Il'itiııl
ı
fHvcv
----------
—
■
■
■
- —
də Naxçıvan sancağı ilə yanaşı Ordubad san-
cağını da yaratmışdılar. Lakin ehtimal ki, bu
sancaq müvəqqəti olarac) 1724-1726-cı iliərdə
nıövcud olmuş və Naxçıvanın “müfəssəl dəf-
tər’’inin tərtibinin başa çatma ərəfəsində Or-
dubad sancağının saxlanılması məqsədəuyğun
hesab edilməmiş, onun əhatə etdiyi ərazi isə
Naxçıvan sancağının tərkibinə qatılmışdır.
Bundan əlavə, osmanlılar Naxçıvan sancağı
üçün ayrıca bir “müfəssəl dəftər” tərtib edərkən
Zar, Zəbil və Şərur nahiyələri Naxçıvan sanca-
ğınm tərkibindən çıxarılmış və İrəvan əyalətinə
birləşdirilmişdir. Bununla bərabər, Ordubad,
Bazaçayı və Ağcaqala nahiyələri ləğv olunmuş,
Sair Məvazi, Qışlağat və Dərələyəz adlı yeni
nahiyələr yaradılmışdır. Beləliklə, osmanlıların
Naxçıvan sancağının ərazisi və inzibati bölgü-
sündə apardıqları dəyişikliklər nəticəsində bu
diyarın inzibati bölgüsündə 9 nahiyə (Naxçıvan,
Əlincə, Sair Məvazi, Dərəşahbuz, Mülki-Arslan,
Məvaziyi-Xatun, Qarabağ, Qışlağat, Dərələyəz)
qalmışdır.
1727-ci il tarixli “Naxçıvan sancağının mü-
fəssəl dəftəri”nə görə məcburi köçlər bu dövrdə
də olmuşdur, “Müfəssəl dəftər”dəki bəzi qeydlər
hətta onun səbəbinin izahına belə yer vermişdir:
bəzi kəndləri m əzrəə kimi qeyd edən katiblər
unun səbəbini o kənddə osmanlılardan əvvəl
Qafqazda imperiyalar va ennmUarin Azarbaycan ərazilərina köçiirülnum
yaşamış insanların qızılbaş (şiə) olduqları üçün
kəndlərini tərk etdiklərini və bir daha geri dön-
məyəcəkləri ilə izah etmişdilər. Bu cür qeydlər
Dərələyəz nahiyəsinin Şahyurdu, Ərdiş, Kə-
rəkölük və Sallı kəndləri üçün edilmişdir.
NAXÇIVAN SANCAĞINA TABE OLAN
DƏRƏLƏYƏZ NAHİYƏSİ
İstər ərazisi, istərsə də yaşayış məskən-
lərinin sayına görə, Dərələyəz nahiyəsi bu dövr-
də Naxçıvan sancağının ən böyük ərazi inzibati
vahidi olmuşdu. Burada 1727-ci iidə 99 kənd və
5 məzrə qeydə alınmışdı. Bunların da yalnız 68-i
məskun olmuş, digərlərində isə bu dövrdə heç
kim yaşamamışdır. XVI əsrin sonlarında ərazi-
inzibati vahidi kimi mövcud olmamış Dərələyəz
nahiyəsinə tabe olan 36 kənddə çox az sayda -
cəmi 216 vergi mükəlləfiyyəti daşıyan erməni
yaşamışdır. Bu kəndlərdən isə yalnız üçü - Ba-
zarçayı və Zebil nahiyələrinə tabe olan Kə-
lədək, Yengicə, Moz - mövcud olmuşdu (Bax:
İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri, N° 633, s.
156, 332). Digər 33 kənd isə, ehtimal ki, XVII!
əsrin əvvəllərində yaranmış kəndlərdir.
Ermənilərin bu kəndlərdə yerləşmələrinə
gəldikdə, onu qeyd edə bilərik ki, adlarını çək-
diyimiz Kələdək, Yengicə və IVIəz kəndlərində
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5 1
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İ l/ıam Əliyev
XVI əsrin sonunda ermənilər yaşamamışdılar.
Onlar buraya, həmin kəndlərin türk-müsəlman
əhalisi öz yerlərini tərk etdikdən sonra məskun-
laşmışdılar. Ermənilərin bu üç kəndə yerləşmə
dövrünə gəldikdə isə, onların saylarının az
olmasına əsaslanaraq, onların bu kəndlərə XVIII
əsrin əvvəliərində yerləşdiyini deyə bilərik.
Dərələyəz nahiyəsinin ermənilər yaşayan 33
kəndinin (Arpa, Amaqu, Civə, Aynazor, Haviç,
Caqazur, Üstün, Hurevadin, Ayısəsi, Gələn-
çevir, Ərdepin, Ərdiş, Xors, Ortaköy, Züyrək,
Keşiş Başköy, Kisək, Ərgez, Kükivans, Aza-
dək, Zeytə, Hərhər, Kolanı, Qurd Əmir, Gü-
müşcük, Ərnic, Çul, Kömüır, Kabud, Qınde-
vas, Horadüz) adlarından da göründüyü kimi,
bir çoxları türk-müsəlman əhali tərəfindən salın-
mış və oniar buralardan köçdükdən sonra,
ermənilər XVII əsrin sonları və yaxud XVIII əsrin
əvvəllərində buralara yerləşmişdilər.
1. AXURA kəndi
2. HƏMZƏLİ KƏNDİ KƏRƏMPA MƏZRƏƏSİYLƏ.
SÜBHAN KƏNDİ
KOSALI KƏNDİ
3. HAVİC KƏNDİ
4. MORAVİK KƏNDİ
5. HEŞİN KƏNDİ
6. YAYCI KƏNDİ
Qafqazda imperiyalar və ernm ıiforin Azarbaycan ərazilərinə köçürülməsi
7. ÇAGAZUR KƏNDİ
8. XAÇİK KƏNDİ
9. KƏLƏDƏK KƏNDİ
(2 qeyri-müsəlmanın siyahısı)
10. KƏNZƏK KƏNDİ
11. VEYSƏLLİ KƏNDİ
12. ƏYƏR KƏNDİ
13. DAKZİD KƏNDİ
14. ARPA KƏNDİ
(17 qeyri-müsəlmanın siyahısı)
15. AMAĞU KƏNDİ
(13 qeyri-müsəlmanın siyahısı)
16. ÇİVƏ KƏNDİ
(5 qeyri-müsəlmanm siyahısı)
17. QIZILGÖZ KƏNDİ, BAŞQA ADI
ŞƏKƏRBƏYLİDİR.
18. AYNAZOR KƏNDİ
(22 qeyri-müsəlmanın siyahısı)
19. BAĞÇACIQ KƏNDİ
20. RİND KƏNDİ
Kənddə heç kim yaşamır.
21. QOZLUCA KƏNDİ
Kənddə heç kim yaşamır.
22. KƏRƏKOR KƏNDİ
Kənddə heç kim yaşamır.
23. ÇANAQÇI KƏNDİ
Kənddə heç kim yaşamır.
24. KEŞİŞVİRANI KƏNDİ
Kənddə heç kim yaşamır.
25. URNUT KƏNDİ
Dostları ilə paylaş: |
