OZAN DÜNYASI № 3, 2010
22
Aşıqlar Birliyi ilə birlikdə aşıq sənətinə diqqəti daha da artıracaqlar.
Çünki bu sahədə görüləsi işlər hələ çoxdur.
- Festival çərçivəsində Azərbaycanın bir neçə rayonunda konsert
proqramları təĢkil edildi. Sizcə, aĢıq sənəti daha çox harada sevilir?
- Bu festival zamanı üzə çıxan maraqlı məqamlardan
biri də o oldu ki,
aşıq sənəti təkcə Qazax, Tovuz, Gədəbəy bölgəsində deyil, Azərbaycanın
hər bir yerində sevilir. Konsert proqramlarında Naxçıvan aşıqlarının ifası
rəğbətlə qarşılandı. Amma bu festivala qədər çox adamın ağlına da gəl-
məzdi ki, muxtar respublikada saza belə diqqət olar. Qarabağ bölgəsinin,
Kəlbəcər aşıqlarının çıxışı tamaşaçılar tərəfindən alqışlarla müşayiət
olunurdu. Şirvan bölgəsinin aşıqlarının özünəməxsus ifa tərzini, Borçalı
mahalından gələn aşıqların çıxışını xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Aşıq
sənəti təkcə bəzi bölgələrdə deyil, bütün Azərbaycan ərazisində inkişaf
etdirilməli, öz layiqli yerini tutmalıdır.
- Festivalda 7 xarici ölkə təmsil olunurdu. Necə hesab edirsiniz,
Azərbaycan ozanına, aĢıq sənətimizə daha yaxın olan hansı ölkənin
aĢıqları idi?
- Qardaş Türkiyəni təmsil edən aşıqların təqdim etdiyi mahnılar bizə
çox yaxın idi. Amma mən bu festivalda təmsil olunan ölkələr arasında
İran aşıqlarının çıxışını xüsusilə qeyd etmək istərdim. İranda bu sənəti
inkişaf etdirmək, təbliğ etmək üçün heç bir məktəb yoxdur. Amma us-
tadları dinləyə-dinləyə, onların öyrətdiklərini mənimsəyərək çoxlu sayda
aşıqlar yetişib. Deyilənə görə, İranda 15 minə yaxın aşıq var. Bu aşıqlar
vasitəsilə Azərbaycan dili yaşayır, xalq sənətimiz nəsildən-nəslə ötürülür.
Bu baxımdan mən İran aşıqlarının rolunu yüksək dəyərləndirirəm. Qeyd
etmək istədiyim başqa bir məqam Dağıstandan gələn aşıqların ifası ilə
bağlıdır. Orada digər xalqlar da aşıq sənəti ilə məşğul olur. Amma bu
festivalda Dağıstanı ləzgi aşıqları təmsil edirdi. Onlar həqiqi mənada çox
gözəl çıxış etdilər. Təsəvvür edin, saz Azərbaycan sazı, mahnı motivləri
Azərbaycanın, amma sözlər ləzgicə oxunurdu. Bu, əslində xalqların bir-
birinə bağlanmasıdır, mədəniyyətlərin qovuşmasıdır. Bu bir daha onu
göstərir ki, saz dostluq rəmzidir. Orta Asiya respublikalarından gələn
aşıqların çıxışları da maraqlı idi. Onlarda aşıq və saz başqa cür adlansa
da, sənət eynidir, söz sənətidir, şifahi xalq ədəbiyyatıdır, insanlarla
birbaşa təmasdır.
- Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi olaraq, aĢıq sənətinin inkiĢaf
etdirilməsi üçün bundan sonra hansı tədbirlərin görülməsini nəzərdə
tutursunuz?
- Bu misilsiz el sənətinin təbliği, dünyaya tanıdılması Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyinin fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərindən biridir. Bu
OZAN DÜNYASI № 3, 2010
24
Məhərrəm QASIMLI
Dövlət Mükafatı laureatı,
Fililogiya elmləri doktoru,
professor
GÜNEY AġIQ MÜHĠTLƏRĠ
üney aşıqlığının ümumi mənzərəsi və əsas mühitləri barədə ötən əs-
rin doxsanıncı illərinin ortalarında ilk təqdimat və təsnifatı verərkən
bildirmişdik ki, oradakı sənət xəzinəsinin dərindən öyrənilməsinə
ehtiyac böyükdür. Sonrakı illərdə əlimizə düşən imkanlardan istifadə edərək bu
yöndəki bilgi və təhlillərimizi artırmağa çalışmışıq. Türkiyədən və İrandan bi-
zim səsimizə səs verən Əli Kafkasiyalı, İlqar İmamverdiyev,
Camal Ayrumlu və
Hüseyn Vahid Feyzullahi kimi dəyərli tədqiqatçılar da xeyli müddətdir ki, İran-
dakı aşıqlığın araşdırılması ilə yaxından ilgilənməkdədirlər. Camal Ayrumlunun
Urmiya aşıq mühitinə dair qiymətli tədqiqatı, Hüseyn Vahid Feyzullahinin
―Azərbaycan müasir aşıqları" kitabı, Əli Kafkasiyalının "İran türkləri aşıq mü-
hitləri‖ (Ərzurum, 2006) adlı sanballı monoqrafiyası, eləcə də İ.İmamver-
diyevin "Azərbaycan və İran türklərinin aşıq sənətinin qarşılıqlı əlaqələri"
mövzusundakı dissertasiya işi bu istiqamətdə əldə olunmuş uğurlu nəticələr sa-
yıla bilər. Bizim müəyyənləşdirdiyimiz təsnifat üzrə tədqiqat aparan Ə.Kaf-
kasiyalı topladığı yeni materiallar və elmi müşahidələr əsasında İrandakı aşıq
mühitlərini aşağıdakı şəkildə təsbit etmişdir:
Təbriz-Qaradağ; Urmiya;
Sulduz-Qarapapaq; Zəncan, Qum-Savə; Xorasan-Türkmənsəhra və QaĢ-
qay aĢıq mühitləri. Göründüyü kimi, bizim təsnifat əsasən saxlanılmış, əlavə
olaraq isə Sulduz-Qarapapaq aşıq mühitinin mövcudluğu irəli sürülmüşdür.
İ.İmamverdiyev isə mövcud təsnifatı aşağıdakı şəkildə dəyişdirmişdir:
Qarabağ-Təbriz: Urmiya-Xoy; HəĢtərud-Miyandab-Marağa; Zəncan-Xür-
rəmdərə; Tehran-Kərəc; Savə-Qum; Həmədan; QaĢqay; Xorasan aĢıq
mühitləri. İ.İmamverdiyevin təsnifatında müəyyən dolaşıqlıq nəzərə çarpır ki,
bu da bir sıra məqamlarda məktəb və mühit anlayışlarının qarışdırılması ilə
bağlıdır. Bu məsələyə biz bir qədər sonra yenidən münasibət bildirəcəyik.
Üst-üstə götürdükdə İrandakı mühitlərdə fəaliyyət göstərən çağdaş aşıqların
sayı təqribi hesablamalara görə mindən yuxarıdır. Ə.Kafkasiyalı, İ.İmamver-
diyev və H.Feyzullahi öz əsərlərində onların bir qisminin siyahısını vermişdir.
Müqayisə üçün xatırladaq ki, Qafqazdakı çağdaş aşıqların sayı yüz iyirmi-yüz
otuz arasındadır.
Güneydəki Azərbaycan aşıq mühitlərinin istər tarixi, istərsə də çağdaş
baxımdan geniş şəbəkəli mədəni-estetik səciyyəsini vermək o qədər də asan
G