Ə. Q. Abbasov

15 
 
otaqlarda  yerli  işıqlandırma  üçün  xüsusi  armaturlarda  olan 
lyuminesent lampalardan istifadə etməyə icazə verilir.  
Çıraqları  şəbəkədən  qidandırmaq  üçün  alçaldığı 
transformatorlardan  (avtotransformatordan  istifadə  olunmağa 
icazə verilmir) istifadə olunur.  
6.  İşıqlandırma  qurğularına  təhlükəsiz  xidmət  şərtlərinə 
görə,  alçaq  gərginlikli  lampaları  qidalandırmaq  üçün  istifadə 
olunan ştepselli ayrıcılar, 220V qidalanan ştepselli ayrıcılardan 
fərqli olmalıdır (səhv qoşmanın qarşısını almaq üçün).  
7.  Bilavasitə  neytrala  malik  üçfazalı  transformatorla 
qidalanan  qurğularda  istifadə  edilən  lampaların  yivli  hissəsi 
sıfır naqilinə birləşdirilməlidir (fazaya birləşdirmək olmaz), bu 
halda  gərginlik  altında  olan  lampanı  dəyişdikdə  təhlükə 
azalmış  olur.  Adətən  lampaları  dəyişdikdə  gərginlik 
açılmalıdır.  
  
1.4 İstilik, elektromaqnit və radioaktiv 
şüalanmalardan mühafizə 
 
İstilik şüalanmasından mühafizə 
 
İstilik  şüalanmasında  şüa  şəklində  olan  enerji  dalğa 
uzunluğu  10mm  qədər  olan  infraqırmızı  şüalar  formasında 
yayılır.  Bütün  qızdırılan  cisimlər  istilik  şüalanması  mənbəyi 
ola  bilər.  İstehsalat  şəraitində  istilik  şüalanması  mənbəyi-
buxar  qazanlarının  xarici  divarları,  istilik  boruları,  istehsalat 
maşınlarının gövdələri və qızdırıcı cihazlar ola bilər. Əridilmiş 
və  qızdırılmış  metallar  da  həmçinin  infraqırmızı  şüalanmanın 
mənbəyi ola bilər.  

---

16 
 
Otaqda  havaya  ayrılan  istilik  miqdarı,  tikinti  həcminin 
1m
3
 həcmindəki istiliklə qiymətləndirilir. Şüa şəklindəki istilik 
enerjisi  hava  tərəfindən  udulmur,  daha  çox  qızmış  səthdən 
istilik  az  qızmış  səthlərə  hava  ilə  ötürülür.  Havanın  özü 
qızdırılmış cisimlərdən konveksiya yolu ilə qızır.  
İstehsal  otaqlarında  havanın  temperaturu  və  nəmliyi 
yüksək  olmamalıdır,  eyni  zamanda  havanın  hərəkəti  hiss 
olunmalıdır.  
Sənaye  müəssisələrinin  layihələndirilməsində  otaqların 
xarakteristikasından (temperaturaya görə) və görüləcək işlərin 
kateqoriyasından  asılı  olaraq  sanitar  normalara  görə  havanın 
temperaturu təyin olunur (ilin fəsillərindən asılı olaraq).  
Əgər 
işçilərin 
yaxınlığında 
istilik 
şüalandıran 
(səpələyən)  qızdırılmış  cisimlər  vardırsa,  onların  dərisinin  və 
ümumiyyətlə bədənlərinin qızması təhlükəsi yaranır. 
Adamın bədənində yaranan istilik onun fiziki yükündən, 
istiliyin  verilməsi  isə  ətraf  mühitin  meteoroloji  şəraitindən 
asılıdır.  
Orqanizmin  temperaturu  hiss  olunacaq  dərəcədə 
artdıqda,  ürək-damar  sisteminin  normal  işini  pozan  xəstəlik 
yaranır.  Bu  cür  qəflətən  xəstələnmə  (istilik  zərbəsi) 
ağırlaşdıqda ölümlə nəticələnə bilər.  
Otaqda  olan  istilik  mənbələrindən  və  qızdırılmanın 
təhlükəsindən asılı olaraq, normal mikroiqlimi saxlamaq üçün 
ventilyasiyadan  və  ya  hava  kondensionerlərindən  istifadə 
olunur. 
İstilik şüaları havadan fasiləsiz keçdiyindən ventilyasiya 
və soyuducular insan orqanizmini onlardan tam qoruya bilmir. 
Adamları istilik şüalarından qorumaq üçün əsas tədbir, onların 

---

17 
 
mənbələrini  ləğv  etməkdir.  Bundan  başqa  ekranlardan  və 
azistilikkeçirən  materiallardan  (asbest,  şifer  və  s.)  istifadə 
etmək  olar.  Fərdi  mühafizə  üçün  isə  xüsusi  geyimlərdən 
(mahlıc və brezent paltarları, işıq süzgəclərinə malik eynəklər, 
üzvi şüşədən hazırlanmış arakəsmələr) istifadə edilir.  
          
Elektromaqnit şüalardan mühafizə 
 
Müxtəlif 
elektrik 
qurğuları 
(dəyişən 
cərəyan) 
elektromaqnit  sahələrinin  mənbələri  ola  bilər.  Məsələn,  hava 
xətləri, açıq paylaşdırıcı qurluşlar, (sənaye tezliyində 330kv-a 
qədər  və  ifrat  gərginlikli)  dəyişən  elektromaqnit  sahələrini 
yaratmaq qabiliyyətinə malikdir.  
Yüksək  tezlikli  (təxminən  3-30MHs)  cərəyanlardan 
istifadə  edilən  istehsal  texnoloji  qurğular,  ekranlaşdırma 
kifayət  dərəcədə  olmadıqda  elektromaqnit  şüalarının  mənbəyi 
ola bilər.  
Elektromaqnit  şüalanmasının  mənbələri  kimi  həmçinin 
ifrat tezlikli elektrovakuum cihazları (maqnetronlar, klistronlar 
və 
hansılar 
ki,  radioastronomiya,  nüvə  fizikasında, 
radionaviqasiya  və  radiolokasiyada  geniş  tətbiq  olunur) 
göstərmək olar. 
Tibbi  tədqiqatlar  göstərir  ki,  uzun  müddət  dəyişən 
elektromaqnit  şüaları  insan  orqanizminə  təsir  etdikdə,  öncə 
əsəb və ürək-damar sistemlərinin normal iş fəaliyyətini pozur.  
Elektromaqnit  sahələrinin  qısa  müddətli  təsiri  zamanı 
yuxarıda  qeyd  etdiyimiz  xəstəliklər  dayanıqsız  olur. 
Şüalanmanın  təsiri  götürüldükdə  xəstələnmiş  bədənin 
sağlamlığı bərpa olunur.  

---

18 
 
Müşahidələr  nəticəsində  həmçinin  müəyyən  edilmişdir 
ki,  elektromaqnit  sahəsinin  orqanizmə  təsir  dərəcəsi, 
elektromaqnit  dalğalarının  elektrik  və  maqnit  toplananlarının 
rəqslərinin  tezliyindən  və  onların  intensivliyindən  asılıdır.  Bu 
halda ən böyük təsir, elektrik toplananı göstərir.  
Sənaye tezlikli elektrik sahəsi (elektrik toplananı) bioloji 
təsirlə  yanaşı  insan  orqanizmini  elektrikləşdirir  (naqili 
elektrikləşdirən  kimi).  Ona  görə  torpaqdan  izolə  olunmuş  və 
elektrik sahəsində olan adamın bədəni hiss olunacaq dərəcədə 
elektrik  potensialının  (bir  neçə  kilovolt)  təsirinə  məruz  qalır. 
Elektriklənmiş 
işçi, 
gövdəsi 
torpaqlanmış 
elektrik 
avadanlıqlarına toxunduqda elektrik boşalmaları yaranır ki, bu 
da öz növbəsində insanlarda xoşagəlməz əhval-ruhiyyə əmələ 
gətirir.  
Sənaye  tezlikli  elektrik  sahəsinin  təsirini,  adamların 
bədənindən yerə axan cərəyanın qiyməti ilə təyin etmək qəbul 
olunub.  Bu  cərəyanın  qiyməti  adamın  durduğu  yerdəki  sahə 
intensivliyinə  mütənasibdir.  Uzun  müddət  insan  bədənindən 
axabilən cərəyanın buraxılabilən qiyməti 50mkA qədərdir.  
Elektrik sahəsinin potensialı, sahənin müxtəlif yerlərində 
eyni  olmayıb,  yerə  nəzərən  naqilin  tutumundan  və 
gərginliyindən asılıdır. 
Yüksək  tezlikli  aparatlara  xidmət  zonasında  sahə 
intensivliyinin  qiyməti  normaya  görə  (10-20)  V/m-dən  çox 
olmamalıdır.  
Yüksək  tezlikli  sahələrdə  intensivliyin  qiymətini  təyin 
etmək üçün müxtəlif cihazlardan istifadə oluna bilər.  
İfrat tezlikli elektromaqnit sahələrdə adamlar tərəfindən 
qəbul  oluna  bilən  şüalanmanın  buraxılan  norması,  orta  güclü 

---