II
Fəsil.
OTUZİLLİK MÜHARİBƏ VƏ
VEST^FAL SÜLHÜ
XVII əsrdə baş verən irimiqyaslı müharibələrdən biri də
1618-1648-ci illərdə gedən
30 illik müharibə olmuşdur. Bu
müharibə ümumi Avropa miqyaslı bir müharibə idi. Belə çoxillik
müharibələr demək olar ki, bütün Avropa dövlətlərinin xarici
siyasi mənafelərinin müəyyən edilməsində həlledici rol
oynamışdır.
Bu otuzillik müharibədə Avropanın siyasi inkişafında
iki
xətt özünü biruzə verirdi.
Birinci inkişaf xətti orta əsrlərin siyasi
adət - ənənəsinə əsaslanırdı. Ümumavropa vahid xristian
monarxiyası yaratmağa üstünlük verilirdi. Burada «dövlət» və
«milli mənafe» anlayışları nəzərə alınmırdı. Bu xətt Avstriya və
İspan Habsburqlarının siyasətini əks etdirirdi. Bu Habs- burqlar
sülaləsi Avropa miqyasında Katolik siyasətinə rəhbərlik edirdi.
Avropanın siyasi inkişafının
ikinci istiqamətində əsas
prinsip
İngiltərə, Fransa, Hollandiya və İsveç tərəfindən
müəyyən edilirdi. Bu xətt milli zəmində güclü dövlət
yaradılmasını nəzərdə tutuıdu. Bu dövlətlərdə (Fransadan başqa)
protestant
dini üstünlük təşkil edirdi. Bu ölkələrin
iqtisadiyyatında da kapitalist təsərrüfatçılığı daha geniş idi.
Otuzillik müharibənin başlanmasından əvvəl Almaniyada
daxili ziddiyyətlər kəskinləşmişdi. 1608 - 1609-cu illərdə dim
əsasda Alman knyazlarının iki hərbi siyasi ittifaqı meydana
gəlmişdi.
Bunların hər ikisi xaricdən kömək alırdı. Odur ki,
Almaniyada baş verən hər bir hərbi münaqişə dövlətlərarası
münasibətləri kəskinləşdirə bilərdi. Beləliklə, Almaniya hərbi
ziddiyyətlərin mərkəzi meydanına çevrilirdi. Qərbi Avropanın
siyasi həyatında olan əsas qarşıdurmalar Fransa ilə İspan və
Avstriya Habsburqlan arasında yaranan
münaqişələrdən ibarət
127