Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a

 
14 
 
 
     vektorunu  skalyar      ədədinə  böldükdə   də   hansısa      vektoru 
alınır. Bu zaman alınan vektorun modulu   vektorunun modulundan    dəfə kiçik 
olur,    istiqaməti  isə    ədədi  müsbət  olduqda,    ilə  eyni  istiqamətli,  mənfi 
olduqda isə      vektorunun əksinə olur (şəkil 16). 
                            

a
                                                                

a
                
                     



c
k
a
   (
k
>
 
0
)                                             



c
k
a
  (
k
<
 
0
)           
 
                                                                           
Şəkil 16.                            
 
Vektorun  proyeksiyası.  Vektorun  verilmiş  ox  üzərində  proyeksiyası 
dedikdə,  onun  uc  nöqtələrindən  həmin  oxa  endirilmiş  perpendikulyarlar 
arasındakı məsafə başa düşülür.  
Əgər  vektorun  istiqaməti    oxun    istiqaməti    ilə    eyni    olarsa,    bu    halda 
vektorun      həmin    ox    üzrə    proyeksiyası    müsbət,    vektorun    istiqaməti    oxun 
istiqamətinin əksinə olarsa, vektorun ox üzrə proyeksiyası mənfi olur (şəkil 17).   
                 Y                                                                        Y 
                                                        B                                               A                            
          
y
S
>0                

S
                                       
y
S
< 0                               

S
 
                                A                                                                                                   B                                                                                                                                                            
 
                                                                     X                                                                     X   
                                     
x
S
>0                                                              
x
S
>0                   
                Y                                                                     Y                            
     
                     B                                                                                           A 
        
y
S
>0                            

S
                              
y
S
< 0                          

S
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     
                                                       A                                           B  
               
                                   
x
S
< 0                     X                                      
x
S
< 0                 X 
                                                                     
                                                                   Şəkil 17.       

---

 
15 
 
 
 (Burada   
x
S
  və 
y
S
    -    yerdəyişmə  vektorunun,  uyğun  olaraq,    X  və  Y 
oxları  üzrə  proyeksiyalarıdır). 
Əgər  vektor  koordinat  oxlarından  birinə  perpendikulyar  olarsa,  vektorun 
həmin  ox  üzərində  proyeksiyası  sıfır  olur.  Həmin  vektorun  digər  ox  üzərində 
proyeksiyası isə vektorun moduluna bərabər olur.   
Dediklərimiz  şəkil 18 -də öz əksini tapmışdır. 
                                                                 
               Y                B                                                   Y                                          
       
y
S
>0                 

S
                                                                           
                                  A                                         
y
S
= 0         A         

S
           B
 
                         A           
 
                                                                                                                            
                                         
x
S
= 0                   X                                 
x
S
>0               X       
                             
                                                      
 
                                                                     Şəkil 18. 
 
DÜZXƏTLİ   BƏRABƏRSÜRƏTLİ   HƏRƏKƏT 
 
 
Əgər  düz  xətt  üzrə  hərəkət  edən  cisim  istənilən  bərabər  zaman 
fasiləsində  bərabər  yerdəyişmələr  icra  edərsə,  belə  hərəkət  düzxətli   
bərabərsürətli hərəkət adlanır.  
Mexaniki  hərəkətin  ən  sadə  forması  olan  bu  hərəkət  üçün  mexanikanın 
əsas məsələsini həll edək. Fərz edək ki, başlanğıc anda fəza koordinatları  
, 
, 
   olan   nöqtəsində olan cisim    müddəti ərzində koordinatları 
,  ,   
 olan  
  nöqtəsinə gəlmişdir (şəkil 19).   
  
Şəkildə  göstərilən  hal  üçün  (
, 
    və   
)  cismin  son 
vəziyyətinin koordinatları 
, 
  və  
  olacaqdır.   
İfadələrdə 
x
S
, 
y
S
 və 
z
S
 - yerdəyişmə vektorunun, uyğun olaraq,  X, Y  və  
Z  oxları  üzrə  proyeksiyalarıdır. 
Yerdəyişmə   vektorunun  hansı  istiqamətə   yönəlməsindən   asılı  olaraq,
 

---