Ebedi yol islam kohne indd

25

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Çünki onlar qoyub getdikləri fəzilət mirası ilə özlərindən sonra kı 

dövr ləri formalaşdırdılar. Bəşəriyyətə bir səadət əsri ikram etdilər. 

Çünki onlar, dostluğun əsasına Allah və Rəsulunu yerləşdir di-

lər. Həyatlarına Allahın razılığını qazana bilmək istiqamətində yön 

ver dilər. Könülləri; “Allah bizim necə olmağımızı isətyir, Rəsulul lah 

(s.ə.s) bizi necə görmək istəyir?” düşüncəsinin ülvi həyəcanı için də 

idi.

Çünki onlar, hər biri Quran möcüzəsinin canlı bir misalı idi lər.

Çünki onlar, düşüncənin və idealın məğzinə tövhidi yerləşdi rib, 

qəlb dən dünyəvi mənfəətləri, yəni ilahları çıxarıb atmağa müvəf fəq 

ol dular. Mal və can vasitə hökmünə keçdi. Riyazət halında bir hə yat 

ya şadılar. İfrat dərəcədə yeyib-içmək, qarınqululuq, lüks və təntə nə-

li həyat tərzi onların tanımadıqları bir həyat tərzi idi.

Çünki onlar, daima; “Sabah bu nəfsin yeri məzar ola caq dır. 

Əsas həyat axirət həyatıdır!” həqiqətlərini idrak etmişdilər. Bu sə-

bəb dən də dünya nemətlərini öz mənfəətləri üçün həd din dən 

artıq istifadə etməkdən çəkindilər.  İmanın ləzzət və  həyəca nı ilə, 

nemətləri insanlığın hidayət və  səadəti üçün bir vasitə ola raq də-

yər ləndirdilər.

Çünki onlar, Allah Rəsulunun  əxlaqı ilə  əxlaqlandıqları üçün 

Al lahın bəndələrinə Haqqın  şəfqət və  mərhəmət nəzəri ilə ba xan, 

insanpərvər, dürüst, adil, zəngin könüllü, risalət nuru ilə do lu müs-

təs na möminlər oldular. Qəlblərində mərhəmət dərinləşdi və xid mət 

on ların həyat tərzinə çevrildi.

Çünki onlar, hər cür işgəncəyə, təzyiqə, zülmə məruz qal dı lar, 

lakin inandıqları dəyərlərdən heç bir vaxt imtina etmədi lər. Al la hın 

göndərdiyi ayələri yaşaya bilmək üçün mallarını, mülkləri ni, yurd-

larını tərk edərək hicrət etdilər, bu yolda hər şeylərini fəda edə bil-

mə yi bacardılar.

Bildilər ki, iman nemətinin qarşılığını ödəmək və iman da sə da-

qə ti isbat etmək yolunda edilməli olan fədakarlıq və cəhdlərdən ge ri 

qal maq, insanın mənən həlak olmasına belə səbəb təşkil edə bi lər.

Belə ki, Əbu Heysəmə (r. a) Təbuk səfərinin məşəqqətli ol ma-

sı  səbəbilə  əvvəlcə  Mədinədə qalmış, yola çıxan  İslam ordu su na 

qoşulmamışdı. Bir gün bağçasındakı çardaqda ailəsi ona zən  gin bir 

süfrə hazırlamışdı. Əbu Heysəmə bu mənzərəni gördükdə bir an lıq 

Mədhnamə

---

26

Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM

N

t

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

Allah Rəsulu (s.ə.s) və əshabı səfərdə ikən özünün nə hal da ol du-

ğu nu düşündü, ürəyi sızladı və öz-özünə:

“−Onlar bu istidə Allah yolunda məşəqqətlərə qatlandıqla rı hal-

da mənim bu etdiyim heç ediləsi işdirmi!”−dedi.

Bu peşmanlıq ilə onun üçün hazırlanın süfrəyə heç toxun ma dan 

dərhal yola düşdü, Təbukda İslam ordusuna qoşuldu.

Əbu Heysəmənin gəldiyini görən Allah Rəsulu onun bu dav ra nı-

şından məmnun oldu və:

 “−Ya Əba Heysəmə! Az qalsın həlak olacaqdın!”− buyura raq, 

onun  əfv olunması üçün Allah-Təalaya dua etdi.

  (İbn Hişam, IV, 174; 

Va kidi, III, 998)

Çünki Allah yolunda edilən o səfər, həmin səfərə qoşulanla rın 

iman larındakı sədaqətlərinin təsdiqi, səbəbsiz yerə geridə qalan la-

rın isə imanda səmimi olmadıqlarını ölçən ilahi bir seçim idi. Al lah 

yo  lundakı bütün cəhd və xidmətlərə də bu nəzərlə baxmaq lazım dır. 

Yə ni Allah yolunda xidmət etmək imkanı olduğu halda bundan qa fil 

ol maq və biganə yanaşmaq, kamil bir iman ilə bir araya sığmaya caq 

bir davranışdır.

Səhabeyi-kirama çataraq, onların yolu ilə gedən, “Ta biin” nəs li-

nin məşhur bir sərkərdəsi olan Uqbə bin Nafinin −radıyallahu anh− 

bu halı da çox ibrətvericidir:

Tövhid bayrağını Afrikaya aparıb çatdıran Həzrət Uq bə, Kay ra vanı 

fəth etdikdə oraya rəhbər olaraq təyin etdiyi Züheyr bin Qey sə:

“−Mən nəfsimi Allaha satdım. Allahı inkar edənlərə qar şı ci had 

etməyə, son nəfəsimə  qədər davam edəcəyəm”,− deyə rək qəl-

bindəki ileyi-kəlimətullah (Allahın adını ucaltmaq) həyəcanı nı ifa də 

etdi. Həqiqətən, nail olduğu saysız zəfərlər nəticəsində bir çox böl-

gə ni fəth etdi. Nəhayət qarşılarına okean çıxdı. Uqbə (r.a) əlləri ni 

uca dərgaha açaraq:

“−Ya Rəbb! Bu okean olmasaydı,  şübhəsiz ki, sənin yo

  

lun da 

cihad edərək qarşımdakı yerlərdə irəliləməyə davam edər dim”, de-

di.

4

 Beləliklə imanı eşq ilə yaşayan bir möminin könül üfüqləri ni gös-

tər di. 

Yenə belə bir iman vəcdi ilə peyğəmbər müjdəsinə nail ol maq 

üçün İstanbulun qala divarlarına çıxan Fatehin əsgərləri:

4 

İbn əl-Əsir, əl-Kamil fi-t-Tarix, Beyrut, 1385, IV, 105-106.

---

27

N

o

İP

Ə

KYOLU N

ƏŞ

R

İYY

AT

I

“−Bu gün şəhid olmaq növbəsi bizə gəlib çatdı”, deyə rək can la-

rını comərdcə fəda etməkdən çəkinməmişdilər.

Məhz bütün bunlar, iman əsasları olan “Aməntu”nun əməl lə rə 

yansıması, həyata keçirilməsi və həqiqi mənada yaşanma sı xü su-

sun dakı ən gözəl misallardan yalnız bir neçəsidir. “Aməntu” nə qə-

dər gö zəl dərk edilər və həyata nə qədər gözəl əks etdirilərsə, in sa-

nın həyatında o qədər gözəllik, bütünlük və ahəng meydana gə lər. 

Yə ni insanın həyatı tövhid təcəlliləri və bərəkəti ilə dolar. Çünki;

İSLAM TÖVHİD DİNİDİR

«ُهللا  َّال  َهٰلِٕا  َٓال»

 

kəlimeyi-tövhidini ya şa maq; ülu hiy yət-ubudiyyət 

xüsusunda qəlbi yalnız Allah üçün ayı ra bilmək dir. Al lah “Əhad”dır. 

Bu ikincisinə ehtimal olmayan “Bir” mə na sında dır.

Bu mənada Allahın zatına aid, vəhdəniyyətə, yəni bir və tək ol-

ma sına iman, ikinci bir varlığa ehtimal belə verməyəcək qə dər qə  ti 

ol malıdır. İslam bunu istəyir və bunu əmr edir. Bu İslama da xil ol  ma-

da birinci addımdır.

Tövhid cümələsinin ilk hissəsi «

َهٰلِٕا َٓال».

 Bu qəlb də yerləşən maddi 

və mənəvi bütün ilahları əhatə edən bir rədd et mədir.

Tövhidin yerləşəcəyi qəlb, əvvəlcə ona müxalif olan bü tün var-

lıq lardan, dünyəvi və nəfsani kirlərdən paklaşdırılmalıdır. Bu xü sus 

da, səmimiyyət və ixlas ilə reallaşdırılmalıdır. Yəni tövhid əqi də si ni, 

kiçik şirk olan “riya” ilə zədələməkdən də çəkinmək lazım dır. Çün-

ki riya sırf Allaha aid edilməli olan niyyət və əməllərə bir fani ni or-

taq etməkdir. Belə olan bir halda insan zahirən tək bir ilaha qul luq 

edir miş kimi görünsə də, həqiqətdə nəfsani arzularının və dün yə vi 

mənfəətlərinin qulu olmağa başlayar. Yəni fərqinə varmasa be lə Al-

lah dan qeyrisinə qul olma axmaqlığına düçar olar.

İnsanın  ən böyük bədbəxtçiliyi də, Xaliqini tərk edib özü ki mi 

məx luq olan fanilərə  və  nəfsani arzularına qul olmasıdır. Belə ki 

ayə də:

“(Ya Rəsulum!) Nəfsini özünə tanrı edəni gördün mü? Onun 

vəkili (zamini)  sənmi olacaqsan? (Onu bəd  əməllər dən sən mi 

çəkindirib saxlayacaqsan? O özü haqqı axtarıb tapma lı, ona nail 

olmalıdır!)” 

(əl-Furqan, 43)

 buyurulur.

Mədhnamə

---