Ebedi yol islam kohne indd

19

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Əks halda, şairin:  “Ayinəsi işdir kişinin, lafa baxılmaz”,  de di yi 

kimi, hal və əməllər ilə dəstəklənməyən bir iman iddiası quru bir kəl-

mə israfından o tərəfə keçə bilməz.

Səadət əsrindəki iman eşqi, ibadət şövqü, Allah yolunda xid mət 

və “ilayi-kəlimətullah/Allahın adının ucaldılması” həyəcanı, İsla mın 

ey nən səhərin dan yeri kimi sürətlə  və aydın bir şəkildə dünya ya 

ya yılması ilə nəticələnmişdir. O dövrdəki zahiri və batini fəthlərin və 

əl  də edilən inkişaf qarşısında, günümüz İslam dünyasındakı əta lət/

dur ğunluq, dağınıqlıq, qarışıqlıq və həyəcansızlığın batini səbəbi ni, 

dil lər ilə qəlblərin fərqli şeylər danışmasında və şəkil planından ruh 

pla nına keçirə bilməməkdə axtarmaq lazımdır.

Bu səbəblə bu gün imanın gerçəkləşməsində əsl qəlb ilə təs diq 

cə hətinə ağırlıq vermək lazımdır. Çünki qəlbən təsdiq nöqtəsində ki 

prob lemlər keçilmədiyi təqdirdə dil ilə iqrar etmək bir qiymət ifa də 

et məz. Nəticədə sağlam bir iman təməli təsis edilmədən də be lə 

sağ lam İslam şəxsiyyəti formalaşmaz.

Buna paralel olaraq dini təhsil də, sırf kitab sətirlərində ki bi li-

klərin boş-boşuna toplanması ilə də olmaz. Bu səbəbdəndir ki, Qu-

ra ni-Kərim dini bilgiləri sırf zehinə toplayaraq həzm edə bilmə yən, 

hal və əməllərinə əks etdirə bilməyənləri, kitab yüklü ulaqlar ola raq 

təs vir edir.

3

Çünki din hər şeydən öncə bir məhəbbət işidir. Yəni ki, sə mi-

mi bir məhəbbət olmadan, sədaqət də, itaət də, təslim olmaq da 

ila hi razılığa müvafiq deyildir. Çünki sətirlərdəki bilgilərin, qəlb lər də 

hiss edilməsi, əqlən və ruhən həzm edilməsi və bunun ən tə bii nə-

ti cəsi olaraq da saleh əməllər surətində hərəkətlərə əks etməsi və 

“təq va” həyatının yaşanmazı  zəruri olar. Bu da ancaq məhəb bət-

lə mümkündür. Çünki məhəbbət, təqvanın imtinaedilməz açarı dır. 

Məhz bu “təqva” o qədər mühümdür ki;

Qurani-Kərimdə, müxtəlif kitablarda 258 yerdə qeyd olu nur. İs-

tər siyak-sibaq (mətinin əvvəli və sonrası) etibarilə, istərsə də ma-

hiy yət etibarilə onunla nəzərdə tutulan mənaları xülasə halında tə rif 

et  məli olsaq:

Təqva, Allaha bəndə olma sənətidir.

Təqva, dəyişən şərtlər və həyatın gəl-getləri qarşısında ta raz lı ğı 

mühafizə etməkdi.

3 

 Bax. əl-Cümə, 5.

Mədhnamə

---

20

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Təqva, Həzrət Peyğəmbərin (s.ə.s) əxlaqından və qəl bi həs sa-

siyyətindən nəsib ala bilməkdir.

Təqva, nəfsani ehtirasları cilovlayıb, ruhani istedadları inki şaf 

et dirməkdir.

Təqva, halal-haram prinsiplərinə riayət etməkdə  həssasiy yət 

qa zanıb, qəlbi günah kirindən qorumaqdır.

Təqva, İslamın şərtlərini Allah qorxusu ilə ifa edə bil mək, ima nın 

həyəcanını yaşaya bilməkdir.

Təqva, könüllərin nəzərgahi-ilahi halına gəlməsidir.

Yəni bəndəliyin  əsası olan təqva, iman, ibadət, muaməlat və 

əx laqda ahəngli bir bütünlüyün yaranaraq həyatın hər mərhələsin də 

İs lam şəxsiyyətinin nümayiş etdirilməsidir.

Bütün bu təriflərin təcəllisi də, Allah-Təalanın bizlərə  bəxş et-

diyi nemətlərə qarşı böyük bir şükran və minnət hissi içində  eşq 

və  bəndəliklə qarşılıq vermək cəhdi zəruridir. Nemətlər içəri sin də 

də xüsusilə iman nemətinin qarşılığını ödəmə cəhdi daha çox zə-

ru ridir.

İMAN NEMƏTİNİN QARŞILIĞI

Qarşılığının ödənməsi mümkün olmayan bir şey haqqın da id dia 

irəli sürmək boş işlərlə məşğul olmaq deməkdir. İman sahi bi ol maq 

da onun uğrunda hər cür bədəli ödəməyə hazır olmaqdır.

İman əsasları Allaha iman ilə başlayır. Allah-Təala Qura ni-Kə-

rim  də Allaha imanın necə bir sədaqət və təslimiyyət ilə tətbiq edilmə li 

ol duğunu zirvə səviyyəsində yaşanmış nümunələrlə bildirir:

Məsələn, Fironun sehirbazları...

Gördükləri açıq-aşkar Allahın möcüzələri qarşısında iman ilə 

şə   rəfləndilər. Tanrılıq iddiası irəli sürən zalım Firon öz sehirbaz la-

rı nın Həzrət Musaya və  Rəbbinə iman etmələrinə çox şiddətli bir 

şə kildə qəzəbləndi və imanlarından imtina etdirə bilmədikdə isə on-

ların əllərini və qollarını çarpaz kəsdirərək xurma budaqların dan as-

dır dı.

Ancaq bununla belə o məsud insanlar Fironun dözül məz əziy-

yət lərinə məruz qaldıqları zaman əsla yollarından dönmədilər və:

“−Sənin zülmün dünyaya aiddir, sən hökmündə  və dav ra nış-

larında sərbəstsən, necə olsa biz hamımız bir gün Rəbbi mi zin 

---

21

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

hüzuruna çıxarılacağıq”,  − deyərək meydan oxudular. Za lım Fi-

rondan  əsla mərhəmət diləmədilər, müsəlmanın  şəxsiyyət və vü-

qa rını ayaq altına atmadılar. Yalnız Allaha güvənib Ona sığındı lar. 

Şə hid olmazdan əvvəl də:

“...Ya Rəbb! Üzərimizə səbir yağdır, canımızı müsəl man ola-

raq al!” 

(əl-Əraf, 126) deyərək Allaha sığındılar.

Yəni onlar iman ilə  şərəfləndikdən sonra nə Fironun dün yə vi 

səltənətinə meyl etdilər, nə də onun təhdidlərindən qorxdu   lar. On-

la rı qayğılandıran yeganə məsələ, bəşərə xas bir acizlik və zəiflik 

gös tərmədən, imanda sadəlövh davranmadan, “Aməntu bil la h”ı la-

yiqincə yaşamaq və Rəbblərinə qarşı səlim bir qəlb ilə qovu şa bil-

mək dir. Bu səbəblə Allah-Təalaya yalvarışlarında, “Ya Rəbb! Nə olar, 

bizi bu səfərlik bu bəladan xilas et, canımızı bağışla!” deyə dün yə vi 

bir təlaşa qapılmaq əvəzinə, “Ya Rəbb! Üzərimizə səbir yağ dır və 

canımızı müsəlman olaraq al!” – dedilər. nəticədə də şəhadə tin la-

hu ti (ilahi) həzzi ilə Rəbblərinə qovuşdular.

Başqa bir səhnə;  İsəviliyin (Xristianlıq) ilk yayıldığı dövr lər də 

Romalılar, Yunanlar və bütpərəstlər ilə birləşib iman əhli ni mey da-

nlarda və sirklərdə aslanlara parçalatdırırdılar. O möminlər isə as-

lan ların dişləri arasında, həyatda qalmağı yox, əksinə imanları nı xi-

las etməyin mücadiləsini aparırdılar. Çünki onlar bu ağır zül mə səbr 

edib Allah dərgahındakı uca mükafatı üstün tuturdular. İma nın ləz-

zə ti bütün iztirabları təsirsiz hala gətirirdi.

Yasin surəsinin 13 və 27-ci ayələri arasında bəhs edi lən Hə-

bi bi-Nəccar qissəsi də bu xüsusda diqqət cəlb edir. Həbibi- Nəc-

car iman ilə şərəflənməsi və xalqı irşad etməyə çalışması səbə bi lə 

qövmü/qəbiləsi tərəfindən daş-qalaq edilərək şəhid edilmişdi. O, öl-

dürüləcəyini hiss etdiyi anda belə, amalından dönmədi, ima nın gü cü 

ilə səbr etdiyi bu ağır imtahan, qəlbində hər hansı bir zəiflik əla mə ti 

izhar etdirə bilmədi. Bu dünyaya aid pərdələrin qapandığı son də-

fəsində, gedəcəyi aləmə aid pəncərələr açılıb nail olacağı ila hi lütf-

lər ona göstərildikdə də Qurani-Kərimin ifadəsi ilə:

“...kaş ki, qövmüm, Rəbbimin məni bağışlayıb nemət lə rə 

qərq etdiyini biləydi!” dedi. 

(Yasin, 26-27)

 Yəni onu şəhid edən qöv-

mü nün qafilliyinə və çarəsizliyinə yazığı gəldi.

Başqa bir örnək...

Yenə zalımlar imanı cinayət hesab edərək Uhud əshabını da 

içə risi od ilə dolu xəndəklərə atırdılar. O sadiq möminlər bu zül mə 

Mədhnamə

---