30
əməkdaşlığın saxlanması kimi mövzularda önəmli qərarlar
verilmişdir. Konfransda Beynəlxalq Valyuta Fondunun
qurulması haqqında qərar qəbul edilmişdir.
Beynəlxalq Valyuta Fondunun məqsədi aşağıdakılardan
ibarətdir:
-
Beynəlxalq valyuta problemləri barədə məsləhətləşmələr
və əməkdaşlıq mexanizmini saxlayan daimi bir qurum
vasitəçiliyi ilə beynəlxalq valyuta işbirliyini inkişaf etdirmək;
-
Beynəlxalq ticarətin tarazlı inkişafını gerçəkləşdirmək
və beləcə bütün üzv ölkələrin tam məşğulluq və yüksək bir
iqtisadi artıma çatmalarına imkan yaratmaq;
-
Valyuta sabitliyini saxlamaq və devalvasiya siyasətini
əngəlləmək;
-
Çoxtərəfli xarici ödəmələr sisteminin qurulmasına,
beynəlxalq ticarətə maneçilik törədən –valyuta idxalat
məhdudiyyətlərinin aradan qaldirilmasına xidmət etmək;
-
Üzv ölkələrə tədiyyə balansındakı tarazlıqları aradan
qaldırmaq məqsədilə kredit vermək. Ümumiyyətlə,beynəlxalq
rifahın yüksəlməsinə maneçilik törədən faktorları aradan
qaldırmaq;
-
Üzvlərinin
tədiyyə
balanslarındakı
sabitsizlik
dərəcələrini azaltmaq.
31
Yuxarıda adı çəkilən məqsədlərin gerçəkləşdirilməsi üçün
üzv ölkələrin də yerinə yetirəcəkləri bəzi şərtlər vardır:
-
Turizm də daxil olmaqla xarici ticarət fəaliyyətlərində
beynəlxalq xidmət və mal alış-verişlərində valyuta da nəzarət
və məhdudlaşdırılmalara , mərhələ-mərhələ üzən valyuta
sisteminin tətbiq edilməsinə, spekulyativ xarakterli sərmayə
hərəkətlərinə mane olmaq;
-
Üzv ölkələrin devalvasiya etmə ehtiyacının ortaya
çıxdığına devalvasiya dərəcəsini fonda bildirmək;
Dünya Bankı. DYİB (İBRD) 1944-cü ildə BVF (İMF)
ilə birlikdə qurulmuş və 25 iyul 1946-cı ildə fəaliyyətə
başlamışdır. Dünya Bankı ilə tanınan quruluşun anlaşması 144
ölkə təsdiq edilmişdir.
Dünya Bankına üzv olan ölkələr eyni zamanda BVF-nin
üzvləridir.
Öz öhdəliklərini yerinə yetirməyən ölkələr bankın
səlahiyyətli qurumları tərəfindən veriləcək qərarla üzvlükdən
çıxarıla bilər.
Dünya Bankının məqsədləri aşağıdakı kimidir:
−
Üzv ölkələrin iqtisadi islahatlarına yardım etmək;
−
Üzv ölkələrə xarici özəl mənbələrdən gələcək
sərmayə investisiyalarını təsbit etmək və özəl
32
sərmayənin yetərsizliyi vəziyyətində bunları
tamamlamaq;
−
Üzv ölkələr üçün gəlirli investisiyaları təsbit
edərək uzun dönəmdə beynəlxalq dəyişmələrdə
tarazlığı saxlamaq;
−
Üzv ölkələr üçün borcvermə mexanizmini uyğun
hala gətirmək;
−
Yerli şirkətlərin maliyyə mənbələrinə olan
ehtiyacları mövzusunda yardımçı olmaq.
Dünya Bankının verdiyi kreditlərdən üzv ölkələr
yararlanır. Kreditlər uzunmüddətli olub, tələb edən ölkələrin
iqtisadi inkişaf proqramlarının ehtiyacına görə verilir.
D
ünya iqtisadiyyatında beynəlxalq
nəqliyyat münasibətləri
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatlarının mahiyyəti və
növləri. Nəqliyyat əlaqələri-beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin
həyata keçirilməsinin vacib və fasiləsiz tərkib hissəsidir.
Nəqliyyat vasitələri beynəlxalq bazarlarda əmtəə və
xidmətlərin tədarükçüdən (mal göndərəndən) istehlakçıya
qədərki hərəkətini təmin edir. Funksional olaraq nəqliyyat,
tədavül prosesi ilə tamamilə qovuşaraq biləvasitə ona xidmət
33
edir. Əmtəə və xidmətlərin tədavülü prosesini nəqliyyatdan
kənar təsəvvür etmək çox çətindir.
Əmtəə və xidmətlərin daşınması bir növ istehsal prosesini
davam etdirir.Yaradılmış məhsula çəkilmiş daşınma məsrəfləri
həmin əmtəənin ümumi xərclərinə əlavə edilir və maya dəyəri
və qiymətə daxil olunur. Onlar əlavə tədavül xərclərini təşkil
edir və qiymətin vacib komponentlərindən birinə çevrilir.
Burada qiymətdə nəqliyyat(daşınma) xərcləri kifayət qədər
yüksək paya malik ola bilər (məhsulun maya dəyərinin 30%-nə
qədər). Ona görə də xarici ticarət kontraktlarının uğurlu
alınması və onun iqtisadi səmərəliliyi bu və ya digər yükün
necə daşınmasından, yükdaşıma üçün ən qənaətli və sürətli
nəqliyyat vasitəsindən necə istifadə olunmasından xeyli
dərəcədə asılıdır.
Nəqliyyat faktoru dünya ticarətinin itensifikasiyasında
vacib ilkin şərait kimi həmişə nəzərdən keçirilmişdir. XVI-
XVIII əsrlərin böyük coğrafi kəşfləri dəniz gəmiçiliyinin
artımını biləvasitə şərtləndirdi ki, bu da dünya ticarətinin
inkişafına güclü təkan verdi. XIX əsrdə buxar və elektrik
enerjisinə sahib olmaqla, bəşəriyyət nəqliyyat vasitəsini
əhəmiyyətli dərəcədə təkmilləşdirdi. Paraxodlar, dəniz yolları
nəqliyyatda əsl inqilaba səbəb oldu.Bunlar da öz növbəsində
dünya təsərrüfat əlaqələrinin sonrakı inkişafına imkan yaratdı.
34
Beynəlxalq təsərrüfat münasibətləri əmtəələrin bir
ölkədən başqa ölkəyə mükəmməl, qüsursuz hərəkət axını ilə
şərtləndirilir. Özü özlüyündə nəqliyyat şəbəkəsi milli iqtisadi
sistem çərçivəsində formalaşır. Nəqliyyatın bütün növləri(dəniz
nəqliyyatı istisna olmaqla) hər şeydən əvvəl özünün fəaliyyət
göstərməsi üçün istehsaldaxili məqsədlərə malikdir.Bununla
yanaşı onlar beynəlxalq daşımalara da xidmət edirlər.
Beynəlxalq ticarətin genişlənməsi və dərinləşməsi hesabına
beynəlxalq nəqliyyat əlaqələri də inkişaf edir. Onların
mütəmadi artımının və keyfiyyətcə təkmilləşdirilməsinin vacib
faktorları aşağıdakılardır:
1.
Xarici iqtisadi fəaliyyətin həcmi və tempi;
2.
Nəqliyyat vasitələrinin keyfiyyətinə biləvasitə
təsir
göstərən
elmi-texniki-tərəqqinin
nəaliyyətlərindən istifadə olunması.
Dünya iqtisa
diyyatında nəqliyyat xidməti iki istiqamətdə
həyata keçirilir:
1.
Əmtəə yüklərinin daşınması;
2.
Sərnişinlərin daşınması.
Son 20-
25 ildə daşınan yüklərin həcminin ixtisar
olunması (azalması)tendensiyası müşahidə olunmuşdur.
70-
ci illərin əvvəllərində beynəlxalq daşımaların yekun
həcmi 4,5-4,6 mlrd. dəyərində qiymətləndirilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |