3
UOST 336.2.622.276
Elmi redaktor: AMEA-nın
müxbir
üzvü
A.F.Musayev
Rezenzentlər:
iqtisad
elmləri doktoru, professor
A.B.Abbasov.
texnika
elmləri doktoru, professor
C.M.Mahmudov
Hacızadə E.M. Neft təsərrüfatinin iqtisadi strukturunun modernizasiyası
Bakı,
Elm, 2003, 512 səh.
ISBN 5-8066-1577-4
Dünya və milli neft industriyasının texniki-iqtisadi strukturu və tərəqqi
meylləri kontekstində səmərəli təsərrüfat quruculuğunun dinamik inkişaf amillərini
səciyyələndirən monoqrafiyada, neft strategiyasının sosial-iqtisadi aspektləri,
sahəvi sferada islahatların təkmilləşməsi, dərinləşməsi, dövlət tənzimlənməsi,
idarəetmə konsepsiyası və istehsalın rasional təşkil problemləri sistemli və
situasion yanaşma diapazonunda tədqiq və təhlili edilmiş, verifikasiya
prinsiplərinə müvafiq olaraq neft-qaz sektorunun iqtisadi strukturunun
modernizasiyasının alternativ bazar mexanizmlərinin prioritetləri təqdim
olunmuşdur.
Kolleqial elmi-tədqiqat araşdırmalarını əks etdirən monoqrafiya təhsil
sferası, enerci kompleksinin mütəxəssisləri, iqtisadçılar və habelə geniş peşəkar
oxucu kütləsinin istifadəsi üçün nəzərdə tutulur.
2003
)
07
(
655
0605010407
−
H
qrifli nəşr
©
«ELM»
4
MÜNDƏRİCAT
GİRİŞ
04
I HİSSƏ KARBOHİDROGEN EPOXASI VƏ MÜASİR
İNDUSTRİAL İQTİSADİYYAT
I FƏSİL Azərbaycanin karbohidrogen pesurslari və hasilatin inkişaf
mərhələləri
1.1.Maddi istehsal sahələri və onların Azərbaycanda təşəkkül prinsipləri
06
1.2.Karbohidrogenlərin və energetik resursların təsnifatı
11
1.3.Azərbaycanda karbohidrogenlər hasilatı və onların inkişaf perspektivləri 13
1.4.Hasilatın artırılması üsulları və istehsalın iqtisadi səmərəliliyi
16
II FƏSİL Orbital neft təsərrüfatinin texniki-iqtisadi strukturu və
inkişaf meylləri
2.1.Ehtiyatların coğrafi yerləşməsi və dünya neft iqtisadiyyatının
inkişaf senarisi
21
2.2.Karbohidrogen resurslarının
əhəmiyyət diapazonu və sintetik istehsal
26
2.3.Enerqetik sistem və dayanaqlı inkişaf konsepsiyası
29
2.4.Liberal iqtisadi missiya və milli istehsalın mühafizəsi
31
III FƏSİL Mənfəət karbohidrogenləri və hasilatin pay bölgüsü
3.1.Mənfəət karbohidrogenləri, onlara çəkilən xərclərin ödənilməsi
və hasilatın hüquqiləşdirilməsi qaydası
34
3.2.Karbohidrogenlər hasilatına çəkilən xərclərin azaldılması ehtiyatları və amilləri 36
3.3.Karbohidrogenlərin dəyərinin müəyyən edilməsi və Azərbaycan Respublikasının
Dövlət Neft Fondunun yaradılmasında
onun
rolu
43
II HİSSƏ MİLLİ NEFT STRATEGİYASININ FORMALAŞMASI VƏ
REALLAŞMASI ASPEKTLƏRİ
IV FƏSİL Azərbaycanin neft strategiyasinin milli iqtisadiyyatın
inkişafinda rolu və əhəmiyyəti
4.1.Azərbaycanın neft strategiyasının mahiyyəti, məqsədi və formalaşması amilləri 47
4.2.Neft strategiyası və
iqtisadi
islahatlar
53
4.3.Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafında neft strategiyasının
rolu
59
4.4.Milli iqtisadiyyat, onun səviyyə göstəricilərinin müasir durumu və daha da
yaxşılaşdırılması yolları
62
V FƏSİL .Beynəlxalq enerci bazarlarina çixiş problemləri və perspektivlər
5.1.Xəzərin neft-qaz resursları və müasir dövrdə onlardan istifadə imkanları 65
5.2.Xam neftin və təbii qazın emalı və onlardan alınan
məhsullar
66
5.3.Neft, neft məhsulları və qazın nəqli yeni neft trategiyasının tərkib hissəsi kimi
68
5
VI FƏSİL Səmərəli təsərrüfat quruculuğu və dinamik iqtisadi
inkişaf amilləri
6.1.Milli neft-qaz kompleksinin təsərrüfat strukturunun özəllikləri
75
6.2.Neftqazçıxarma kompleksinin müasir durumu və problemləri
78
6.3.Beynəlxalq neft kontraktları sferasında fəaliyyətin
sahəvi infrastrukturdan
faydalanma perspektivləri
82
6.4.Neft sektorunun iqtisadiyyatın digər sahələrinin inkişafında
rolu
89
III HİSSƏ RASİONAL TƏSƏRRÜFAT QURUCULUĞU VƏ
İNVESTİSİYON SİYASƏT
VII FƏSİL Neft-qaz sənayesinə investisiya qoyuluşu və ondan istifadə
istiqamətləri
7.1.İnvestisiya qoyuluşunun mahiyyəti, tərkibi və quruluşu
92
7.2.İnvestisiya qoyuluşunun obyektləri və maliyyələşdirilməsi
mənbələri
98
7.3.İnvestisiya qoyuluşundan istifadənin qiymətləndirilməsi 104
7.4.Neftqazçıxarma müəssisələrində tikinti-quraşdırma işlərinin təşkili və
planlaşdırılması 110
7.5.Tikinti obyektlərinin layihələşdirilməsi və iqtisadi cəhətdən əsaslandırılması
114
7.6.İnvestisiya qoyuluşlarının iqtisadi səmərəliliyinin hesablanması metodikası
117
7.7.İnvestisiya qoyuluşundan istifadənin yaxşılaşdırılması yolları
120
VIII FƏSİL İstehsalin səmərəli təşkili və sahəvi iqtisadi
islahatlarin dərinləşməsi problemləri
8.1.Audit nəzarəti və istehsalın
monitorinqi
122
8.2.Neft sənayesinin dünya təsərrüfatına səmərəli inteqrasiya edilməsində
müştərək müəssisələrin
rolu
125
8.3.Neftqazçıxarma kompleksində özəlləşdirmə perspektivləri
128
8.4.İnnavasiya və neft sənayesinin texnoloji cəhətdən yenidən qurulmasında onun rolu 131
8.5.Neft-qaz sənayesində institusional
islahatlar və sahənin bazaar
iqtisadiyyatına uyğunlaşdırılması
141
8.6.Bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə neftqazçıxarma müəssisələrinin maliyyə
durumunun pisləşməsi səbəbləri və sanasiyası
146
IX FƏSİL Dövlət tənzimlənməsi və idarəetmə konsepsiyasi
9.1.Milli energetik təhlükəsizlik və
energetik
doktrina
153
9.2.Neft-qaz sektorunun tənzimlənməsi və normativ-hüquqi təminatı
158
9.3.Dövlət enerji müfəttişliyin təşəkkül zərurətləri
159
9.4.Neft strategiyasının ideoloji aspektləri
160