Dünyanın şekli

Dünyanın şekli

• Dünyanın şekli

• Tanımlar

• Boylam(meridyen), Enlem bilgileri

• Projeksiyon sistemleri

• Gauss-Kruger projeksiyonu

• UTM projeksiyonu

• Datum

• Türkiye pafta dilimlenmesi

• Pafta bölümlenmesi

Dünyanın karalarının şekli düzensiz bir şekildir.

• Dünyanın karalarının şekli düzensiz bir şekildir.

• Su küre ile birlikteki görünümü ise farklıdır.

• Su küre yüzeyinden itibaren ele alındığında :

• Ekvator çapı: 12756 km,

• • Kuzey kutuptan güney kutba çap: 12714 km,

• • Kutuplardan ekvatora doğru olan basıklık oranı=1/297’dir

SFEROİD (ellipsoid, küremsi): Dünyanın şeklinin teorik olarak bir küre yüzeyi kabul edildiği kuramsal küredir. Bu düzleme “georeference” adı verilir.

• SFEROİD (ellipsoid, küremsi): Dünyanın şeklinin teorik olarak bir küre yüzeyi kabul edildiği kuramsal küredir. Bu düzleme “georeference” adı verilir.

• YERKÜRE: Dünyanın “su küre” göz ardı edildiğinde tüm dünyanın kara yüzeyi olarak kabul edildiği yüzeydir.

• GEOİD: Yer kürenin, karalar (yükseklikler) ile denizlerin tabanı (çukurluklar) göz önüne alınarak kütlesinin homojen kabul edilmesi ile hesaplanan teorik yerküredir.

• YERYÜZÜ (yer yüzeyi): Yerkürenin çukurluklarını “SU KÜRE” ile doldurulduktan sonra bu ikisinin birlikte oluşturduğu yüzeydir.

BOYLAM (meridyen): Dünya üzerinde her iki kutup noktasından geçen kuzey ve güney doğrultuda uzanan hayali düzlemlerdir.

• BOYLAM (meridyen): Dünya üzerinde her iki kutup noktasından geçen kuzey ve güney doğrultuda uzanan hayali düzlemlerdir.

• ENLEM (paralel): Dünyanın en geniş olan (ortası) kısmından geçen Ekvator adı verilen düzleminden paralel olarak doğu-batı yönünde uzanan kutuplara kadar uzanan hayali düzlemlerdir.

• Her iki düzlemin , yerküre (kara+su küre) ile “arakesitleri” bir “çizgi”dir , çoğunlukla bunlar birer “çizgi” olarak öğretilmiştir.

• Enlemlerin yerküre ile “tek nokta” olan arakesitlerine de “KUTUP” adı verilir.

Boylam düzlemleri tam çember olunca ve dünyanın dönüşü de düşünüldüğünde bunları yarım çemberler olarak ele almak daha kolaydır. Bu yarım çemberin, kutuptan kutba uzanan eksen boyunca tam dönmesi ile yeryüzü tanımlanmış olur. Ancak bunun için ilk başlangıç yarı-çemberi olarak İngiltere- GREENWICH kasabasından geçen yarı-çember (boylam) başlangıç olarak kabul edilir ve değeri “0”dır.

• Boylam düzlemleri tam çember olunca ve dünyanın dönüşü de düşünüldüğünde bunları yarım çemberler olarak ele almak daha kolaydır. Bu yarım çemberin, kutuptan kutba uzanan eksen boyunca tam dönmesi ile yeryüzü tanımlanmış olur. Ancak bunun için ilk başlangıç yarı-çemberi olarak İngiltere- GREENWICH kasabasından geçen yarı-çember (boylam) başlangıç olarak kabul edilir ve değeri “0”dır.

• Enlem düzleminin yerküre ile olan arakesit düzleminin en geniş olduğu tam çembere “EKVATOR” denir ve başlangıç olarak kabul edilir değeri “0”dır.

Yerküre üzerindeki bir noktanın tanımlanması için kullanılır.

• Yerküre üzerindeki bir noktanın tanımlanması için kullanılır.

• Koordinat 3 parametreden oluşur:

• A- Boylam değeri,

• B- Enlem değeri,

• C- Kod değeridir

Boylam değeri:

• Boylam değeri:

• Yerkürenin, yeryüzünün bir noktasının dünyanın merkezinde, ekvator düzlemi ile yaptığı açıdır. Yani yarı-çember olan boylam üzerindeki “kiriş”i gören açıdır. Şekildeki A noktası için açısıdır.

Enlem değeri:

• Enlem değeri:

• Yerkürenin, yeryüzünün ekvator çemberi üzerindeki kirişin açısıdır. Şekildeki A noktası için  açısıdır.

Yükseklik/Derinlik Değeri(*):

• Yükseklik/Derinlik Değeri(*):

• Yerküredeki bir noktanın, sferoid düzleme göre yüksekliği/derinliği olması gerekirken, sferoid düzlem tam hesaplanamadığından kabaca yeryüzündeki suküre düzleminden itibaren yüksekliği veya derinliği olarak kabul edilir. Değeri “metre”, veya “feet” olarak hesaplanır.

• * Günümüzde GPS sistemleri üzerinden sferoid düzlemi, dünyanın merkezinden okyanuslardaki su kürenin ortalama yüksekliği olarak kabul edilen bir “ampirik 0” referans değeri olarak hesaplanmaktadır.

Harita:

• Harita:

• Yerküredeki bir arazi parçasının bir kağıt düzlemine matematiksel olarak hesaplanabilir bir şekilde “İZDÜŞÜMÜ”nün gösterilmesidir.

• Burada sorun, yerkürenin yüzey şeklinin düzensizliğidir.

Yeryüzünde her nokta için veya sınırlar için yapılan ölçümlerin kağıt düzlemine aktarılabilmesi için bir çok işlem yapılması gerekir.

• Yeryüzünde her nokta için veya sınırlar için yapılan ölçümlerin kağıt düzlemine aktarılabilmesi için bir çok işlem yapılması gerekir.

• Doğru matematiksel değeri bulabilmek için ölüm değerlerinin, “küremsi” olan “sferoid” yani “referans düzlemi”ne göre yeniden düzenlenmesi gerekir.

• Bundan sonra ise elde edilen “referans düzlemi”ne uygun olan “düzeltilmiş değerler”in bu “küremsi düzlem”deki “görünüşü”, “yatay düzlem” olan “bir kağıda” “izdüşüm” olarak “geometrik hesaplama” ile aktarılabilir.

Yeryüzünün harita kağıt düzlemine aktarılabilmesi için kullanılan geometrik modellemelere PROJEKSİYON SİSTEMİ adını veriyoruz.

• Yeryüzünün harita kağıt düzlemine aktarılabilmesi için kullanılan geometrik modellemelere PROJEKSİYON SİSTEMİ adını veriyoruz.

• Yeryüzüne bakış açımıza göre bu sistemler değişir.

• Kutuplardan bakışımız ile, ekvatordan bakışımız farklıdır.

• Bir diğer ifade ile yeryüzünü nasıl bir 3 boyutlu hale getirilmiş bir düzlem ile sarabileceğimiz, yani paketleyebileceğimiz de denebilir. Bundan başka yeryüzünün sadece belirli bir kısmı içinde gene aynı şekilde düşünmemiz gerekir.

Projeksiyon sistemlerini bir çok çeşidi vardır.

• Projeksiyon sistemlerini bir çok çeşidi vardır.

• Temel projeksiyon sistemleri:

• PLANAR (düzlemsel)

• KONİK (mahruti)

• SİLİNDİRİK

PLANAR (azimutal) PROJEKSİYONLAR

• PLANAR (azimutal) PROJEKSİYONLAR

• Harita düzlemi, yatay ve düşeydir. İzdüşümler doğrusal olarak alınır.

KONİK PROJEKSİYONLAR

• KONİK PROJEKSİYONLAR

• Yeryüzü, bir koni veya kesik koni düzlemi üzerine izdüşürülür.

SİLİNDİRİK PROJEKSİYONLAR

• SİLİNDİRİK PROJEKSİYONLAR

• Yeryüzünün etrafına bir silindir yerleştirilmiş olarak düşünülerek izdüşümler çizilir.

PROJEKSİYON SİSTEMİ SEÇİM KRİTERLERİ:

• PROJEKSİYON SİSTEMİ SEÇİM KRİTERLERİ:

• İzdüşüm alınırken transformasyonda esas alınan kriterler söz konusudur. Buna göre:

• a. Açısı doğru izdüşümler (Konform- Açı Koruyan)

• b. Alanı doğru izdüşümler (Equivalent - Alan Koruyan)

• c. Uzunluğu doğru izdüşümler ( Equidistans - Uzunluk Koruyan)

MERKATOR PROJEKSİYONU

• MERKATOR PROJEKSİYONU

• Bu projeksiyon kuzey-güney istikametinde ve ekvatora teğet olmak üzere geçirilen bir silindir üzerine yapılan açısı doğru bir izdüşüm sistemidir.

GAUSS-KRUGER PROJEKSİYONU

• GAUSS-KRUGER PROJEKSİYONU

• Bu projeksiyon Konform Transversal Silindirik Projeksiyon adıyla da bilinir. Yani bu projeksiyon, açı koruyan bir izdüşüm sistemi olup ekvatora paralel olarak silindir üzerine yapılmaktadır.

• Silindir dilim orta meridyeni boyunca dünyaya teğet geçirilir ve silindir ekseni dünyanın dönme eksenine diktir.

ÜNİVERSAL TRANSVERS MERKATOR (UTM) İZDÜŞÜMÜ

• ÜNİVERSAL TRANSVERS MERKATOR (UTM) İZDÜŞÜMÜ

• UTM projeksiyonunda, 180° meridyeninden başlamak üzere dünya, 6° derecelik boylam aralıklı 60 dilime ayrılmıştır. Dilimler 1'den başlamak ve doğuya doğru artan sırada 60'a kadar numaralanmıştır.

• Her bir dilim bir projeksiyon sistemini belirtir.

• Silindir dilimin orta meridyeni boyunca dünyaya teğet geçirilir.

Böylece her bir dilim 6o olarak bölünür. Orta meridyen her bir dilimi,

• Böylece her bir dilim 6o olarak bölünür. Orta meridyen her bir dilimi,

• 3° sağı ve

• 3° solu

• aynı bir dilim içinde şekilde böler.

Türkiye toprakları dilim orta meridyeni

• Türkiye toprakları dilim orta meridyeni

• 27°, 33°, 39° ve 45° olan dilimlerindedir.

• Bu dilimlerin numaraları 35, 36, 37 ve 38'dir.

• Bu 6o lik olan dilimler 1:25 000 ve daha küçük ölçekli haritaların yapımı için esas alınır.

• Daha büyük ölçekli ( örneğin 1:5 000 1:10 000, ) haritaların yapımı için ise dilim genişlikleri 3° alınır. Böylece Türkiye için 27°, 30°, 33°, 36°, 39°, 42° ve 45° dilim orta meridyenleri büyük ölçekli harita yapımında kullanılmaktadır.

Herhangi bir noktanın yatay ve düşey konumunu tanımlamak için başlangıç alınan referans yüzeyidir.

• Herhangi bir noktanın yatay ve düşey konumunu tanımlamak için başlangıç alınan referans yüzeyidir.

• ED50:

• • ED50:

• Europon Datum 1950 anlamında Avrupa’nın kullandığı datum.

• • ITRF:

• International Terrestral Refferance Frame anlamına gelmektedir. ITRF'de GRS 80 elipsoidini referans kabul edilir.

• • WGS84:

• World Geodetic System 1984 yılından itibaren uygulamaya konulan GPS alıcılarının kullandığı temel hesap yüzeyidir. Ayrıca, Google Earth yazılımı da bu datumunu kullanmaktadır.

DATUMLARIN REFERANS ESASLARI

• DATUMLARIN REFERANS ESASLARI

• Yanlış datum kullanılması gerçek noktadan yüzlerce metre sapmaya neden olur.

• ITRF datumu için dünyanın merkezi,

• ED50 datumu için Almanya Postdam esas alınmıştır.

• WGS dünya geneli için kullanılır. Birçok gps bunu kullanır.

ABD:

• ABD:

• NAD27, NAD83, NAD83 tercihan

• Genel:

• WGS84 (bir çok GPS kullanır)

• Türkiye:

• 2000 yılı öncesi basımlı haritalar için ED50,

• 2000 yılı sonrası basımlı haritalar için ise ITRF96 datumludur.

Türkiye haritalarının dilimlere ayrılması ile oluşan her bir haritaya pafta adı verilmiştir.

• Türkiye haritalarının dilimlere ayrılması ile oluşan her bir haritaya pafta adı verilmiştir.

• Paftalar ölçeklerine göre tanımlanırlar, örneğin 1:100 000 lik, 1:25 000 binlik gibi.

• Türkiyedeki raster haritalarının ölçekleri:

• 1:25.000 Ölçekli Raster Harita 

• 1:50.000 Ölçekli Raster Harita 

• 1:100.000 Ölçekli Raster Harita 

• 1:250.000 Ölçekli Raster Harita

• 1:500.000 Ölçekli Raster Harita

KÜTAHYA I-23-c1

• KÜTAHYA I-23-c1

• Pafta adlamalarında , paftanın diliminin içine girdiği il veya ilçe adı kullanılır, örneğin, Kütahya, Ankara, Kozan, Elbistan gibi.

• Pafta kodlamasında, Enlemlere harfler atanmıştır ve D-R arasındadır.

• Paftalara , en küçük meridyenden itibaren 15-53 arasında numaralama yapılmıştır.

100 000 ölçekli haritalar

• 100 000 ölçekli haritalar

• ELAZIĞ-K-43, UŞAK-L-23, KONYA-M-29 gibi kodlanmıştır.

1:25 000 ölçekli Haritalar:

• 1:25 000 ölçekli Haritalar:

• Bu haritalar, her 100 000 ölçekli haritanin derece, dakika olarak 4’e bölünmesiyle a,b,c,d olarak kodlanmış ve her kodlu harf ise tekrar derece dakika olarak tekrar bölünmesiyle üretilmiştir.

• Her 100 000 ölçekli harita, a1, a2, a3, a4, b1,…, d3, d4 olmak üzere 32 paftaya bölünmüştür.

SON

• SON