Ədalət Bəşirbəyli
Yüklə 391,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Epikürün Pifokla m əktubundan
6
ənin qayğın qoy birinci Başlanğıc olsun, sonsuzluq v ə ona oxşar, həm də meyarlar, o m əqsədə xidmət etsinlər ki, biz o mövzunu müzakir ə edirik. Epikürün Pifokla m əktubundan
ƏSASLAR
Oxuculra t əqdim olunan bu kitab Kainatın bioqra- fiyasına həsr olunmuşdur. Kainatda baş verən prosesləri d ərindən dərk etmək üçün sərrast təxəyyülə, yanaşma üsuluna üstünlük veril mişdir.
Kainatın dinamik görünüşü ciddi elmi əsaslara söykə- n ərək, əvvəlki modellərdən xeyli fərqlənir. Biz qəbul edirik ki, dünya sabitl əri (c-relyativist sabiti, G-cazibə sabiti, h- Plank sabiti, T-mütl əq temperatur) həqiqətən ümumdünya sabitl əri olub, ilk Başlanğıcdan bu günə kimi Kainatın hər bir sah əsi üçün eynidir. Biz artıq elmdə qərarlanmış dünya sabitl ərindən istfadə etməklə Kainatın dinamik, və daha sonra parametrik modelini formal laşdıra bilərik. Kosmoloji t ədqiqatlar göstərir ki, Kainat təqribən 15- 20 milyard il bundan əvvəl yaranmışdır. Kainatda gedən prosesl əri başa düşmək ücün çox mühüm rol oynayan dünya 7 sabitl əri axırıncı 300 ildə böyük mütəffəkkirlərin səyləri n əticəsində kəşv olunmuşdur. Biz bu işimizdə sadə bir anlamla cGhT-nəzəriyəsinin əsaslarını (dünya sabitləri nəzəriyyəsi) şərh etməyə və Kainat dina mikasının qanunlarını əsaslandırmağa çalışa- cayıq. Problemlərin çətinliyini nəzərə alaraq, mən Başlanğıc nöqt
əsinin mövcudluğunu qəbul edir və fərz edirəm ki, za- man, miqyas v ə energetika baxımından Kainatda cərəyan ed ən bütün proseslər məhz Başlanğıc nöqtə, dəqiq desək, sinqulyar nöqt ədən başlayıbdır. Biz Kainata bütövlükdə baxır və Başlanğıcı sinqulyar nöqtədən sonra qəbul edirik. Biz bilmirik ki, Başlanğıca qədər nə olub, yəqin ki, nə isə olub, amma biz onun n ə olduğunu dəqiq bilmirik, belə ki, bizd ə alınacaq nəticəni nə ilə isə müqayisə etməyə imkan ver ə biləcək bir metrika yoxdur. M ən dünya sabitlərindən istifadə edərək, Kainat dina- mika sının birinci qanununu formulə etdim. Kainat dinamika- sının birinci qanunu - Başlanğıc haqqında qanun öz ifadəsini kvazisinqulyar n əzəriyyədə tapır. O vaxt zaman, məkan, kütl
ə, temperatur, və s. plank vahidlərində idi. Əsas məsə- l ələrdən biri də budur ki, təbiətdə fundamental qüvvələr kompleksini n əzərə almadan, qarşılıqlı əlaqələri əsla başa düşmək olmaz. Kainat dinamikasının əsaslarını yaratmaq üçün ümumi n əzəriyyənin də yaradılması vacibdir. Mən
8 fikirl əşirəm ki, təbiətdə mövcud və elmə məlum olan bütün qüvv
ələrin sintezindən istifadə edim və həm də nəzərə alım ki, burada h əmin qüvvələrin bir-birinə qarşılıqlı çevrilmə- l ərdən söhbət gedir. Kainat dinamikasının ikinci qanunu elə bu əsasla ya- radılmışdır. İkinci qanun - zaman, məkan və enerjnın (kütlə) Plank vahidl ərindən başlayaraq sonadək hesblanmasıdır. İkinci qanundan istifadə edərək, biz göstəririk ki, təbiətdə fundamental qüvv ələr, cazibə və ətalət kütlələri mənaca eynidir, y əni biz bütün qüvvələrin Kainatın kütləsinə nisbə- t ən eyniliyini üzə çıxarırıq. Bundan sonra biz Kaina tda baş verən eynilik, izo- tropiya, simmetriya v ə uyğunluq proseslərinə öz anlamımızı veririk. Bizim yaratdığımız nəzəriyyə həqiqətən sadədir, o açıq və simmetrikdir, eyni zamanda Kainatın bütün təkamü- lünün t əsvirini yaratmağa imkan verir. Kainat dinamikasının üçüncü qanunu Kainatda ged ən dinamik proseslər haqqında qanun, Kainatın bütün sahələrini (və yaxud demək olar ki, bütün)
əhatə edir. Hörm
ətli oxucu! Burada Sizinlə bir fikrimi bölüşdür- m ək istəyirəm. Mənə elə gəlir ki, bir qanunlar toplusu ilə K ainatın gündəliyini dəqiq yazmaq olmaz. Əlbəttə, kosmo- loji modellerd ə belə bir məfkurə mövcuddur ki, Başlanğıcda baş verən proseslər zaman keçdikcə dəyişir. Mənə elə gəlir
9 ki, Kainatda t əsir göstərən qanunauyğunluqlar zamanca də- yişdiyindən, Kainatın təyinedici parametrlərini keçmişə və g ələcəyə - ümumilikdə on dörd milyard ilə ekstrapolyatsiya etm ək mümkün deyil. Əlbəttə ki, Kainat dinamikasının qanunları Kainatın Başlanğı, təkamülü, inkişafı və sonu haqqında qanunlardır, Kainatda gedən eynilik, izotropiya, simmetriya v ə uyğunluq proseslərini əhatə edir. Lakin bu qanun ların nəticələrini eksperimental və nəzarət ölçmələrin n əticələri ilə müqayisədə bir sıra uyğunsuzluqlar alınır. Bu zaman biz Kai natın parametrik modelini (KPM) yaratdıq ki, KPM Kainat da baş verən proseslərin başqa proseslərlə (cazib ə, istilik, kimyəvi və s.) Kainat dinamikasının qanun- ları ilə ifadə olunan əlaqəsini yaradır. Yüklə 391,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|