E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi Journal of Oriental Scientific Research (josr)



Yüklə 267,5 Kb.
səhifə2/2
tarix30.10.2018
ölçüsü267,5 Kb.
#76376
1   2

Sonuç


İmam Şafii, -marjinal bir kesimde olsa- bir taraftan Sünnetin bütünüyle dışlandığı, diğer taraftan da Hz. Peygamber’in sözlerinin (rivayetlerin) çok kolay bahanelerle göz ardı edildiği bir dönemde eserler vermiştir. Tüm eserleri içinde er-Risâle’nin öyle ayrıcalıklı bir yeri vardır ki, bu eser onu Sünni İslam Geleneğinin baş mimarları içine koymaktadır. Çünkü er-Risâle, daha sonraki dönemlerde gelişecek ve olgunlaşacak olan İslamî İlimler Metodolojinin en önemli ilk örneğidir.

Müslüman geleneğin Sünnet anlayışı büyük ölçüde er-Risale ile resmedilmiştir. Hadislerin otoritesi ve Hadis-Sünnet ilişkisi de keza er-Risâle ile şekillenmiş ve daha sonraki akacağı mecra belirlenmiştir. Kendisinden sonraki asırlarda açıkça ifade edilmemiş olsa da, özellikle Hadis ve Sünnet konusundaki, gerek ıstılâhî gelişmeler, gerekse metodolojik süreç er-Risâle tarafından yönlendirilmiştir, dersek abartmış olmayız.

Tek tek tespit etmeye çalıştığımız Hadis ıstılahları, çok erken sayılacak bir dönemde İmam Şafii tarafından er-Risale’de; kimi zaman açıkça, kimi zaman da muhteva olarak kullanılmıştır. Bu durum da onun hem Hadis ilminde, hem de Fıkıh ve Fıkıh Usûlü ilminde ne derece önemli bir konumda olduğunun açık bir şahididir.

Tespit ettiğimiz ıstılahlar, bizzat İmam Şafii’nin yaşadığı dönem dikkate alındığında, bizim çıkarmış olduğumuz anlamlara ne kadar tekâbül ettiği açısından tartışmaya açıktır. Ancak bu ıstılahların daha sonraki muhaddisleri yönlendirici bir etkiye sahip oldukları aşikârdır. Tespit ettiğimiz bazı ıstılahlar için, bir zorlamanın olduğu da düşünülebilir. Ancak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki, er-Risâle üzerinde yapmış olduğumuz zihinsel çaba, eleştiriye açık olsa bile bu çıkarımları yapmamızı haklı kılmaktadır, diye düşünüyoruz.

İmam Şafii’nin kullanmış olduğu hadis kavramları, hadis usûlünün tam teşekkül etmemiş olması ve bu kavramların yeni yeni tedavüle giriyor olması nedeniyle daha ham bir şekilde durmaktadırlar. Şafii’nin kullandığı bu kavramların daha çok lügavi anlamlarıyla kullanıldığını ve daha kavramsallaşma süreçlerini tamamlamadıklarını fakat sonraki dönem usûlcülerine ilham kaynağı olduğunu söyleyebiliriz.

Hadis ve Sünnet konusu başta olmak üzere, tüm temel İslam bilimleri alanında yapılacak her akademik çalışmanın yolunun mutlaka er-Risâle’den geçeceğine inanıyoruz. Ortaya koymaya çalıştığımız mütevazı çalışmamız, er-Risâle’nin daha nice önemli akademik çalışmaya konu olmaya değer bir miras olduğunu göstermektedir.



KAYNAKÇA

Aktepe, İshak Emin, İslam Hukukçularının Sünnet Anlayışı, İnsan Yay, İstanbul, 2008.

………………., İmam Şafii’nin Hadisler Arasında Görülen Çelişkilere Bakışı, Hadis Tetkikleri Dergisi, 4/2, 2006.

Babanzâde, Ahmed Naim, Hadis Usûlü Ve Istılahları, Hasan Karayiğit (Haz.), Düşün Yayınları, İstanbul 2010.

Bağcı, H. Musa, Hadis Rivayetinde Sahâbenin Kavrama Ve Nakletme Sorunu, İlâhiyât Yay. Ankara, 2004.

Başaran, Selman, M. Ali Sönmez, Hadis Usûlü Ve Tarihi, Uludağ Ünv. Merkez Kütüphanesi, Bursa, 1993.

Bayraktutar, Muammer, İmam Şafii’de Lafza Bağlı Hadis/Sünnet Yorumları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Hadis Anabilim Dalı, Ankara, 2006,( Yayınlanmamış Doktora Tezi).

Buhari, Ebû Abdullah Muhammed B. İsmail B. İbrahim B. Muğîre El-Cu’fi, Sahîhu’l-Buhârî, İkinci Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 2014. I-Iı

El-Cezâiri, Tahir İbn Ahmed, Tevcîhu’n-Nazar İlâ Usûli’l-Eser, Matbaatu’l-İslamiyye, Beyrut, 1995.

Darimî, Ebû Muhammed Abdullah B. Abdurrahman, Es-Sunen, I-Iı, Çağrı Yay. İstanbul, 1992.

Ebû Dâvud, İbnu’l-Eş’as Es-Sicistâni El-Ezdî, Sünen’u Ebî Dâvud, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2001. I-Iv

Ebû Gudde, Abdulfettah, Mevzu Hadisler, (Çev: Enbiya Yıldırım) İnsan Yay. Ankara,

Hansu, Hüseyin, Mütevatir Haber, Bilge Adamlar Yay. Van, 2008.

İbn Hacer El-Askalani, Nuhbetul Fiker Fi Şerhi Nüzheti’n-Nazar, Mektebetül Asriyyetü, Beyrut, 2009.

İbn Hanbel, Ahmed B. Muhammed, El-Musned, I-Vı, Çağrı Yay. İstanbul, 1992. (Mısır, 1313 Baskısından Tıpkı Basım).

İbn Kayyım, El-Cevziyye, El-Menâru’l-Münif Fi Sahih Ve Zaif, Matbaatu’l-İslamiyye, Beyrut, 2003.

İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed B. Yezîd El-Kazvînî, Sünenu İbn Mâce, Birinci Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 2013.

İbnu’s-Salah, Osman B. Abdirrahman Eş-Şehrezûri, Ulumu’l- Hadis, Daru’l-Fikir, Dımeşk, 1986.

Kanarya, Bayram İmâm Şafiî’nin “İhtilâfu’l-Hadîs” İsimli Eserinde Müteârız Hadisleri Çözme Metodolojisi, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı: VIII (Kasım), Diyarbakır, 2012.

Kandemir, M. Yaşar, Mevzu Hadisler, Marmara İfav Yay. İstanbul, 2009.

Keleş, Ahmet, Sünnet Yaşayan Hz. Muhammed, İnsan Yay. İstanbul, 2003.

Kırbaşoğlu, M. Hayri, “İslami İlimlerde Şafii’nin Rolü Üzerine”, İslamiyat Dergisi, C. Iı, Sayı 1, Ocak-Mart 1999.

Koçyiğit, Talat, Hadis Usûlü, T.D.V.Yay. Ankara, 2006.

………………., Hadis Istılahları, A.Ü.İ.F. Yay. Ankara, 1985.

Malik, B. Enes, El-Muvatta, ( Yahya B. Yahya El-Masmûdî Rivayeti) I-Iı, Çağrı Yay. İstanbul, 1992.(M. Fuat Abdulbaki’nin 1951 Tahkikli Baskısından Tıpkı Basım).

Muslim, Ebû’l-Huseyn B. El-Haccac B. Muslim El-Kuşeyri, Sahîh’u-Muslim, Üçüncü Baskı, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2010.

Nazlıgül, Habil, İmam Eş-Şafii’nin Hadis Kültürümüzdeki Yeri, ( Basılmamış Doktora Tezi ) A.Ü.S.B.E. Temel İslam Bilimleri, Ankara, 1993.

Es-Salih, Subhi, Hadis İlimleri Ve Istılahları, Dib Yay. (Çev: M. Yaşar Kandemir Ankara, 1988.

Es-Suyutî, Celaleddin, Tedribu’r-Ravi Fi Şerhi Takrib-İ Nevevi, Daru’l- Kitabu’l- Arabi, Beyrut, 1993.

Eş-Şafii, Muhammed B. İdris, Er-Risâle, (Tah: Ahmed Muhammed Şakir), Beyrut, Tarihsiz.

Şakir, Ahmed Muhammed, El-Bâisu’l-Hasîs Şerhu İhtisâri Ulûmi’l-Hadis, Alemu’l-Kutub, Beyrut 2006. (İkinci Nüsha Müessesetu’l- Kutubi’s-Sekafiyye, Beyrut, 1987)

Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed B. Îsa B. Sevre, Sünenu’t-Tirmizî, Birinci Baskı, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 2013.

Yiğit, Metin, Ebû Hanife’nin Usûl Anlayışında Sünnet, İz Yay. İstanbul, 2009.

Yücel, Ahmet, Başlangıçtan Günümüze Hadis Usûlü, İfav Yay. İstanbul, 2009.

………………., Hadis Istılahlarının Doğuşu Ve Gelişimi, İfav Yay. İstanbul, 1996.


*Makale gönderim tarihi: 01.08.2016, kabul tarihi: 11.09.2016

*Bu makale, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Hadis Anabilim Dalı’nda “er-Risâle ve er-Risâle’de Geçen Hadis Istılahları” adıyla yapılmış Yüksek Lisans çalışmasından faydalanılarak geliştirilmiştir.



*Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Temel İslam Bilimleri, Hadis Anabilim Dalı e-mail: fuatistemi@hotmail.com

1 Ahmet Yücel, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, İFAV Yay., İstanbul, 1996, s. 158.

2 İshak Emin Aktepe, İslam Hukukçularının Sünnet Anlayışı, İnsan Yay., İstanbul, 2008, s. 297.

3 Ahmet Yücel, Başlangıçtan Günümüze Hadis Usûlü, İFAV Yay. İstanbul, 2009. s. 104.

4 Aktepe, a.g.e. s. 237.

5 Muhammed b. İdris eş-Şafii, er-Risâle, (tah: Ahmed Muhammed Şakir), Beyrut, tarihsiz., s. 350-366.

6 Şafii, er-Risâle, s. 508.

7 Metin Yiğit, Ebû Hanife’nin Usûl Anlayışında Sünnet, İz Yay., İstanbul, 2009, s. 105.

8 Imam Şafii’nin delil olarak kullandığı bazı ayetler: 2. Bakara, 129; 2. Bakara, 151; 2. Bakara, 231; 3.Ali İmran, 164; 4. Nisa, 113; 33. Ahzab, 34; 62. Cum’a, 2.

9 İmam Şafii’nin Hadis/Sünnet anlayışıyla ilgili olarak bkz: Muammer Bayraktutar, İmam Şafii’de Lafza Bağlı Hadis/Sünnet Yorumları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Hadis Anabilim Dalı, Ankara, 2006, ( Yayınlanmamış doktora tezi). s. 46-64.

10 Şafii, er-Risâle, s. 52-53, 76, 109, 111-113, 144.

11 Ahmet Keleş, Sünnet Yaşayan Hz. Muhammed, İnsan Yay. İstanbul, 2003, s. 76.

12 İbn Hacer el-Askalani, Nuhbetul Fiker fi Şerhi Nüzheti’n-Nazar, Mektebetü’l Asriyye, Beyrut, 2009, s. 21; Subhi es-Salih, Hadis İlimleri ve Istılahları, (Çev. M. Yaşar Kandemir), DİB Yay., Ankara, 1988, s. 1.

13 Örnekler için bkz: Şafii, er-Risâle, s. 30, 192-194, 404.

14 Şafii, er-Risâle, s. 218.

15 Aktepe, a.g.e., s. 293.

16 Aktepe, a.g.e, s. 251.

17 Şafii, er-Risâle, s. 164.

18 Şafii, er-Risâle, s. 349-350.

19 Şafii, er-Risâle, s. 353; Muslim, 33 İmare 179 (s. 909); Tirmizi, 42 İsti’zan ve’l-Edeb 108, (s. 986); İbn Mâce, 2 Taharet 21 (s. 114); Malik, Muvatta, 54 İsti’zan 15/38, (s. 514); Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, II/378, III/305.

20 Aktepe, a.g.e, s. 251.

21 Tahir İbn Ahmed el-Cezâiri, Tevcîhu’n-Nazar ilâ Usûli’l-Eser, Matbaatu’l-İslamiyye, Beyrut, 1995. I/156; Talat Koçyiğit, Hadis Usûlü, T.D.V.Yay. Ankara, 2006, s. 15 ve sonrası.

22 Mütevatir haber için bkz: İbn Hacer, Nuhbetul Fiker, s. 25; Aktepe, a.g.e, s. 254.

23 Şafii, er-Risâle, s. 461.

24 Şafii, er-Risâle, s. 478.

25 İbnu’s-Salah, Ulumu’l- Hadis, Daru’l-Fikir, Dımeşk, 1986, s. 267.

26 Şafii, er-Risâle, s. 358.

27 Şafii, er-Risâle, s. 139. Hadisin ilk kısmı için bkz: Buhâri, 55 Vesâyâ 6 (I/744); Ebû Dâvud, Vesâyâ 6 (III/151); Tirmizi, Vesaya 5, (s. 799); Nesai, Vesaya 5, (s. 723); İbn Mâce, Vesaya 6 (s. 475); Dârımi, Vesaya 28; Ahmed b. Hanbel, VI/186, 187, 238, 239, V/267. Hadisin ikinci kısmı için bkz: Buhari, Diyat 24,31; Ebû Dâvud, Diyât 11, (IV/238); Tirmizi, Diyât 16; Nesai, Kasame 9,14; İbn Mâce, Diyât 21 (s. 466); Dârımi, Diyat 5; Ahmed b. Hanbel, I/119,122, II/178,192.

28 Şafii, er-Risâle, s. 139.

29 Mütevatir haberle ilgili ayrıntılı bilgi için Bkz: Hüseyin Hansu, Mütevatir Haber, Bilge Adamlar yay., Van, 2008.

30 Şafii, er-Risâle, s. 369.

31 Şafii, er-Risâle, s. 359.

32 Şafii, er-Risâle, s. 369.

33 İbn Hacer, Nuhbetul Fiker, s. 32; Koçyiğit, Hadis Usûlü, s. 21; Yücel, Hadis Usûlü, s. 204.

34 İbn Hacer, Nuhbetul Fiker, s. 27.

35 İbnu’s-Salah, Ulumu’l-Hadis, s. 265-269.

36 Şafii, er-Risâle, s. 431.

37 el-Cezâiri, Tevcîhu’n-Nazar ilâ Usûli’l-Eser, I/113; Aziz Haber ile ilgili bkz: Ahmed Muhammed Şakir, el-Bâisu‘l-Hasis Şerhu İhtisari Ulumi’l-Hadis, Müessesetu’l- Kutubi’s-Sekafiyye, Beyrut, 1987, s. 124.

38 Yücel, Hadis Usûlü, s. 207.

39 Ferd ve Garib hadis için bkz: İbn Hacer, a.g.e. s. 36-37.

40 Şafii, er-Risâle, s. 362.

41 Şafii, er-Risâle, s.215.

42 Sahâbî Kavli ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz: H. Musa Bağcı, Hadis Rivayetinde Sahabenin Kavrama ve Nakletme Sorunu, İlâhiyât Yay., Ankara, 2004.

43 İbnu’s-Salah, a.g.e., s. 302-306.

44 Habil Nazlıgül, İmam eş-Şafii’nin Hadis Kültürümüzdeki Yeri, (Basılmamış Doktora Tezi) A.Ü.S.B.E. Temel İslam Bilimleri, Ankara, 1993. s. 234.

45 Şafii, er-Risâle, s. 365.

46 İbnu’s-Salah, a.g.e. s. 45; el-Cezairî, Tevcîhü’n-Nazar, s. 175; İbn Hacer, a.g.e., s. 87; Celaleddin, Es-Suyutî, Tedribu’r-Ravi fi Şerhi Takrib-i Nevevi, Daru’l- Kitabu’l- Arabi, Beyrut, 1993. I/149.

47 Şafii, er-Risâle, s. 185.

48 İbnu’s-Salah, a.g.e., s. 46.

49 Koçyiğit, Hadis Usûlü, s. 162.

50 Yücel, a.g.e. s. 156.

51 Selman Başaran, M. Ali Sönmez, Hadis Usûlü ve Tarihi, Uludağ Ünv. Merkez Kütüphanesi, Bursa, 1993, s. 101.

52 Ahmed Muhammed Şakir, Baisu’l-Hasis, s. 39.

53 Yücel, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, s. 154.

54 İbnu’s-Salah, a.g.e., s. 11-12.

55 Yücel, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, s. 158.

56 Nazlıgül, a.g.e., s. 238.

57 el- Cezâiri, Tevcîhu’n-Nazar, I/171.

58 M. Hayri Kırbaşoğlu, “İslami İlimlerde Şafii’nin Rolü Üzerine”, İslamiyat Dergisi, Ocak-Mart 1999, C. II, sayı 1, s.23.

59 Şafii, er-Risâle, s. 238.

60 Şafii, er-Risâle, s. 276. “Sahih” kullanım yerine “Sabit” kullandığına dair bkz:588-589-667-757-782-905-923-1603-1604 numaralı paragraflar.

61 Yücel, Hadis Usûlu, s. 230.

62 Şafii, er-Risâle, s. 465.

63 Şafii, er-Risâle, s. 361-362.

64 İbnu’s-Salah, a.g.e., s. 51-56.

65 Koçyiğit, Hadis Usûlü, s. 75.

66 İbnu’s-Salah, a.g.e., s. 58-59.

67 Şafii, er-Risâle, s. 461.

68 Nazlıgül, a.g.e., s. 207.

69 Yücel, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, s. 164-166.

70 Şafii, er-Risâle, s. 464.

71 Şafii, er-Risâle, s. 465.

72 Koçyiğit, Hadis Usûlü, s.78. İbnu’s-Salah, a.g.e., s. 73-76. İbn Hacer, a.g.e., s. 65-66. Ayrıca bkz: el-Cezâiri, Tevcîhu’n-Nazar, II/566-573.

73 Yücel, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, s. 167.

74 Nazlıgül, a.g.e., s. 239.

75 Şafii, er-Risâle, s. 371.

76 Şafii, er-Risâle, s. 380, 378.

77 Nazlıgül, a.g.e., s. 240.

78 Şafii, er-Risâle, s. 370.

79 Şafii, er-Risâle, s. 285.

80 İbnu’s-Salah, a.g.e., s. 76.

81 Bkz: Suyûti, Tedribu’r-Ravi, s. 226.

82 Şafii, er-Risâle, s. 440.

83 Şafii, er-Risâle, s. 325. diğer örnekler için bkz: Şafii, er-Risâle, s. 324, 271.

84 İbn Hacer, a.g.e., s. 43-44.

85 Daha önce yaptığımız iktibasta kullandığımız “Ma’ruf” kavramını Şafii bir hadis ıstılahı olarak değil, ravinin güvenirliğinin bir belirtisi olarak ravi hakkında kullanmıştır. Bu kelimeden kasıt ravinin herkesçe tanınan bir kişi olmasıdır.

86 Şafii, er-Risâle, s. 382.

87 Şafii, er-Risâle, s. 399.

88 Abdulfettah Ebû Gudde, Mevzu Hadisler, (çev: Enbiya Yıldırım), İnsan Yay., İstanbul, 2003, s. 45.

89 Mevzu hadislerle ilgili ayrıntılı bilgi için bkz: M. Yaşar Kandemir, Mevzu hadisler, Marmara İFAV Yay., İstanbul, 2009; İbn Kayyım el-Cevziyye, el-Menâru’l-Münif fi Sahih ve Zaif, Matbaatu’l-İslamiyye, Beyrut, 2003.

90 Nazlıgül, a.g.e. s. 178.

91 Şafii, er-Risâle, s. 399.

92 Konuyla ilgili bkz: Ahmed Muhammed Şakir, el-Bâisu’l-Hasîs, s. 94-97.

93 Şafii, er-Risale, s. 399.

94 Nazlıgül, a.g.e. s. 180.

95 Şafii, er-Risâle, s. 225.

96 Şafii, er-Risâle, s. 434, 376.

97 Bkz: Babanzâde Ahmed Naim, Hadis Usûlü ve Istılahları, Hasan Karayiğit (haz.), Düşün Yayınları, İstanbul 2010, s. 294.

98 Şafii, er-Risâle, s. 382.

99 Şafii, er-Risâle, s. 376.

100 Şafii, er-Risâle, s. 466.

101 Ahmed Naim, Hadis Usûlü ve Istılahları, s. 297.

102 Şafii, er-Risâle, s. 370.

103 Talat Koçyiğit, Hadis Istılahları, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, (ikinci baskı), Ankara 1985, s. 463.

104 Şafii, er-Risâle, s. 216.

105 Cerh ve ta’dil ifadeleri için bkz: Şafii, er-Risâle, s. 374, 375, 376, 434, 458, 532.

106 El-Cezâiri, Tevcîhu’n-Nazar, II/598.

107 Yücel, Hadis Usûlü, s. 272.

108 Daha önce ifade ettiğimiz üzere bab başlıklarının İmam Şafii tarafından mı yoksa kendisinden sonra gelen takipçileri tarafından mı yazıldığı kesin olarak bilinmemekle beraber biz konuyla alakalı bab başlığının Şafii tarafından konulduğundan hareketle konuyu inceleyeceğiz.

109 Imam Şafii ile muhatabı arasındaki diyalog için bkz: Şafii, er-Risâle, s. 210-213.

110 Muhtelif’u-l Hadis için bkz: Yücel, Hadis Usûlü, s.276.

111 Nazlıgül, a.g.e., s. 219.

112 İmam Şafii’nin İhtilaf’ul-Hadis adlı eseri ile ilgili bkz: Bayram Kanarya, İmam Şafii’nin “İhtilaf’ul-Hadis” İsimli Eserinde Müteârız Hadisleri Çözme Metodolojisi, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergsi, sayı: VII (Kasım), Diyarbakır, 2012.

113 Şafii, er-Risâle, s.342.

114 es-Suyûti, Tedribu’r-Ravi, II/170.

115 İbn Hacer, a.g.e., s. 58.

116 İshak Emin Aktepe, İmam Şafii’nin Hadisler Arasında Görülen Çelişkilere Bakışı, Hadis Tetkikleri Dergisi, 4/2, 2006, s. 55-80.

117 Nazlıgül, a.g.e., s. 216.

118 Şafii, er-Risâle, s. 215.

119 Şafii, er-Risâle, s. 251.

120 Yücel, Hadis Usûlü s. 134.

121 Suyûti, Tedribu’r-Ravi, II/90-95.

122 Şafii, er-Risâle, s. 275.

123 Şafii, er-Risâle, s. 271.

124 Şafii, er-Risâle, s. 380.

125 Şafii, er-Risâle, s. 370.

126 Şafii, er-Risâle, s. 274.

127 Şafii, er-Risâle, s. 362.

128 Suyûti, Tedribu’r-Ravi, I/148.

129 Koçyiğit, Hadis Istılahları, s. 225.

130 Şafii, er-Risâle, s. 432.

131 Şafii, er-Risâle, s. 431.




Yüklə 267,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə