E d. professor Rəyçilər: M. C. Atakişiyev
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Q.Allison üçüncü modelə uyğun gələn bürokratik nəzəriyyə deyilən fikri də irəli sürürdü.
- «təsir etmək»
- U.Lanqer kəşfiyyat xidmətinin tapşınğına əsasən A.Hit- lerin
- Z.Freyd in metodologiyasına əsaslanaraq hansı vəziyyətdə nə qərar qəbul edəcəyi barədə nəticə çıxarılmışdır. Amerika siyasi psixologiyasında
- Operasional kodlaşdırma - fəlsofədə istiqamət, təcrübə ilə praktikanın əlaqələndirilməsi, subyektiv cəhətlərin öyrənilməsi. 114
da hər bir qurumun öz mənafeyi vardır. Dövlət aparatına daxil olan hər bir qurum müəyyən məhdud çərçivədə işlər görülməsinə səy göstərir. Dövlət aparatı isə ayn-ayn tədbirlər layihəsini əlaqələndirir. Q.Allison üçüncü modelə uyğun gələn bürokratik nəzəriyyə deyilən fikri də irəli sürürdü. Bu nəzəriyyə müəssisə təsisat nəzəriyyəsi hesab edilir. Yəni xarici siyasət müəssisələr arasındakı mürəkkəb münasibətlərin məcmusu kimi əks oluna bilər. Burada hər bir müəssisənin mənafeyi toqquşmuş olur. Bir çox alimlərin tədqiqatlarında ümumiyyətlə dövlətin siyasətinin və o cümlədən xarici siyasətinin işlənib hazırlanmasında ölkənin elitasımn və obyektiv amillərin rolu məsələsinə də üstünlük verilmişdir. Real gerçəklikdə hər bir dövlətin xarici siyasətinin formalaşmasında və həyata keçirilməsində qeyd etdiyimiz hər üç modelin elementlərini görmək olar. 2. Xarici siyasət üzrə qərar qəbul edilməsinin nəzəri və praktiki tərəfləri Dövlətin xarici siyasətinin formalaşmasında siyasi xadimlərin fəaliyyəti əsasən iki səviyyədə aparılır: 1. Müəyyən funksiyaların yerinə yetirilməsində yerli ictimaiyyətin fikirlərinin nəzərə alınması; 2. Başqa dövlətlərlə olan fəalij^ətin tənzimlənməsi səviyyəsində. Göstərilən birinci səviyyədə aparılan fəaliyyəti «təsir etmək», ikinci səviyyədə apanlan fəaliyyət isə «nəticə» adlandırılmışdır. Odur ki, bəzi tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, siyasi xadimlər tərəfindən qərar qəbul edilməsi xarici siyasətin əsas məğzini təşkil edir. Bir çox hallarda dövlət özünün xarici siyasətinin məqsədlərini açıq bəyan etmir, onları başqa məzmunda təqdim 112 edir. Bu problemdə daxili və xarici siyasətin qarşılıqlı əlaqəsi məsələsinə də xüsusi fikir verilir. Daha doğrusu ölkədaxili sabitlik və yaxud qeyri-sabitlik olması xarici siyasətin vəziyyətinə birbaşa təsir təsir edir. Ölkədaxili qeyri-sabitlik hər bir dövlətin xarici mövqeyini zəiflədir. Aydındır ki, xarici siyasətdə əldə edilən uğurlar daxili vəziyyətə və daxili siyasətə müsbət təsir göstərir. Hakimiyyət orqanlarının mövqelərinin möhkəmlənməsinə və müxalifətin zəifləməsinə səbəb olur. Beləliklə, xarici siyasət üzrə qərar qəbul edilməsində mövcud olan əsas şərtlərdən biri daxili və xarici siyasətin qarşılıqlı vəziyyətdə olmasıdır. Beynəlxalq münasibətlərin və eləcə də xarici siyasətin tədqiq edilməsində nəzəri və metodoloji yanaşmalardan geniş istifadə edilir. Bu mənada təbiət və sosial-humanitar elmlərin roluna da üstünlük verilir. Bu elmlər içərisində siyasi psixologiya mərkəzi yerlərdən birini tutur. Xarici siyasi qərar qəbul edilməsi prosesinin öyrənilməsi üzı-ə siyasi psixologiyada bir neçə yanaşma formalaşmışdır. Tarixən ilk tədqiqat Z.Freyd və onun ardıcıllarının psixi təhlil metodologiyası əsasında aparılmışdır. Amerikada siyasi elmin əsasını qoyanlardan biri Q.Lassuel bəzi siyasi liderlərin patoloji cəhətlərini öyrənməyə cəhd göstərmişdir. Daxili və xarici siyasət barədə qərar qəbul etdikdə onların davranışı, qərar qəbul etmə səbəbi öyrənilmişdir. Yenə də Amerika psixoloqu U.Lanqer kəşfiyyat xidmətinin tapşınğına əsasən A.Hit- lerin şəxsiyyətini öyrənmək üçün xüsusi tədqiqat işi aparmalı olmuşdur. Bu nasist diktatorun tərcümeyi-halının öyrənilməsi əsasında onun anası və atası ilə münasibətləri, davranışı araşdırılmışdır. Z.Freyd in metodologiyasına əsaslanaraq hansı vəziyyətdə nə qərar qəbul edəcəyi barədə nəticə çıxarılmışdır. Amerika siyasi psixologiyasında digər istiqamətin nümayəndələri liderlərin şəxsi keyfiyyətinin onların qərar 113 qəbul etməsinə və ümumi vəziyyətinə təsirinə diqqəti artırmışlar. Onlar belə qərara gəlirdilər ki, müəyyən beynəlxalq siyasi vəziyyətlərdə, xüsusilə böhranlar zamanı ayrı-ayrı liderlərin şəxsi keyfiyyəti böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu istiqamətdə apanlan tədqiqatlarda son dövrlərdə də istifadə edilən operasional^ kodlaşdırma deyilən anlayışdan istifadə edilir. Bura ən ümumi formada xarici siyasi strategiyanın müəyyən edilməsində dövlət liderinin əsas götürdüyü prinsiplər sistemi daxil edilir. Eləcə də qərar qəbul edilməsində lazım olan məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması da öz əksini tapmış olur. (Məsələn vəziyyət barədə tam informasiya olmaması kimi cəhətlər). Bu sənəddə siyasət, onun məqsədi, siyasi münaqişə barədə ümumi təsəvvürlər, onların həlli yolları, beynəlxalq siyasi proseslərin inkişaf qanunauyğunluqları öz əksini tapır. Eləcə də siyasi liderlərin şəxsi keyfiyyətləri, onların psixoloji cəhətləri, riskə gedə bilmək hazırlığı, diqqətli olmaq qabiliyyəti, cəsarətli olub-olmaması və digər keyfiyyətləri bura daxildir. Xarici siyasət üzrə inam sistemi problemində (bu operasional kod ilə eyniləşdirilir) A.Corc iki qrup inamı fərqləndirir: Birinci qrup şərti olaraq fəlsəH inam adlanır, ikinci qrup isə instrumental inam adlanır. Fəlsəfi inam xarici siyasətin və beynəlxalq münasibətlərin əsl təbiəti barədə inam yaratmaq, düşmən qəbul edilməsi surəti, hər hansı bir xarici siyasi məqsəd barədə təsəvvür əldə etmək kimi cəhətləri özündə əks etdirir. instrumental inama görə isə siyasi liderlərin xarici siyasi məqsədə nail olmağa düzgün strategiya və taktika seçmələri daxildir. Amerika siyasi psixologiyasında son on Operasional kodlaşdırma - fəlsofədə istiqamət, təcrübə ilə praktikanın əlaqələndirilməsi, subyektiv cəhətlərin öyrənilməsi. 114 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|