Ə liyev İlham Yaylaqalı oğlu 1968-ci il aprel ayının



Yüklə 0,89 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/38
tarix11.03.2018
ölçüsü0,89 Mb.
#31239
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   38

İlhıını Oliyev
qan  davası,  erməni  və  gürcü  müharibəsindən 
başqa  bir  şey  bitə  biiməzdi".  Bu,  elə  bir təşkilat 
idi  ki,  Rusiya  imperiyasının  hakim  dairələri  ilə 
birlikdə  Qafqazda  inqilabi  və  milli 
azadlıq 
hərəkatını  boğmağa  çalışmışdı.. Bunun  nəticəsi 
olaraq  1905-ci  ildə  ilk  erməni  -   azərbaycanlı 
qarşıdurması  baş  vermişdir.  1907  və  1912-ci 
illər ərzində
Osmanlı  İmperiyası  ərazilərindən  və  irandan 
təqribən  yarım  milyon  erməni  Qars,  İrəvan  və 
Yelizavetpol  qəzalarına  köçürüldü. 
Bölgədə 
etnik  qarşıdurmaları  alovlandıraraq  hegemon- 
luğu  əlinə  almaq  məqsədi  güdən  Rusiya  höku- 
məti  əhalinin  bu  axınına  susaraq,  dəstək  verdi. 
Ermənilərin  Azərbaycan  ərazilərinə  köçürmələ- 
rinə  baxmayaraq,  azərbaycanlılar  bu  ərazilərdə 
sayca  ermənilərdən  üstünlük  təşkil  etmişdilər.
--------------------------------------------------------------------------------  
4
4
-------------------------------------------------------------------
Qtifqaztta im periva/ar v» ermənilərin Azfirbaycan *razifori/M  k ö g ırü lm js i
Məsələn,  1886-ci  ildə  Gəncə  quberniyasının 
Zərgəzur  qəzasında  ki,  326  kənddən  yalnız  81-i 
erməni  kəndi  olmuşdur.  irəvan  qəzasında  66 
faizi  azərbaycanlılardan,  cəmi  34  faizi  ermə- 
nilərdən  ibarət  olmuşdur.  Bu  ermənilərin  çoxluq 
təşkil  etməsi  məqsədi  ilə  azərbaycanlılara  qarşı 
soyqırımı  siyasəti  həyata  keşirilməsinə  həvəs- 
ləndirmişdir.  Bu  qəliamlarda  ermənilər çar  Rusi- 
yasi tərəfindən  gizli  silahlandırılmışlar.


İllıam  Əliyev
ERMƏNİLƏRİN AZƏRBAYCAN 
TORPA QLARINA  KÖÇÜRÜLMƏSİ
İlk  dəfə  ermənilərin  bugünkü  Ermənistan 
ərazisinə  gəlməsi  1475-ci  ilə  (XV  əsr)  təsadüf 
edir.  Matendaranda  saxlanılan  kupçaya  (mülkiy- 
yət  sahibliyini  təsdiq  edən  sənəd)  görə,  1431-ci 
ildə  Ağqoyunlu  padişahı  Yaqubun  nümayəndəsi 
Əmir  Rüstəm  Makulu  Qriqoriyə  530  min  Təbriz 
dinarına  İrəvan  xanlığının  7  kəndini  -   Vaqarşa- 
pat (Eçmiadzin-Üçkilsə),  Aştarak,  Batrinc,  Nora- 
gavit,  Aqunatun,  Kirəcli  və  Muğni  kəndlərini
mpm
Ç&Banax
fvSfgıu
n k
»
i
«>
m
 
BAK!
GÜRCÜSTAN
•rsiüsi
C 7 l
B «*w vw
Qafqazda inıperiyalar və ermənilərin Azarbaycan arazihrin? köçüriilməsi
satdı.  İrəvan  türklərinin  faciəsi  də  elə  həmin  ta- 
rixdən  başlayır.  Varlanmış  haylar  XIX  əsrin 
əvvəllərində  artıq  60  qədim  Oğuz  kəndini  pulla 
alaraq  erməniləşdirə  bilmişdilər.  Məhz  indiki  Er- 
mənistan  adlanan  qondarma  dövlət  Rus  İmpe- 
riyasının  yardımı  ilə  həmin  60  türk  kəndinin 
bazasında yaradılmışdır.
Sonralar  məskunlaşma  siyasətini  genişlən- 
dirən  ermənilər  tədricən  Zəngəzur  ərazisinə  və 
İrəvanın  ətrafına  köç etməyə  başlayıblar.  O  vax- 
ta  qədər  nəinki  Qarabağda,  eləcə  də,  indiki  Er- 
mənistan  ərazisində  hər  hansı  bir  erməni  yaşa- 
yış  məskəni  olmamışdır.  1525-ci  ildə  Osmanlı 
İmperiyası  Naxçıvanı  və  Dərələyəzi  öz  torpaq- 
larına  qatandan  sonra  uçota  alınma  aparılıb.  9


İllıııın Əliyev
kənddə  cəmi  172  erm əninin  yaşadığı  qeyd  olu-
nub.
Min  illər  boyu  Azərbaycan  dövlətlərinın  tər- 
kib  hissəsi  olm uş  Naxçıvan  diyarı 
XVI 
əsrin 
so- 
nunda  (1588-1603-cü  illər)  və 
XVIII 
əsrin  əvvəl- 
lərində  (1724-1735-ci  illər)  Osmanlı  İmperiya- 
sının 
tərkibinə  keçm iş  və  burada  osmanlı  idarə 
sistemi  tətbiq  edilm işdir.
İki  nüsxə  hazırlanan  "müfəssəl  dəftər"  qa- 
nuni  qüvvəyə  mindikdən  sonra,  bir  qayda  ola- 
raq,  onun  üzərinə  hakimiyyətdə  olan  sultanın 
tuğrası  çəkilir,  tuğradan  aşağıda  isə  “müfəssəl 
dəftər"in  hansı  tarixdən  qüvvəyə  minməsini  gös- 
tərən  “buyuruldu"nun  mətni  yazılırdı.  Bəzi  “mü- 
fəssəl  dəftər”ə  tuğra  çəkilməyib.  Bunun  yerinə 
“Ya  fəttah”  yazılırdı.  Misal  üçün,  1727-ci  il  tarixli 
“Gəncə-Qarabağ  əyalətinin  müfəssəl  dəftəri” 
“Ya  fəttah”  müraciəti  ilə  başlayır.”  Lakin  həm 
tuğranın  çəkildiyi,  həm  də  “Ya  fəttah"  müraciə- 
tinin  eyni  vaxtda  yazıldığı  dəftərlər də  vardır.
Bilavasitə,  Naxçıvan  sancağı  ilə  bağlı  os- 
manlılar  bir  “müfəssəl  dəftər”  tərtib  etmişdilər. 
1727-ci  il  tarixli  bu  dəftər  302  səhifədir.  Dəftərin 
bəzi  səhifələri  (81,  95)  boşdur.  Qanunnaməsi 
yoxdur.  Xətti-siyaqət  və  qırma  siyaqətdir.  Üzə- 
rındə  o  dövrün  sultanı  III  Əhmədin  (1703-1730) 
ugrası  (  Əhməd  şah  ibn  Məhməd  xan  əl-Mü- 
ə  ər 
aima  )  çəkilmişdir.  Azərbaycanın  digər
'  
----------------------- 
48
 
--------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------
Qafqazda imperivalar və ernwnilərin Azərbtıvcan araziforina köçürülməsi
əyalət və  sancaqlarının  dəftərləri  kimi,  Naxçıvan 
sancağının  bu  “müfəssəl  dəftəri”də  iki  nüsxə 
tərtib  olunmuş,  lakin  onun,  hələlik,  bir  nüsxəsi 
məlumdur.
Qeyd  etdiyimiz  "müfəssəl  dəftər"lərə  görə, 
XVI  əsrin  sonlarında  Naxçıvan  sancağı  eyniadlı 
qəzadan  və  Ağcaqala,  Məvaziyi-Xatun,  Mülki- 
Arslanlı,  Qarabağ,  Dərəşam.Dərəşahbuz,  Ba- 
zarçayı.Şərur, Zar, Zəbil,  Əlincə,  Sisyan,  Azad- 
ciran,  Ordubad,  Şorlut  və  Dərənürgüt  nahiyələ- 
rindən  ibarət  olmuşdur.  XVIII  əsrin  20-ci  illə- 
rində  isə  osmanlılar  Naxçıvan  sancağı  ərazisin-


Yüklə 0,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   38




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə