Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi


OZAN  DÜNYASI                                                                № 2(5), 2011



Yüklə 1,11 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə28/34
tarix28.06.2018
ölçüsü1,11 Mb.
#52303
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   34

 OZAN  DÜNYASI                                                                № 2(5), 2011 
 
92 
 
 
 
 
 
Valeh HACILAR 
professor 
 
 
 
 
 
 
 
АЩЫСКАЛЫ СЯНЯТКАРЛАР: 
ФЕЙДАЙИ, ШЕЙДАЙИ ВЯ КАЗЫМ 
 
Ашыг  Фейдайи,  ел  шаирляри  Шейдайи  вя  Казым  ХВЫЫЫ-ХЫХ 
йцзиллярдя  Ащыска-Ахалкяляк  бюлэясиндя  йашайыб  йарадан,  фягят 
щяйат  вя  йарадыъылыглары  барядя  чох  аз  билэиляря  сащиб  олдуьумуз 
онларла  адлы-санлы  саз  вя  сюз  усталары  сырасында  дайанырлар.  Онларын 
щяр бири юз бюлэяляринин, еляъя дя гоншу мащалларын мядяни щяйатынын 
бязяйи олмуш, шеир-сянят аляминин инкишафына тющфялярини вермишляр.      
 
Ашыг Фейдайи (Мурад Испяроьлу) 
  
Ащыска-Ахалкяляк  бюлэясинин  саз-сюз  дцнйасында  сайылыб-сечилян 
сяняткарлардан  олан  Ашыг  Фейдайинин  адыны  эцръц  фолклоршцнасы 
М.Чачава ХЫХ йцзилдя бу бюлэядя йашайыб-йаратмыш танынмыш эцръц 
ашыгларынын сырасында чякир вя онун ясл адынын Мурад, сойадынын ися 
Испарашвили  олдуьуну  вурьулайырды.
1
 Яввялки  тядгигатларымызда 
М.Чачаванын Фейдайинин эцръц олмасы барядя фикрини шцбщя алтында 
гойараг, онун яслиндя тцрк ашыьы олмасыны вя  топлайыъынын Испяроьлу 
сойадыны  сонрадан  эцръцляшдирдийини    тяхмин  етмишдик
2
.  Сонракы 
арашдырмаларымыз,  цзя  чыхардыьымыз  архив  материаллары  бу  йюндя 
                                                 
1
 М. Чачава. Месхет-Ъавахетдя ашыг яняняляри, – «Фолклор нязяриййяси вя тарихи», 
Тифлис, 1979, с. 93 (эцръц дилиндя). 
2
 Бах: В. Щаъылар. Эцръцстанда тцрк халг ядябиййаты яняняляри, Бакы, 2005, с. 169. 


 OZAN  DÜNYASI                                                                № 2(5), 2011 
 
93 
бизим  тяхминляримизи  даща  да  эцъляндирди  вя  щягигятя  даща  йахын 
олдуьуну  эюстярди.  Беля  ки,  Эцръцстан  Мяркязи  Тарих  Архивиндя 
сахланылан  1863-ъц  иля  аид  тящрир  дяфтярляринин  Ахалкяляйин  Бюйцк 
Хосбиййя кяндиня аид щиссясиндя беля бир гейдя раст эялдик: 
 
1 (25). Мурад Испир оьлу (чох эцман ки, Испяр оьлу– В.Щ.)  – 80 
йаш, 
 
          оьуллары: 1) Ящмяд – 40 йаш, 
                                        онун оьлу Дярвиш – 8 йаш; 
 
                         2) Кярим – 26 йаш; 
 
          нявяси: Кемо Сцлейман оьлу – 28 йаш, 
                                        онун оьлу Шамил – 8 йаш
3

 
      Бу гейддян ашаьыдакы нятиъяляри чыхармаг мцмкцндцр: 
 
1)
 
Бюйцк Хосбиййянин 1863-ъц илдя гейдиййата алынмыш сакинляри 
сырасында  Мурад  Испяр  оьлунун  аиляси  биринъидир.  Бу,  щямин 
дюврдя  бу  аилянин  кяндин  сечкин  аиляляриндян  олдуьуну  эюс-
тярир; 
2)
 
Бундан яввялки сийащыйаалынмада (тяхминян ХЫХ ясрин 40-ъы 
илляри)    Мурад  Испяр  оьлунун  аиляси  Бюйцк  Хосбиййядя  25-ъи 
сырада гейдиййата алыныб;   
3)
 
Хосбиййяли  Мурад  Испяр  оьлу  1863-ъц  илдя  80  йашында  олуб, 
йяни о, тягрибян 1783-ъц илдя доьулуб; 
4)
 
Хосбиййяли Мурад Испяр оьлу вя онун Ящмяд вя Кярим адлы 
ювладлары, еляъя дя Кемо адлы нявяси бир аиля щесаб олунублар.  
5)
 
М.Чачава  Фейдайинин  Кунтсалы  (бу  кянд  Аспиндза-
Ахалкяляк  йолунун  саьында  йерляшир  –  В.Щ.)  олдуьуну  гейд 
едирди.  Чох  эцман  ки,  Фейдайи  тяхяллцслц  Мурад  Испяр  оьлу 
Кунтсада анадан олуб щяйатынын мцяййян бир дюврцнц ора-
да  йашадыгдан  сонра  йахынлыгдакы  ян  бюйцк  гарапапаг 
кяндляриндян  олан  Бюйцк  Хосбиййяйя  кючцр.  Фейдайи  йаша-
дыьы дюврдя Бюйцк Хосбиййя бюлэянин сянят мяркязи иди. Мя-
лумдур ки, бу кяндин аьаларындан олан мяшщур Мутубяйза-
дяляр  саз-сюз  вурьуну  олмуш,  ятраф  кяндлярдян  вя  бюлэяляр-
дян танынмыш сяняткарлары дявят едяряк тез-тез ашыг мяълисляри 
тяшкил  етмишляр.  Хатырладаг  ки,  Хястя  Щасан  да  Ярдащанлы 
                                                 
3
 Эуръустан Меркези Тарих Архиви, фонд 254, сийащы 2, иш № 346. 


 OZAN  DÜNYASI                                                                № 2(5), 2011 
 
94 
Ашыг Црфани иля Хосбиййядя дейишмиш вя бунун тяшяббцскары 
Дядя  бяй  Муту  бяй  оьлу  олмушдур
4
.  Дюврцнцн  танынмыш 
ашыгларындан  олан  Фейдайини  Хосбиййядя  йурд  салмаьа  да  
Мутубяйзадяляр тящрик едя билярди.   
 
Ашыг  Фейдайинин  щяйатына  вя  йарадыъылыьына  даир  мялумат  йох 
дяряъясиндядир.  Онун    шеирлярини  йазыйа  алан  олмамыш,  ясярляринин 
чох  щиссяси  эялиб  бизя  чатмамышдыр.  Э.Леонидзе  адына  Эцръцстан 
Дювлят  Ядябиййат  Музейинин  ялйазмалары  фондунда  Фейдайинин 
ХЫХ  ясрин 50-ъи илляриндя йазыйа алынмыш ики шеири – бир гошма вя бир 
диваниси сахланылыр.
5
 1981-ъи илдя Эцръцстанын ъянуб-гярб бюлэяляриня 
фярди  фолклор  експедисийасы  заманы  Аспиндза  районунда  сяняткарын 
даща  бир  эярайлысыны  ялдя  етдик.  Шеирляр  Ашыг  Фейдайинин  тцрк  дилини 
йахшы билян, устад бир ашыг олдуьуну эюстярир. Шеирлярин дили вя рущу 
сырф тцрк бядии тяфяккцрцнцн мящсулудур. 
Ядябиййат  Музейинин  ялйазмалар  фондунда  мцщафизя  олунан 
«Дюняр»  рядифли  гошмасында  ашыг  зяманядян  шикайятлянир,  инсан 
мянявиййатынын  корлашмасындан,  яхлаги  кейфиййятляринин  итмясиндян 
бящс едир: 
 
Дини аннар, гямзян алар садамы, 
Пир ялиндян ичдим долу бадамы, 
Беля олмуш бу заманын адамы, 
Йахшылыг елясян, йамана дюняр.
6
  
 
Архив сянядляриндя Ашыг Фейдайинин «Мяндядир» рядифли дивани-
синин  йаранма  тарихи  щаггында  мараглы  бир  рявайят  вардыр.  Юзц 
данышырмыш  ки,  «бир  дяфя  Кунтсайа  охуйанлар  (ашыглар  нязярдя 
тутулур)  эялди  вя  мяни  чаьырыб  сорушдулар  ки,  оьлан,  дейирляр  сян 
йахшы мащны охуйурсан, юз сюзляриндян охуйа билярсянми? Охудум, 
эцлдцляр  вя  мян  пярт  олуб  евя  гачдым.  Ахшам  йухуда  эюрдцм  ки, 
Кунтсанын килсясиндян аğсаггаллы бир киши чыхыб мяндян сорушду: 
–  Нийя  йатырсан?  Дедим:  –  Хяъалятимдян.  –  Горхма,  –  деди, 
сяня цч бяндлик бир шеир юйрядяъяйям, амма мяним юйрятдийими щеч 
кяся  демяйясян.  О  бири  эцн  щямин  ашыгларын  йанына  эедиб  бу 
диванини  дедим,  ашыглар  сюз  тапа  билмяди  вя  утандыгларындан  чыхыб 
эетдиляр.  Гоншуларым  щейрятляниб  мяндян  сорушдулар  ки,  бу  шеири 
                                                 
4
 Бах: Хястя Щасан (щазырлайан: В.Щаъылар), Тифлис, 2009, с. 11.  
5
 Э. Леонидзе адына Эцръцстан Дювлят Ядябиййат Музейинин Ялйазмалары Фонду  
(ЯМЯФ), иш № 22298-22301. 
6
 ЯМЯФ, иш № 22298-22301. 


Yüklə 1,11 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   34




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə