küresel ısınma ve global iklim değişiklikleri konferansları 

müzakereleri  toplantıları  sonuçları  da  uluslararası  iklim  değişikliği  anlaşması 

zeminini  olanaksız  kılmaktadır.  Uluslararası  İklim  Değişiklikleri  Anlaşması  için 

umutlardan  biri  ise  Fransa  2015  Paris  İklim  Değişikliği  Konferansı  Z

irvesi 

müzakereleri neticelerine kalmış görünmektedir.

 Bununla beraber gezegenin en 

büyük  karbondioksit  emisyonları  üreticisi  konumunda  bulunan  ülkelerden  biri 

sayılan  Amerika  Birleşik  Devletleri,  yeni  keşfedilen  klasik  doğalgaz  türü 

olmayan  evrimsel  şeyl  gazı  –

 

kaya  gazı  rezervleri  ve  kaynakları  sayesinde 

kömür santralleri yerine

 

baz yük menşei

 

yeni kuşak doğalgaz çevrim santral

leri 

kurulması ile karbon salınımlarını

 

önemli oranlarda

 

düşürmektedir



Ayrıca, 2008 

yılında  başlayan  küresel  mali  krizler  ve  global  finansal  iflaslar  sonrası  ortaya 

çıkan  Avrupa  Birliği  ekonomik  durgunluk  süreci  yaşanması  ise  dünya 

karbondioksit  emisyonla

rının dizginlenmesi ve kısıtlanması konusuna

 

şimdilik

 

bir  nebze  katkı  sağlamaktadır.

 

Öte  yandan,  bazı  firmalar  gelecekte  büyük  bir 

fark  yaratabilecek  karbon  fiyatı  üzerinde  hazırlık  yapmaktadır.  Bu  yazıda  belli 

başlı  firmaların  karbon  fiyatı  perspektifleri

 

kapsamında  global  karbondioksit 

emisyonlarının azaltılması ve limitlenmesi politikaları araştırılmaktadır.

 

 

Amerika karbondioksit marketleri, Obamacare 

adlı

 

mali açıdan önemli sağlık



 

yasası


 

kadar iyi bir yıl geçirmiştir.  Dünyanın en büyük küresel karbon pazarı 



Avrupa  B

irliği 


Emisyon  Ticareti  Sistemi 

  AB  ETS  (European  Union  Emissions  Trading  System 



 

EU ETS) de 

Nisan 2013 tarihinde çökmüştür. Diğer taraftan, yeni kurulan Avustralya 

Hükümeti ülkede filizlenmeye

 

başlayan 



karbon marketini ortadan silmektedir. Ancak, 

bu bağlamda

 

şirketlerin



 konuya k

ayı


t

sızlığı ise

 dikka

t çe


kici boyutlarda 

sürmektedir.

  

                          



 


 

Firmalar  kapsamında



  son  zamanlarda 

planlama  amacıyla  kullanılan 

karbondioksitin 

ton başına fiyatı olarak bilinen 



d

âhili karbon fiyatları

 



 internal carbon prices artan 

oranlarda ortak ticaret aracı olmaktadır.

 

Muhtemelen marketlerde firmaların



 

yakında


takip ettiği ve

 

bildiği bir olguyu politikacılar bilmemektedir.



 

Aşağıdaki tabloda 



kirli

liğin 

fiyatları

 

manşeti  altında  çeşitli  şirketlerin 



d

âhili  karbon  fiyatı  Aralık  2013  itibariyle 

ton başına dolar

 

bazında ve



 

ayrıca söz konusu firmaların

 

2013 yılı karbondioksit 

emisyonları milyon ton

 

olarak gösterilmektedir.



 

 

 



   Kaynak: CDP 

 

Bir  araştırma  grubu  olan 



CDP 

tarafından  Amerika  içinde  ve  dışında  çalışan  büyük 

şirketlerden

 konu ile ilgili 

yönetim risklerinin ne olduğuna dair sorgulama yapılmıştır. 

Sorgulamada  şirketlerin 



d

âhili  karbon  fiyatı

 

kullandıkları  sonucuna  ulaşılmıştır. 




 

Pratikte böyle bir karbon fiyatı daha fazla uygulanmasına rağmen risk azaltma önlemi 



konusuna  değinilmemektedi

r. 


Böylece

karbon  fiyatlandırma  sisteminin  nerelere 



kadar  uzandığının  ve

 

ne  düzeyde



 

kullanıldığının  algılanması  çerçevesinde  ilk 

ekonomik  perspektif  boyutu 

ortaya  konmaktadır.

 

Önceki  sayfada



 

Microsoft  Firması 

karbon  fiyatı

,  karbondioksit  emisyonu  tonu  6  i

le  7  dolar  arasında  değişirken  Exxon 

Mobil  Şirketi  karbon  fiyatı

emisyon  başına  60  dolar  olduğu  görülmektedir.



 

Söz 


konusu  rakamların  geniş  bir  aralıkta  seyretmesi  firmaların  karbon  fiyatlarını  farklı 

amaçlarda  kullanmasından  kaynaklanmaktadır.  Örneğin,  u

z

un  üretim  ömürlerine 



sahip 

enerji firmaları gibi varlıkları yeşil, doğa dostu ve çevreci politikalardan kolayca 

etkilenebilen  şirketlerin  karbon  fiyatı

ürünleri  esas  itibariyle  mevcut  politikalar 



nedeniyle etkilenen tüketim maddelerine yönelik karbon fiyatına kıyasla daha yüksek 

seviyede 

bulunduğu yukarıdaki tablodan açıkça gözlenmektedir.

 

Aslında, çok sayıda 



firmanın gayesi gelecekteki çevreci ve doğa dostu yasal düzenlemeler kapsamındaki 

hükümlere  kendilerini  hazırlamaktır.

 

Güç  arzı  ve  enerji  temini  şirk



eti  American 

Electric  Power 

  AEP



,  sistemi  kullanmaları  nedeninin  2020  yılı  civarında  yürürlüğe 

girecek  olan  Amerika  Birleşik  Devletleri  karbon  fiyatı  yasal  düzenlemesi

 

tüzük  ve 



yönetmelikleri

 

olduğunu vurgulamaktadır.



 Amerikan Delta Air Lines Havayolu Fir

ması 


da  Avrupa’ya  uçuşları  için  AB  ETS  (EU  ETS)  mevzuatı  hükümlerine

 

şirketlerinin



 

uyumu açısından karbon fiyat sisteminin değerlendirildiğini açıklamaktadır.

 

 

Şirketler  tarafından  karbon  fiyat  sistemi  uygulanması  sadece  yukarıdan  belirtilen 



nedenlere  daya

nmamaktadır.

 

Pek  çok  firma  yatırım  kararlarını  yönlendirmek  v



gelecekteki 

yatırım

 projelerinin 



değerini hesaplamak amacıyla bir 

d

âhili karbon fiyatı

 

kullanmaktadır.



 

Örneğin, bir petrol şirketi olan ConocoPhillips

projenin ömrüne bağlı 



olarak  tonu  8  dolar 

ile  46  dolar  arasındaki  bir  karbon  fiyatına  dayalı  emisyon 

maliyetine  göre  hesaplanan  75  milyon  doların  üzerinde  sermaye  projelerine 

gereksinim  duymaktadır.

 

Yeni  bir  petrol  sahasının  tahmini  değeri



,  gelecekte 

öngörülen  petrol  fiyatından  geliştirme  maliyetlerinin  ve  karbon  emisyonlarının 

çıkarılması  ile  verimin  çarpılması  suretiyle  hesaplanmaktadır.

 

Bir  diğer  petrol  şirketi 



Shell sadece gelecekte olan çalışmalarında değil hâlihazırdaki bazı operasyonlarında 

da  tonu  40  dolardan  bir  karbon  fiyatı  uygulamaktadır.

  Uygulanan  perspektif 

sayesinde aşırı kirli

 bir

imler içinde



 

başarılı 

olanlar da tespit edilmektedir. 

Söz konusu 

fiyat, 

enerji  verimliliği  vasıtasıyla  karbondioksit  emisyonu  miktarını  bir  ton  azaltmak 



için 

40  dolar  sarf  edebilen  mevcut  projeleri  kapsamak

tadır.

 

Shell  Firması  Başkan 



Yardımcısı  Angus  Gillespie,  karbondioksit  emisyonu  içeriğinde  hem  riskleri  nicel 

olarak  analiz  ettiklerini  hem 

de  risk  azaltmayı  teşvik  ederek

 

karbon  fiyatı 



uyguladıklarını  ifade  etmektedir. 

Medya  devi  Disney 

Şirketi

  konuyu  daha  ileri  bir 



düzeye  taşımaktadır.  Mevzu  bahis  şirket  ya  karbon  emisyonlarını  azaltmak  ya  da 

dengelemek  için  projelere  yatırım  yapmakta  ve  tüm  emisyonların  firmaya  katkısını 

tespit  etmek  suretiyle  maliyeti  aynı  oranda  ticari  birimlere  yansıtmaktadır.

  Ger


çekte

 

sözü  edilen  durum 



d

â

hili  karbon  vergisi 

sistemine  benzer  şekilde  çalışmaktadır.

 

Fiyatlar  hakkında  en



 

çok


 

merak  uyandıran 

konu  ise 

bazı  karbon  fiyatlarını

n  neden 

yüksek  düzeyde  olduğu  sorusunda

 

yatmaktadır.



 

Yukarıda


ki  tabloda 

kırmızı  ile 

işaretlenen  karbonun  market  fiyatı

Avrupa  Birliği’nde  tonu  başına  6.70  dolar  (4.90 



pound)  iken  Amerika 

Kaliforniya’da  11.50  dolar  seviyesinde  bulunmaktadır.

 

Büyük 


petrol  şirketleri  ise  34  dolar  ve

ya 


daha  yüksek  düzeylerde

 

ücretlendirmektedir.



 

Belirtilen fiyat, 

pazar fiyatı

ndan ziyade karbondioksitin ekstra tonundan kaynaklanan 

zarar  olarak  tanımlanan 

karbonun  sosyal  maliyeti 

değerine  daha  yakındır.

 

Amerikan  yönetimi  karbonun  sosyal  maliyetini  ton  başına  37  dolar  olarak 




 

hesaplamaktadır.



 

Fiyatların enerji eylem planları politikalarını değiştirecek mahiyette 

olduğu  kabul  edilmektedir. 

Hesaplanan  maliyet  federal  h

ükümetin  çevre  eylem 

planları  kapsamında 

da  son  derece 

büyük  meblağlara  ulaşmaktadır

.  Bununla 

beraber,  karbonun  market  fiyatında  olması  halinde

  gelecekte 

bazı  şirketler

  karbon 

fiyatını  bir  tür  planlama  için  kullanacaktır.  Böylece  karbon

pazar  fiyatında  olduğu 



takdirde  karbon  marketinin 

hükümetlerin  üzerinde  görüştükleri

 

ve  tartıştıkları



 

politikalardan çok daha etkin sonuçlar doğuracağı olası görülmektedir.

  

 

Aşağıdaki  tabloda  karbondioksit  emisyonları 



k

ü

m



ü

latif  toplam 

miktarları

  profili 

(gigaton karbondioksit eşdeğeri) yıllara göre dağılımı

Amerika Birleşik Devletleri, Çin, 



AB 

27 ve Hindistan için verilmektedir.

 

Bir altındaki g



rafikte ise 

Çin, Hindistan, 



AB 27, 

Amerika Birleşik Devletleri ve diğer dünya ülkelerinin global endüstriyel karbondioksit 

emisyonları portföyü

 

değişimi



 (gigaton)  

yıllar bazında

 

gösterilmektedir.



 

 

 



Küresel  sanayi  karbondioksit  salınımları  2012  yılında  da  artmasını  sürdürmüştür. 

Ancak  küresel  karbondioksit  konsantrasyonları  ise  daha  yüksek  seviyelere 

ulaşmasına  rağmen  önceki  yıllara  kıyasla  artış  hızı  yavaşlamış  gözükmektedir. 

Örneğin


Amerika  Birleşik  Devletleri  geleneksel  gaz  çeşidi  kabul  edilmeyen  yeni 

kuşak şeyl 

kaya gazları çıkarılması ve üretilmesi yoluyla yenilikçi doğalgaz üretimi 



portföyünü büyük oranlarda  artırmaktadır. Son

 

yıllarda



  konvansiyonel 

doğalgaz türü 

olmayan  yeni 

nesil  kaya  gazı  üretimi

  il

e  birlikte  Amerika’da



 

baz  elektrik  kaynağı

 

demode  kömüre  dayalı  güç 



santralleri 

kapatılarak

 

temel  yük  kaynağı



  evrimsel 


 

doğalgaz  kombine  çevrim  santralleri  tesis  edilmektedir.  Böylece,  Amerika 



karbondioksit  emisyonları  %4  oranında  azaltılırken

 

2008  yılında  patlayan  küresel 



finansal  krizler  ve  global  mali  iflaslar  sonrası

 

Avrupa’da  hüküm  süren  ekonomik 



durgunluk  periyodu  nedeniyle  de  AB 

karbondioksit  salımları  %1.3  oranında  düşüş 

kaydetmiştir.

 

Zengin  ülkelerin  karbondioksit  emisyonlarına  kıyasla  dünyanın  diğer 



ülkelerindeki  karbon  salınımları  farklı  boyutlarda  artmasına  devam  etmektedir

.  Bu 


bağlamda günümüzde kalkınmakta olan ülkeler sera gazı emisyonları 

toplam 


dünya 

emisyon 


ortalamasının

 

yarısını  oluşturarak  yükselişini  sürdürmektedir.



  Bununla 

beraber, 

Çin  karbon  salımları  geçmiş  yıllarda  %10  olan  salınım  artış  oranı

  2012 


yılında  ise 

daha  az  sadece 

%3  oranında  bir  yükseliş  göstermiştir.  Böylece,  Çin’de 

takribi ulusal gelir GDP (Gross Domestic Product 

 GDP



‘nin birimi başına

 atmosfere 

salınan  karbon  miktarı  oldukça  süratli  düşüş  kaydetmektedir.

 

Diğer  gelişmekte  olan 



ülkeler karbondioksit emisyonları ise

 

Çin’in gösterdiği ilerlemeyi sergileyememektedir. 



Örneğin

  Hindistan, 

Çin’e  kıyasla  daha  az  karbondioksit  salınımı  gerçekleştirmesine 

rağmen  Rusya  Federasyonu’nu  da  geçerek  2012

 

yılı


 

karbon  emisyonları

  ve 

karbondioksit  salımları



 

%7  oranında  yükselmiştir.

 

Sonuçta


çok  yakın  bir  gelecekte 

küresel  karbon  emisyonları  ve  dünya 

kar


bondioksit  salınımları  oranlarının  yarısı 

global ölçekte kalkınmakta olan ülkeler

 emisyon 

salımlarından

 

kaynaklanacaktır.



 

 

Kaynaklar: 

 

-

Küresel Karbon Salımları ve Küresel Karbon T



icareti

Ahmet Cangüzel Taner



Fizik 

 M

ühendisleri 

O

dası Yayınları, Faydalı 

Bilgiler, 2009. 

-

Sera Gazı Salımları ve Küresel Mali Kriz, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri



 

 

Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2009.



 

-

Küresel Karbondioksit Konsantrasyonları Ölçümleri Araştırma Uydusu 



OCO, Ahmet 

 

Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri



 

Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2009

-

İleri Nükleer Santraller, İklimsel Değişim Mekanizmaları, Küresel Isınma ve İklim



 

 

Değişiklikleri Bilimsel Raporları, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri Odası



 

 

Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2010.



 

-

İ



leri Reakt

örler, Karbon Borsası

 

ve Küresel Finansal Kriz, Ahmet Cangüzel Taner,



 

 

Fizik Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2010



-

İngiltere ve Avustralya Karbon Emisyonları Politikaları ile Karbondioksit Vergisi, 



 

 

Ahmet Cangüzel Taner, Fizik Mühendisle



r

i Odası, Faydalı Bilgiler, 2011.

 

-

Kanada Karbondioksit Vergisi Uygulaması, Ahmet Cangüzel Taner, 



Fizik 

 M

ühendisleri 



O

dası


 - FMO Y

ayınları, Faydalı Bilgiler, 2011

-

Doğalgaz Çevrim Santralleri ve Kömürlü Elektrik Santralleri, Ahmet Cangüzel Taner,  



 

 FMO Y

ayınları, Faydalı Bilgiler, 2011.  

 

-



Küresel Sıcaklık Artışları, Küresel Sıcaklık Ölçümleri ve Küresel Isınma, Ahmet

 

 



Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2011.

 

-



Çevre Dostu Temiz Enerji Kaynakları Teknolojileri Pro

jeksiyon


ları ve Küresel 

 

 



Çevreci Yenilenebilir Enerji Kaynakları Yatırımları, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik

 

 



Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2011.

 

-



Küresel Isınma ve Küresel İklim Değişiklikleri Nedenleri Arasında Sayılan Küresel  

     


 Karbondioksi

t Emisyonları Yok Edilmesi Teknolojileri Maliyetleri, Ahmet Cangüzel

 

 

Taner, Fizik Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2012.



 

-ABD 

Kömüre Dayalı Elektrik Santralleri Karbon Salımları ve Karbondioksit   

 

 



Emisyonları Bertaraf Edilmesi Projeksiyonları, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik

 

 



Fizik Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2012.

 



 

-Avrupa B



irliği Ulaşım Politikası ve Kyoto Protokolü Sonrası 

AB 

Küresel  

 

 Karbondioksit Emisyonlar



ı Azaltılması Perspektifi, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik

 

 



Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2012.

 

-



Küresel Sera Gazı Emisyonları Kapsamında Rekor Düzeylere Ulaşan Global 

 

 



Karbondioksit Emisyonları Ölçümleri, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri

 

 



Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2012.

 

-



Avustralya Sıcaklık Artışları, Ocak 2013 Kavurucu Sıcak Hava Dalgası Sonucu  

 

 



Yaşanan Boğucu Sıcaklar, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri Odası

 

 



Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2013.

 

-



Çin, Yeni Kuşak Nükleer Enerji Santralleri, Global Yenilikçi Nükleer Santral İnşaatları

 

 



ve Dünya Sera Gazı Emisyonları, Ahmet Cangüzel Taner, 

FMO 

Yayınları, Faydalı

 

 Bilgiler, 2013. 



-

Çin, Fosil Yakıtlar Tüketimi Sonucu Oluşan İs ve Kurum Kaynaklı Hava Kirliliği   

 

 

Politikaları, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri Odası, Faydalı 



Bilgiler, 2013. 

-ABD 

Enerji Politikaları Değişimi Sürecinde Küresel Isınma ve Global İklim Değişikliği

 

 



Sorunları ile ilgili Yeşil, Doğa Dostu ve Çevreci Son Gelişmeler, Ahmet Cangüzel 

 

 



Taner, Fizik Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2013.

 

-D



ünyanın Üçüncü Kutup Bölgesi Sayılan Tibet Platosu Buzul Kütlelerinin Erimesi ile  

 

 



Küresel Isınma ve Global İklim Değişikliği Mekanizmaları İlişkisi, Ahmet Cangüzel 

 

 



Taner, Fizik Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2013.

 

-



Dünya Ortalama Sıcaklık Artışları Işığı Altında Yeni Küresel Isınma Projeksiyonları 

  

 



ve Global İklim Değişikliği Senaryoları İkilemi, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik

 

 



Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2013.

 

-



Küresel Karayolu Ulaşım Araçları Global Karbondioksit Emisyonları Düşürülmesi ve   

 

 



Yeni Nesil Düşük Karbon Emisyonlu Evrimsel Otomobiller, Ahmet Cangüzel Taner, 

 

 



Fizik Mühendisleri Odası, Faydalı Bilgiler, 2013.

 

-Avrupa B



irliği (

AB) Emisyon Ticareti Sistemi (EU ETSAB 

İklim Politikası ve Global 

 

 Karbon Ticareti Perspektifleri



, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri Yayınları,

 

 



Faydalı Bilgiler, 2013.

 

-



Küresel Tropik Tayfunlar, Kasırgalar, Fırtınalar, Hortumlar ile Global Isınma ve 

 

 



Küresel İklim Değişikliği Mekanizmaları Bilimsel İlişkisi, Ahmet Cangüze

l Taner, Fizik 

 

Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2013.



 

-

Amerika Global Isınma ve Küresel iklim Değişikliği Mekanizmaları Belirtisi Sayılan 



 

 

Dünya Deniz Seviyeleri Yükselmesi Sorunları, Ahmet Cangüzel Taner, Fizik 



 

 

Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2013. 



 

-

Global Karbondioksit Konsantrasyonları Artmasıyla Küresel İklimsel Değişimler 



  

 

Sonucu Okyanusların ve Denizlerin Asitlenmesi Sorunları, Ahmet Cangüzel Taner,



 

 

Fizik Mühendisleri Odası Yayınları, Faydalı Bilgiler, 2013.



 

-Pol


onya 2013 Varşova İklim Değişikliği Zirvesi ve Birleşmiş Milletler (

UNFCCC)  

 

kapsamında ilgili Taraflar Konferansı  (



Conference of the Parties - COP

) Sonuçları

 

Ahmet Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri Odası, Faydalı Bilgiler, 2013.



 

-

Doğa Dostu, Çevreci ve Yeşil Devrim için Global Isınma ve



 

Küresel İklim Değişikliği

 

 

Mekanizmaları Sorunları Mücadelesinde Kağıt Hamuru ve Kağıt Sanayi



, Ahmet 

 

Cangüzel Taner, Fizik Mühendisleri Odası, Faydalı Bilgiler, 2013.



 

-The Ec


onomist Dergisi (09 Kasım 2013 –

 15 


Kasım 2

013). 


-The Ec

onomist Dergisi (14 Aralık 2013 –

 

20 Aralık 2013).



 

 

Fizik Mühendisleri Odası Resmi İnternet Sitesi



www.fmo.org.tr/_yayinlar/faydali-bilgiler



 

Yüklə 95,31 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə