E d. professor Rəyçilər: M. C. Atakişiyev
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «Avropada kollektiv təhlükəsizlik sistemi»
- «Şərq paktı»
- «Berlin- Roma oxu»
- Bartu öldürüldükdən və Laval
- «KoIlektiv təhlükəsizlik sistemi))
- İspaniya üzərində buludsuz səma))
tanınmış siyasi lider olan A.İdeni Moskvaya dəvət etmişdir. O, 1935-ci il mart ayının 28-də Moskvada olmuş İ.V. Stalin, V.M. Molotov və M.M. Litvinovla fikir mübadiləsi aparmışlar. Onlar belə razılığa gəlmişlər ki, «Avropada kollektiv təhlükəsizlik sistemi» yaradılsın. Danışıqların rəsmi məlumatında da qeyd edilmişdir ki, kollektiv sülhün təşkili və təhlükəsizlik ən zəruri şərtlərdən biridir. Sovet İttifaqı «Şərq paktı» yaradılmasında özünün fəal iştirak edəcəyini bildirirdi. Bütün bu danışıqlardan sonra İden Moskvadan Varşavaya və Praqaya getmişdir. Praqada bu ideya yaxşı qarşılandığı halda Polşa rəhbərliyi «Şərq paktı» barədə heç danışmaq da istəməmişdi. Aydındır ki, bu kimi hadisələr Fransanı çox narahat edirdi. Odur ki, təcili olaraq Millətlər Birliyi Şurasının çağrılmasını təklif etmişdir. Şuranın sessiyasının çağrılması ərəfəsində Fransa hökumətinin təkidilə İtaliyanın Streza şəhərində Böyük Britaniya, Fransa və İtaliyanın Baş Nazirləri ilə xarici işlər Nazirlərinin birgə konfransı olmuşdur. Bu danışıqlar bir daha göstərirdi ki, hər hansı bir tərəfin razılığı, arzusu olmadan kollektiv təhlükəsizlik sistemi yaratmaq qeyri mümkündür. «İtaliya-Alman İttifaqı»mn möhkəmlənməsi. Aydındır ki, belə bir şəraitdə Berlin ilə Roma arasında müntəzəm olaraq danışıqlar gedirdi. Onlar İngiltərə və Fnmsamn heç bir təsirinə məruz qalmadan gələcək birgə hərəkətlərini planlaşdırırdılar. Bu iki faşist dövlətinin birgə əməkdaşlığı tarixdə «Berlin- Roma oxu» adı ilə məlumdur. İngiltərə və Fransanın daxilində də bu ölkələrin hökumətlərinin xarici siyasətini tənqid edənlər də az deyildi. Məsələn, İngiltərənin xarici siyasi kursu Lloyd Corc və U. Çörçill tərəfindən tənqid edilirdi. Onlar göstərirdilər ki, belə təsirsiz xətt yeritmək Millətlər Birliyini zəiflədir və «Kollektiv təhlükəsizlik sistemi» yaradılması məsələsini çətinləşdirir. Fransaya gəldikdə qeyd etməliyik ki, Bartu öldürüldükdən və Laval xarici işlər nazirliyinə gəldikdən sonra faşizm 294 və hərbiləşmə əleyhinə müxaliflik çətinləşmişdir. O, açıq-aşkar barışdırıcı siyasət yeridirdi. Sovetlər əleyhinə siyasət aparırdı. Faşist Almaniyası ilə əməkdaşlıq edirdi. Bütün bunlara baxmayaraq «Kollektiv təhlükəsizlik sistem.i» yaradılması və sülhün möhkəmlənməsi üzrə olan ümumi fikirlər qalırdı. Bu ümumi rəylər və Sovetlərin fəal xarici siyasi diplomatiyasının təsiri altında Laval Sovet İttifaqı və Çexoslovakiya ilə müqavilə bağlamalı olmuşdur. 2 may 1935-ci ildə SSRİ ilə Fransa arasında qarşılıqlı yardım barədə müqavilə bağlanmışdır. Müqaviləyə əsasən bu ölkələrin hər hansı birinə hərbi hücum olarsa digəri ona köməklik göstərməlidir. Hətta SSRİ hərbi müqavilə bağlamağı da təklif etmişdir. Lakin Laval buna razı olmamışdır. Bununla yanaşı Laval müqavilənin təsdiqlən- məsini 27 mart 1936-cı ilə kimi ləngitmişdir. Eyni zamanda SSRİ ilə Çexoslovakiya və Fransa ilə Çexoslovakiya arasında da belə müqavilələr bağlanmışdır. «Sovet~Çexoslovakiya qarşılıqlı yardım» müqavibsL Bu müqavilə 1935-cİ il may ayının 16-da Praqada imzalanmışdır. Bu müqavilənin bağlanmasında da əsas məqsəd başqa dövlətlər tərəfindən hücuma məruz qaldıqda biri-birinə köməklik göstərməkdən ibarət idi. Faşizmin irəliləməsi. 1936-cı ilin yazından Hitler Almaniyasının təcavüz hərəkatı daha da fəallaşırdı. Reyn zonasının yenidən hərbiləşdirilməsi həyata keçirilmişdir. Mart ayının 7-də Almaniya hökuməti «Lokam müqaviləsi»ndən (5- 16.X.1925-Cİ itdə) imtina etdiyini bildirmişdir. Elə həmin gün də Alman ordusu Reyn vilayətinə daxil olmuşdur. Təcavüzkarların bu hərəkəti cəzasız qaldığı üçün Hitlerçilərin cəsarəti dalıa da artırdı. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Şurasımn mart ayında keçirilən iclasında Sovet nümayəndəsi Litvinov çıxış edərək göstərirdi ki, Reyn zonasının işğalı çox uzağa gedən işğalçılıq 295 planının başlanğıcıdır. Odur ki, təcavüzün qarşısının alınması çox zəruridir. Lakin Şuranın digər üzvləri Almaniyanın bu hərəkətini tənqid etsələr də konkret tədbirlər görülməsindən yan keçirdilər. Əksinə, onlar belə hesab edirdi ki, müəyyən ciddi tədbirlərlə Almaniyanı və Avropanı müharibəyə gətirib çıxarmaq olar. Hətta Böyük Britaniyanın təşəbbüsü ilə İtaliyanın Həbəşistana qarşı apardığı müharibədə İtaliya üçün nəzərdə tutulmuş sanksiya da Millətlər Birliyinin 4 iyun 1936-cı il qərarı ilə ləğv edilmişdir. İspaniyada vəziyyət. Seçkilərlə əlaqədar olaraq 1936-cı ilin yayında «İspaniya hadisələri)) dünyanın diqqətini daha çox cəlb edirdi. 1936-cı il fevral ayının 16-da parlament seçkilərində Xalq Cəbhəsi Partiyası qalib gəlmişdir. Sonra Fransada seçkilər keçirilmiş və burada da Xalq Cəbhəsi qalib gəlmişdir. Əlbəttə, bu vəziyyət sülhün möhkəmlənməsinə köməklik etmişdir. Burada SSRİ ilə Fransa arasındakı və eləcə də bu hər iki dövlətlə Çexoslovakiya arasındakı müqaviləni də nəzərə alsaq, demək olar ki, faşizm işğalçılığı əleyhinə müəyyən əsas yaranmışdır. Belə zənn etmək olardı ki, «KoIlektiv təhlükəsizlik sistemi)) yaratmaq üçün sülhsevər qüvvələr qarşısında müəyyən perspektiv inkişaf yaranır. Lakin Berlində başqa plan hazırlanırdı. Burada, əlbəttə, İngiltərə, ABŞ və Fransanın da günahı az deyildi. Burada elə qüvvələr vardır ki, Almaniya ilə, demək olar ki, əməkdaşlıq edirdi. Bu da sülhün əvəzinə müharibəyə gətirib çıxarırdı. Mürtəce qüvvələr açıq-aşkar demokratiya və sülhə qarşı mübarizə aparırdılar. 1936-cı il iyul ayının 18-də xüsusi şərti siqnal olan «Bütün İspaniya üzərində buludsuz səma)) adı altında üsyan başlanmışdı. Bu üsyan qanunla seçilmiş respublika hakimiyyətinə qarşı idi. Bu üsyanın təşkilatçıları və demək olar ki, iştirakçıları Alman və İtaliyan faşistlərindən ibarət idi. Onlar birbaşa üsyanda iştirak edirdilər. Beləcə, İspaniyada vətəndaş müharibəsi başlanmışdı. 296 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|