Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi

 OZAN  DÜNYASI                                                                № 3(6), 2011 
 
70 
2.4. ġENLĠKDƏ BORÇALI ġĠVƏSĠ ÜNSÜRLƏRĠ 
  
    Qüdrətli sənətkarın şeirlərində Borçalıya, Qarapapaqlara məxsus ağız-ləhcə, 
ləmis, deyim, kəlmə dağarcığı da diqqəti çəkir. 
     Onun ən çox sevdiyi, çalıb oxuduğu “Borçalı Dubeyti”, “Borçalı Gözəllə-
məsi”, “Borçalı Qaytarması”, “Borçalı İrfanisi”, “Çıldır Divanisi”, “Çuxuru”, 
“Sultanı”,  “Qürbəti-Kərəmi” saz  havaları  olmuşdu  və  bu havacatlar  onun ifa 
repertuarında o qədər yaygın yer tutmuşdu ki, çox vaxt onlar Şenlik Babanın 
adına əlaqələndirilmiş, “Şenlik xoştamağı” havaları olaraq yayılmışdı. 
     ġenlik  Ģeirinin  söz  varlığında  Borçalı–Qarayazı  ləhcəsi  dolğun  görü-
nür. Bu baxımdan onun Ģeir dilində torpaq (toprak yox), yarpaq (yaprak 
yox),  yayılıfdı,  qurtuluf,  atdar,  asdan,  qızdar,  Ģennih,  mən  (bən  yox), 
mahna  (bəhanə  anlamında),  çöyür  (çevir  anlamında),  döölət,  gəler,  gəl-
mer kimi deyim biçimləri, həmçinin, Osmanlıcada iĢlənməyən, yaxud baĢ-
qa adlar daĢıyan açar, ağ, acal, akuĢka, aloy, anarı, andır, ayam, baĢatan, 
beyqafıl,  bıy,  bildir,  birçək,  cahal,  əppəh,  eĢih,  fırıllah,  hancarı,  havah, 
sənək, süysün, yığval, ürüzgər, layıh, havar, yağın, mazarrat, taqsır, yekə, 
beçərə,  buxaq,  bulaq,  əmlik  quzu,  qalmağal,  xəlvət...  kəlmələri  üstünlük 
təĢkil etmiĢdi. 
 
     Şenlik Babanın ustadnamələrindəki: 
 Əxlaqda həlim ol, pənçədə polad, 
 Lisanda kamalın hal eylə qat-qat, 
 Əvvəl sərraf ara, sora sözün sat, 
 El qədrin bilməzsə, sözün yazıqdır – 
 
hikmətli kəlamlar Borçalı bölgəsində günümüzdə də dillər əzbəridir. 
     Şenlik  Babanın  1913-cü  ildə  ölüm  ayağında  söylədiyi  və  başdaşına 
yazılmış: 
 
 İstər ixtiyar ol, istər növcavan, 
 Bu dünyada baki qalan öyünsün; 
 Maraqsız, fikirsiz, qəmsiz hər zaman 
 Başatan şad olub gülən öyünsün – 
 
kəlmələri  ata  sözləri  yerində  aşıqlar  məclislərinin,  toy-düyünlərin  söz 
bəzəyidir. 
 
 
 

---

 OZAN  DÜNYASI                                                                № 3(6), 2011 
 
71 
SON SÖZ ƏVƏZĠ 
 
     Nəticə olaraq, Şenlik Babanın arxivdə [ﺑﻴﺎﺽ ﺟﻨﮓ = Cüng-Bayaz, s. 85a] 
əldə etdiyimiz “Qalmadı” adlı bir şeirini məmnunluqla təqdim edirik: 
 
 
Aldanma cahana, olma divanə, 
 Fani dünya bir insana qalmadı, 
 Səddi İskəndərə, Rüstəmi Zala, 
 Əli kimi şir-aslana qalmadı. 
  
Qandım ki, bir dəfə dili gözəl rah, 
 Zəmində ümmandı, asimanda mah, 
 Dünyaya gələndə adil padişah, 
 Sordu dövran Alosmana qalmadı. 
 
 Dördəlli tutmadı dünya malını, 
 Bir oturub düşün axır halını, 
 Kiçiklər saxlamaz böyük yolunu, 
Döndü dövran, bir zamana qalmadı. 
                      
 Biçarə Şenlik də düşüb ah-zara, 
 Çox etibar etmə döylətə-vara, 
 Süzüldü bədəndən, çəkildi dara,  
Bir cüt mələk olub, cana qalmadı. 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
Ziya Borçalı Cüng-Bayazında 
Şenliyin şeirləri (arxivdən) 
 
 
 
  

---

 OZAN  DÜNYASI                                                                № 3(6), 2011 
 
72 
Tədqiqatçının arxivindən
 
 
NAĞIL KĠMĠ BĠR SÖHBƏT 
 
 
Tiflisdə  yaĢayıb  fəaliyyət  göstərən  tədqiatçı-
tərcüməçi  Mirzə  Məmmədoğlu  bu  günlərdə  redak-
siyamıza  təĢrif  buyurmuĢdu.  Özü  ilə  bizə  çox  qiy-
mətli  hədiyyə  -  Əmrah  Gülməmmədov,  Hüseyn 
Saraçlı, Kamandar Əfəndiyev, Avdı Qaymaqlı, Xın-
dı Məmməd, Əlixan Qarayazılı, Əkbər Cəfərov, Kə-
rəm  Ġncəli,  ġakir  Hacıyev  və  digər  görkəmli 
sənətkarların 
vaxtilə 
Gürcüstan 
radiosunda 
yazılmıĢ  lent yazılarını da gətirən Mirzə müəllimin 
daha bir hədiyyəsi isə AĢıq Kamandardan ömrünün 
son dövründə  götürdüyü və indiyədək Azərbaycan 
mətbuatında  çap  olunmayan  müsahibə  idi.  Həmin 
müsahibənin  bu  gün  də  aktuallığını  nəzərə  alaraq 
“Ozan dünyası”nın oxucularına təqdim edirik. 
 
 
Советляр мяканында ашкарлыг вя йенидянгурманын эениш вцсят алдыğы 
вахтлар  Тцркийя  иля  сярщядляр  ачылды.  1990-ъы  иллярдя  Тцркийяйя  эетдим, 
Гарсда,  Анкарада  гощумларымы  тапдым.  Onlara  Эцръцстан  радиосунун 
гызыл  фондунда  олан  ашыг  щаваларыны  -  Борчалы  ашыгларындан  Садыг  Султа-
новун, Хынды Мяммядин, Ямращ Эцлмяммядовун, Камандар Яфянди-
йевин,  Щцсейн  Сараçлынын,  Ящмяд  вя  Мящяммяд  Садахлыларын,  Ну-
ряддин Гурбановун, Ялихан Гарайазылынын  лент йазыларыны апардым. Гарс-
да оларкян йерли ашыглардан Сябри Шимшякоьлу, Шяряф Ташlыова, Мурад Чо-
баноьлу,  Ислам  Ярдяняр  иля  эюрцшдцм,  Борчалы  ашыгларынын  ifaları  yazıl-
mış maqnitafon kassetləri щядиййя  etдим. Онларын да Борчалы ашыгларыnın 
лямсиндя охудугларынын шащиди олдум, лент йазыларыны Эцръцстан радиосу-
на  эятирдим.  Апардыьым    касетляdən  eyni  zamanda  Гарсда  сясйазма 
кюшкляриня  вердим.  Бир  сюзля,  Борчалы  ашыгларынын  касетлярини  Гарсда 
йайдым.  Бир  нечя    илдян  сонра    Эцръцстан  радиосунда  ишлядийим  вахтлар  
Анкаранын  ТРТ  kanalının  дявяти  иля  тяърцбя  кечмяк  цчцн  15  эцнлцйя 
Тцркийяйя йолландым. Борчалы ашыгларынын Эцръцстан радиосунун гызыл фон-
дунда saxlanıлан лент йазыларыны Анкара радиосуна тящвил вердим, həmin 
radioda  cанлы  йайымда  чыхыш  еdərək  Борчалы  ашыглары  барясиндя  сющбят 
ачдым.  Тцркийянин  мцхтялиф  йерляриндян  -  Сивасдан,  Гарсдан,  Мушдан, 
Иьдырдан,  Ярзуrumдан    ъанлы  баьлантыlar  олду.  Борчалы  ашыгларынын 
ифасындакы саз щаваларына валещ олдугларыны билдирирдиляр. Ашыг Ямращ вя 
Камандарын ифалары иля хцсусиля марагландылар. 

---