150 minlik ordu ilə hərbi gücə əl ata bilərlər. Beləliklə, Met- temik
Fransanı dəstəkləmiş və Saksoniya hesabına Prussiya ilə
Rusiyanın güclənməsinə imkan vermişdir. Konqres danışıqlarının
qızğın vaxtı 1815-ci il mart ayının 19-da Napoleon bir dəstə
hərbiçi ilə yenidən Parisdə peyda oldu. Bu hadisə konqres
iştirakçılanmn daha qətiyyətli olmalanna zəmin yaratdı.
1815-ci il iyim ayının 9-da Rusiya, Avstriya, İspaniya,
Fransa, Böyük Britaniya, Portuqaliya, Prussiya və İsveçin
nümayəndələri Vyana konqresində son yekun aktını imzalamışlar.
Bu sənəddə leqitizm əsas götürülmüş, 25 illik fasiləsiz
mübarizəyə sanki son qoyulmuş və Avropadakı real vəziyyət əks
etdirilmişdir. Konqresin iştirakçıları belə qənaətə gəlmişlər ki,
Avropada köhnə nizam-intizam bərqərar olmuş və o yeni təhlükə
yaradılmasından xilas edilmişdir.
Avstriya konslerinin müşaviri (Vyana konqresinin baş
katibi) F.Hens çox yüksək ifadələr yazırdı. Avropada sosial
nizamın yeniləşməsi, siyasi sistemin yeniləşməsi, qüvvələrin
ədalətli bölgüsünə əsaslanan həmişəlik sülh və s. i.a. Beləliklə,
Avropa dövlətləri daha qətiyyətli hərəkət etməli olmuşlar. Fransa
zəbt etdiyi bütün ərazilərdən məhrum edilmişdir. Belçika və
Hollandiya Niderland krallığında birləşmişlər (Lüksemburq da
bura birləşmişdi). Vyana konqresinin iştirakçıları İsveçrənin
neytrallığına təminat vermişlər.
Polşa ərazisi Varşava ilə Rusiyaya birləşdirilmişdi (Polşa
krallığı adı ilə). Rusiyada onların öz nümayəndəlikləri vardı.
Bütün bunlara baxmayaraq bu dövlətlərin heç birinin digərinə o
qədər də etibarı yox idi.
Müqəddəs ittifaq yaradılması. I Aleksandr başa düşürdü
ki. Konqresin qərarı təşkilatı baxımdan yaxşı sənədləşdirilməlidir.
O, Avropa dövlətləri ittifaqı yaradılmasını zəruri hesab edirdi.
Beləliklə, «Müqəddəs İttifaq» yaradılması ideyası meydana
gəlmişdi. Belə bir ittifaq yaradılması aktı I Aleksandr tərəfindən
hazırlanmışdır. Bu akt 1815-ci il
161
sentyabr ayının 26-da Parisdə Rusiya və Avstriya imperatorları və
Prussiya Kralı tərəfindən imzalanmışdır. İki aydan sonra 1815-ci
ilin noyabr ayında Fransa Kralı XVIII Lyudovik də müqəddəs
ittifaqa qoşulmuşdur. Sonralar demək olar ki, bütün Avropa
monai-xiyaları bu İttifaqa daxil olmuşlar.
Bu ittifaqı yaradanlar nəzərdə tuturdular ki, «Müqəddəs
İttifaq» bir tərəfdən milli-azadlıq hərəkatlarını və inqilabı
hərəkatları boğmağa köməklik göstərəcəkdir.
Digər tərəfdən isə sərhədlərin qorunmasında, nizam-
intizamın yaradılmasında birləşərək siyasi təminatçı bir qurum
kimi çıxış edəcəkdir.
Aktda göstərilirdi ki, son üç il müddətində Avropa
ölkələrində olan müəyyən dəyişikliklər barədə, ittifaqın üzvləri
bir-birinə məlumat, vəsait ötürməli, inamı, sülhü və həqiqəti
saxlamalıdırlar. Aktın 3-cü bəndində əks olunurdu ki, ittifaqın
üzvləri bütün bu tələbləri qəbul etməyə borcludurlar.
162
VIII
FəsiL
MÜQƏDDƏS İTTİFAQ İLƏ 1848-ci İLLƏR İNQİLABI
ARASINDAKI DÖVRDƏ BEYNƏLXALQ
MÜNASİBƏTLƏR
«Müqəddəs İttifaq» yaradıldıqdan sonra Avropa
dövlətləri demək olar ki, həmişə bir cəbhədən çıxış edirdilər
(əlbəttə müxtəlif baxışlar da vardı). Azad fikirli olamağa o qədər
də imkan vermirdilər. Bununla yanaşı onlar o qədər də bir-birinə
inanmırdılar, bir-birini izləyirdilər.
Avstriyanın Kansleri Metternix Rusiyada baş qaldıran
inqilabi hərəkatları öz ölkəsi üçün təhlükə hesab edirdi. I
Aleksandr da ölkə daxilində olan hadisələrlə narahat idi. Eyni
zamanda İttifaqın üzvlərinə və xüsusilə Mettxemixə inanmırdı.
Prussiya Kralı III Vilhelm də öz növbəsində rus inqilabından,
Rusiya imperatonından və Fransa Kralından ehtiyatlanırdı.
Müqəddəs İttifaqın Konqresləri «Müqəddəs tttifaq>>
mövcud olduğu dövrdə dörd dəfə konqres keçirmişdir. 1818-ci
ildə Araxendə, 1820-ci ildə Troppauda, 1821-ci ildə Laybaxda,
1822-ci ildə Veronda.
Birinci konqresdə Rusiya, Avstriya, Prussiya, Böyük
Britaniya və Fransanın nümayəndələri iştirak edirdilər. Burada
Fransanın «Müqəddəs İttifaqa» bərabər hüquqlu üzv olması
barədə qərar qəbul edilmişdir. Fransanın ərazisindən digər
orduların çıxarılması məsələsi qoyulmuş və eyni zamanda
Fransadan 265 mln.frank hərbi təzminat müəyyən edilmişdir. Onu
da qeyd etməliyik ki, hələ sentyabr ayından Fransa nümayəndəliyi
Avstriya, Rusiya, Prussiya və İngiltərəyə müraciət edirdi ki,
dördlər ittifaqını beşlər ittifaqı adlandırsınlar. Bu hər dörd dövlət
razılığa gəlmişlər ki, Fransada müəyyən nizam yaratmaq üçün
hərbi birlik də yaratmaq olar. Deməli, «Mü- qəddəs İttifaqm» hər
dörd üzvü Avstriya, Rusiya, Prussiya və İngiltərə çox ehtiyatla
Fransanı 1818-ci il noyabr ayının 1- də İttifaqa qəbul etmişlər.
i 63
ikinci Konqres 1820-ci ilin oktyabr-dekabr aylarında
keçirilmişdir. Bu konqres Avstriya Kansleri Mettemixin
təşəbbüsü ilə keçirilmişdir. O, Neapolitian Krallığında baş
qaldıran inqilabi hərəkatlardan ehtiyatlamrdı. Konqresdə I
Aleksandr , I Frans və III Fridrix Vilhelm (Prussiya) və eləcə də
çoxlu diplomatiya nümayəndələri iştirak edirdi. Konqresdə üç
dövlətin - Rusiya, Avstriya və Prussiyanın razılığı ilə
Neapolitian krallığında inqilabi hərəkatı yatırmaq üçün ordu
yeridilməsi qərara alınmışdır. Beləliklə, I-Konqresin qərarının
əksinə olaraq bu ikinci konqresdə bir dövlətin digər dövlətin
daxili işinə hərbi müdaxilənin olması (dəvət etməsə də) qərara
alınmışdır.
Onu da qeyd etməliyik ki, bu cür inqilabi hərakatların
boğulması məsələsi əsasən Troppau və sonra isə Laybax
konqresində müzakirə edilmişdir. Neapoldan başqa İspaniya,
Pyemont və digər yerlərdə də inqilabi hərəkatlar baş qaldınrdı.
Laybaxda (hazırda Lyublyana) 1821-ci ildə yanvar -
mart aylarında üçüncü konqres olmuşdur. Bu Troppau
konqresinin davamı hesab edilirdi. Odur ki, çox vaxt buna
Troppau - Laybax konqresi deyirlər. Burada da Neapol
Krallığında və İspaniyada olan inqilabi hərəkatların yatıniması
müzakirə edilmişdir. Neapola Avstriya ordusu, İspaniyaya isə
Fransa ordusu yeridilmişdir.
Müqəddəs İttifaqın dördüncü konqresi 1822-ci ildə
Veronda keçirilmişdir. Konqres başlayana yaxın İngiltərənin
Xarici İşlər Naziri Kaslri intihar etmişdir. Odur ki, 1922-ci ilin
sentyabrından C.Kanninq (onun yerində Böyük Britaniyanın
Xarici İşlər Nazirliyinin Katibi) işləməyə başlamışdır. Bu vaxtdan
da ayn-ayn dövlətlərin siyasətlərində müxtəliflik özünü göstərirdi.
Konqresdə rus nümayəndəliyinə I Aleksandr, Avstriyaya - I
Frans, Prussiyaya III Fridrix Vilhel rəhbərlik edirdilər. İtaliyanın
dövlət başçısı, Fransa və digər dövlətlərin nümayəndələri də
iştirak edirdilər.
164
Dostları ilə paylaş: |