E d. professor Rəyçilər: M. C. Atakişiyev
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
ordu koıpusuna rəhbərlik edərək Bosforu nəzarətdə saxlamalı idi. Müəyyən ciddi danışıqlardan sonra hərbi nümayəndənin rəhbəri Liman Fon Sanders öz komandanlığının rəhbərliyindən imtina etmişdir. Buna baxmayaraq Almaniya Türkiyədə müəyyən qədər ordu saxlayırdı. Bu, Almaniyanın müəyyən qədər təsir dairəsinin olmasını göstərirdi. Bu isə Rusiya- Almaniya münasibətlərinin pisləşməsinə təsir edirdi. Həmin vaxtlar Fransanın təşəbbüsü ilə İngiltərə ilə Rusiya ai'asmda da danışıqlar gedirdi. Danışıqlar əsasən hərbi-dəniz məsələləri üzrə aparılırdı. FLusiya donanmasının zəifliyindən istifadə edən İngiltərə daha çox güzəştlər tələb edirdi. Rusiya isə razılaşmırdı. Beləliklə heç bir müqavilə bağlana bilməmişdi. Müharibənin başlanması. 1914-cü ilin yayında «Üçlər ittifaqı)) və «Antanta)), demək olar ki, müharibənin başlanmasına hazır idi. 1914-cü il iyun ayının 28-də Sarayevoda Avstriya taxtının vərəsəsi Ersqersoq Frans Ferdinand öldürülmüşdür, Elə bu da müharibənin başlamaisına bəhanə olmuşdur. Beləliklə Avstriya Serbiyaya qarşı müharibəyə başlamışdır. Bu dəfə Berlin çox qəti mövqedən çıxış edirdi. Avstriya - Macarıstanı dayandırmaq fikri yox idi. II Vilhelm Avstriya səfirini qəbul edərək sürətlə irəliləməyi məsləhət bilirdi. Kayzerin belə bir mövqeyi Vyanada müharibə tərəfdarlarını daha da qızışdırmışdır. Avstriya- Macarıstan ultimatum hazırlayaraq iyulun 23-də Belqrada göndərmişdir. Ultimatumda Serbiyadan bir neçə öhdəçilik tələb olunurdu: Avstriya-Macarıstanın əleyhinə heç bir məqalə, yazı dərc etdirməməlisiniz; Avtsriya-Macarıstanın əleyhinə təbliğat aparan hər bir qurumun bütün əmlakını, avadanlıqlarını müsadirə etmək; İnqilabi hərəkatları yatırmaq üçün Vyana hökumət orqanlarım maneəsiz Serbiyaya buraxmaq; Frans Ferdinandm öldürülməsi ilə bağlı olaraq aparılan tədqiqatda da Avstriya- Macarıstanın nümayəndələri iştirak etməlidir. Ultimatuma 48 242 saat vaxt verilmişdir, Avstriya - Macarıstan ultimatum barədə London, Paris və Peterburqa da məlumat vermişdir. Avropada siyasi vəziyyət. Rusiya rəhbərliyi ultimatum barədə məlumat aldıqdan sonra belə qərara gəlmişdir ki, hərbi toqquşmaya qoşulmaqdan qaçsın. Rusiya rəhbərliyinin bir qismi isə Serbiyanı köməksiz qoymağı məsləhət bilmirdi. II Nikolay da II Vilhelm ilə danışıq aparmaq istəyirdi. II Vilhel- min cavabında açıq bildirilirdi ki, Almaniya Avstriya - Macanstanı dəstəkləyəcəkdir. Rusiya nə iqtisadi, nə də hərbi cəhətdən müharibəyə hazır deyildi. Lakin bilirdi ki, müharibədən qaçmaq mümkün deyil. Odur ki, ümumi səfərbərlik etməyi qərara almışdır. Paris isə müharibə gözləyirdi və Rusiyaya təsir göstərməyə çalışırdı. Bu məqsədlə də Fransanın prezidenti R. Puankare Peterburqa gəlmişdir. Bu vaxt İngiltərə (xarici işlər naziri E. Qrey) müharibə üçün bütün hazırlıqları görmüşdü. Lakin öz fikirlərini açıq bildirmirdilər. Nəhayət avqustun 3-də İngiltərə müharibəyə qoşulmaq qərarına gəlmişdir. Qrey Parlamentdə çıxış edərək İngiltərənin Almaniya ilə müharibəyə qoşulmasının səbəblərini açıqlayırdı (Fransaya köməklik edilməsini nəzərdə tuturdu). Müəyyən mənada Almaniya özü Qreyə köməklik etmiş oldu. Belə ki, Almaniya Belçikanın neytarllıq prinsipini pozaraq ona hücum etmişdir (İngiltərə onun neytrallığına təminat vermişdir). Odur ki, bir gündən sonra İngiltərə ultimatum formasında Almaniyadan neytrallığa əməl olımmasını tələb etmişdir. Almaniya belə hesab edirdi ki, Rusiya hələ müharibəyə hazır deyil, odur ki, Almaniya üçün ən əlverişli vaxt idi. İki hərbi -siyasi blokun qarşıdurması şəraitində Avstriya - Macarıstanla Serbiya arasında gedən müharibə çox keçmədən Almaniya və Avstriya - Macarıstanla Fransa və Rusiya arasındakı müharibəyə çevrilmişdir. Beləliklə Balkanda olan lokal müharibə dünya müharibəsinə yüksəlmişdir. 243 «Antanta» dövlətlərinin və Almaniyanın müharibəyə qoşulması. Beləliklə, Avropa dövlətləri arasında baş verən müharibə sürətlə genişlənirdi. İyul ayının 28-də Avstriya - Macarıstan Serbiyaya müharibə elan etmiş və hücuma keçmişdir. İyulun 29-da Britaniya donanması öz hərbi -dəniz bazası olan Skapa-Flouya yollanmışdır. İngiltərənin xarici işlər naziri Qrey Almaniyaya bildirmişdir ki, biz Almaniya ilə dostluq şəraitində qalırıq. Ancaq əgər Avstriya və Rusiya müharibədə iştirak edərsə, onda İngiltərə müharibəyə qoşulmayacaqdır. Əgər Fransa və Almaniya müharibəyə cəlb olunarsa, onda İngiltərə təcili tədbirlər görməli olacaqdır. Avqust ayının 1-də Almaniya Rusiyaya müharibə elan etmişdir. Qrey Berlinə bildirmişdir ki, əgər Almaniya Fransaya hücum etməsə və Belçikanın neytrallığını pozmasa İngiltərə neytral vəziyyətdə ola bilər. Əlbəttə, bu, Almaniyaya sərf etmirdi. Çünki onun əsas məqsədi Fransanı darmadağın etmək idi. Rusiyada iyul ayının 29-da ümumi səfərbəfrlik elan edilmişdir. İyul ayının 31-də Almaniyanın səfiri Purtales Rusiyanın xarici işlər naziri Sazonova müraciət edərək bildirmişdir ki, əgər Rusiya səfərbərliyi dayandırmasa (ləğv etməsə) Almaniya da səfərbərlik elan edəcəkdir. Avqustun birində Almaniyada ümumi səfərbərlik elan edilmiş və həmin günün axşamına Purtales müharibə elan edilməsi barədə Sazonova nota vermişdir. Almaniya çalışırdı ki, çox tez bir zamanda Fransaya qarşı hərbi əməliyyata başlasın və Rusiya ordusunun geniş manevr etməsinə imkan verməsin. Fransaya da neytrallığa riayət etməsi barədə müraciət edilmişdir. Fransa bu müraciətə cavab verməmiş və səfərbərlik elan etmişdir. Avqust ayının 3- də Almaniya Fransaya müharibə elan etmişdir. İngiltərədə yuxarı təbəqənin böyük bir qismi müharibənin əleyhinə olmuş və istefaya getmişlər. İngiltərənin müharibəyə girməsi bütün Britaniya imperiyasının müharibəyə 244 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|