Ə. H.ƏLİyev, F.Ə.ƏLİyeva, V. M. MƏDƏtova
Yüklə 4,61 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qurbağanın fiksə edilməsi
- Lazım olan material və avadanlıqlar
25 Fermentlər təsiri ilə anaerob şəraitdə qlikogen qlükozaya, sonuncu isə süd turşusuna qədər ayrıla bilir. Süd turşusunun 6 1 4 1 ⋅ hissəsi oksidləşərək suya, karbon qazına və çox hissəsinin qlikogenə qədər resintezi baş verir. ATF-in resintezi üçün digər enerji mənbəyi yağların oksidləşməsindən ibarət aerob prosesləridir. Müxtəlif sinirlər oyanmaları müxtəlif sürətlə nəql etdirirlər. Soyuqqanlı heyvanların sinirləri onları 5 – 30 m/san sürətlə nəql etdikləri halda, istiqanlı heyvanların sinirləri oyanmaları 30 – 120 m/san sürətlə nəql edirlər. Sinirlərin vəzifəsi onlarla əlaqədə olan üzvlərin fəaliyyəti ilə müəyyən edilir. 3 saylı iş. Qurbağanı hərəkətsizləşdirmə üsulları Fizioloji təcrübələrdə qurbağanı hərəkətsizləş- dirmək üçün mərkəzi sinir sisteminin pozulması üsulundan istifadə edilir. Birinci üsul. Baş və onurğa beynin dağıdılması Qurbağanı sol ələ alıb, göstərici barmaqla başını əyir, sağ əldə tutulan iti uclu şpris iynəsi ilə təpədən ənsəyə doğru orta xətt üzrə sürüşdürürlər. İynənin ucunun böyük ənsə dəliyinə düşdüyünü hiss etdikdə, həmin yerdən iynə batırılır, beyinə doğru yönəldilir. İynənin ucunu kəllə boşluğunda tərpətməklə beyin dağıdılır. Sonra iynənin ucunu arxaya çevirib onurğa kanalına yeritməklə onurğa beyni pozulur. Bu üsulla hərəkətsizləşdirilmiş qurbağanın arxa ətraflarını açıcı əzələləri tetanik təqəllüs edir və qur- 26 bağa dartılmış vəziyyət alır. Şəkil 24. İynə vasitəsilə baş beynini (2) və onurğa beyinini pozmaqla qurbağanın hərəkətsizləşdirilməsi. İkinci üsul. Dekapitasiyadan sonra onurğa beyinin dağıdılması Bəzi təcrübələrdə qurbağanı daha tez və asan hərəkətsizləşdirmək üçün qurbağanın ön ətrafları gövdəyə sıxılmış, arxa ətrafları isə uzadılmış şəkildə salfetə bükülür (təkcə baş açıqda qalır). Qurbağanı sol ələ alıb, sağ əldə tutulan qayçının bir ucunu onun ağzına salıb, alt çənəni saxlamaq şərtilə başını kəsib atırlar. Belə preparata spinal qurbağa deyilir. Üçüncü üsul. Narkoz vasitəsilə hərəkətsizləşdirmə Heyvanları hərəkətsizləşdirmək üçün 10%-li spirt və ya 2%-li efir məhlulundan istifadə edilir. Qurbağını eksikatora, onun da yanına spirtdə və ya efirdə isladılmış 27 pambıq qoyub, eksikatorun qapağını kip bağlayırlar. 10 – 15 dəqiqədən sonra qurbağanın əzələləri boşalır, hərəkət fəallığı yox olur, yəni qurbağa hərəkətsizləşir. Qurbağanı hərəkətsizləşdirmək üçün uretan narkozundan da istifadə etmək olar. Bunun üçün 1 ml 5%- li uretan dəri altına yeridilir, 15 – 20 dəqiqədən sonra qurbağa hərəkətsizləşir. Qurbağanın fiksə edilməsi Hərəkətsizləşdirilmiş qurbağa mantar lövhə üzərinə (20x10sm) ətrafları yüngül dartılıb sancaqlarla bərkidilir. Şəkil 25. Mantar lövhə üzərində qurbağanın fiksə edilməsi. 4 saylı iş. Sinir-əzələ preparatının hazırlanması və müxtəlif üsullarla qıcıqlandırılması Canlı hüceyrələr mühitin dəyişikliklərinə qarşı qıcıqlara cavab vermək qabiliyyətinə malikdir. Bu 28 qabiliyyət oyanıqlıq adlanır. Sinir-əzələ hüceyrələri və toxumalarında oyanıqlıq qabiliyyəti başqa toxumalara nisbətən daha yüksək olduğu üçün aydın nəzərə çarpır. Oyanmanı əmələ gətirən amillərə qıcıq, qıcıqların hüceyrə, toxuma və ya üzvlərə göstərdiyi təsirə qıcıqlanma deyilir. Qıcıqlar 2 yerə ayrılır: 1) adekvat və ya xüsusi qıcıqlar; 2) inadekvat və ya ümumi qıcıqlar. Adekvat qıcıqlar təbii şəraitdə yalnız müəyyən üzvlərə təsir edən qıcıqlara deyilir. İnadekvat qıcıqlar toxumaların təkamülündən asılı olmayaraq üzvlərin çoxuna təsir edir, oyanma əmələ gətirir. İnadekvat qıcıqlara mexaniki, termiki, kimyəvi, elektrik qıcıqlar aiddir. Sinir-əzələ preparatı qurbağanın arxa ətraflarından hazırlanır. Bu preparatdan əzələnin əsas xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün qurbağanın arxa ətrafından hazırlanmış sinir-əzələ preparatından istifadə etmək olar. Lazım olan material və avadanlıqlar: mantar lövhə, qayçı, pinset, sancaqlar, stimulyator, elektrodlar, naqillər, əşya şüşəsi, spirt, sap, tənzif, pambıq, kimoqraf, mioqraf, NaCl kristalı, fizioloji məhlul, qurbağa, 10%-li kurare məhlulu. İşin gedişi. 1. Sinir-əzələ preparatının hazırlanması. Sinir-əzələ preparatını hazırlamaq üçün qurbağanı hərəkətsizləşdirmənin birinci üsulu ilə, yəni baş və onurğa beynini pozuruq. Qurbağanın arxa ətrafları onurğa sütununun bel səviyyəsindən qayçı ilə kəsib ayırırlar. Kəsilmiş onurğanın arxa hissəsinin dərisindən tutub aşağı doğru dartıb, sonra ətrafların dərisini soyurlar. Budun arxa əzələlərini aralayıb, oturaq siniri tapıb, qayçının ucunu sinirin altından keçirib bud sümüyü əzələlərlə birlikdə diz oynağına yaxın yerdən kəsib atırlar. 29 Oturaq sinir salamat qalır və onurğa sütununun kəsilmiş fəqərəsinə birləşmiş olur. Əldə olunan preparata reaskopik pəncə və ya sinir-əzələ preparatı deyilir. Deməli, sinir- əzələ preparatı: 1. Sinirin ucuna birləşmiş sümük parçasın- dan; 2. Oturaq sinirdən; 3. Baldır hissədən; 4. Bud hissədən; 5. Pəncə hissədən ibarətdir. Şəkil 26. Sinir-əzələ preparatının hazırlanma mərhələləri. a-çanaq sümükləri səviyyəsində onurğanın kəsilməsi; b-dərini dartıb ətraflardan çıxarılması; c-onurğa sütununun qalmış fəqərəsindən elə tuturlar ki, büzdüm sümüyü aydın görünsün; d-2 ətrafı, büzdümü və onurğa sütununun qalığını düz yarıya bölürlər; e-pinset vasitəsilə budun arxa nahiyəsinin orta xətti üzrə əzələni ayırırlar; z-siniri kənara çəkib, bud sümüyünü əzələdən ayırırlar; k-baldır və pəncə dizdən aşağı kəsilir. 2. Sinir-əzələ preparatının müxtəlif qıcıqlarla qı- cıqlandırılması a) Mexaniki qıcıqla qıcıqlandırmaq üçün şüşə lövhə üzərinə qoyulmuş sinir-əzələ preparatının sinirinə pinsetin küt ucu ilə ehmalca zərbə endirirlər. Hər zərbəyə qarşı sinir-əzələ preparatı təqəllüs edir; 30 b) Termiki qıcıq təsirini müşahidə etmək üçün preparatın sinirinə qızdırılmış metal çubuğun və ya şpris iynəsinin ucunu toxundurduqda əzələ təqəllüs edir; c) Kimyəvi qıcığın təsirini müşahidə etmək üçün preparatın siniri üzərinə NaCl kristalı qoyurlar; əzələnin qıcığa cavabı gec müşahidə edilir və titrəməsi uzun müddət davam edir. Elektrik qıcığının qüvvəsini, tezliyini, müddətini və s. istənilən istiqamətdə dəyişdirmək və ondan həmin preparatı təkrar qıcıqlandırmaq üçün istifadə etmək mümkün olduğu üçün elektrik cərəyanı ən çox istifadə olunan qıcıq vasitələrindən hesab edilir. Bunu müşahidə etmək üçün sinir-əzələ preparatının sinirini elektrik cərəyanı olan elektrodun çılpaq naqillərinin üzərinə qoyurlar. Hər dəfə dövrəni bağladıqda və ya açdıqda preparat hərəkət edir. Dövrə bağlı qaldıqda göz ilə görəcək hərəkət alınmasa da daimi cərəyan dövrədən axır. Bu cərəyan toxumanın oyanma və oyanmanı nəqletmə qabiliyyətini dəyişir. 3. Qıcıq qapısının təyini. Canlı toxumanın ən kiçik reaksiya verməsi üçün tələb olunan minimum qıcıq qüvvəsi aşağı qıcıq həddi və ya qıcıq qapısı adlanır. Yüklə 4,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|