Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi


OZAN  DÜNYASI                                                               № 4(11), 2012



Yüklə 1,39 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/43
tarix31.10.2018
ölçüsü1,39 Mb.
#77004
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   43

 OZAN  DÜNYASI                                                               № 4(11), 2012 
 
35 
няткарын бцтцн ясярляриндя юзял вя тяравятли дейим тярзи, ширин вя тязятяр 
няфяс дуйулур: 
 
Щей фяляк, сянин ялиндян  
Индики замана бах. 
Фяхирлянмя, дцнйа малы
Зярряъя умана бах. 
Ярш гябул етмяз бу иши, 
Йер дя сыьышдыраммаз,  
Инсандан галхды етибар,  
Тюкцлдц цмана, бах.    
   
Ашыг  Шивьа  эюрцб-эютцрдцйц  щяйат  щягигятлярини  гялямя  алса  да, 
дюврцнцн  диэяр  сяняткарлары  кими,  о  да  щагсызлыгларын  мяьзиня  вара  бил-
мир, бунларын сябябини ясасян чярхи-фялякдя, заманын эярдишиндя, бязян 
дя талесизликдя эюрцрдц: 
 
Бу Шивьайи яримяйя башлады, 
Дидям йашы йеримяйя башлады, 
Кюнцл баьы гурумаьа башлады, 
Соьулду чайларым фяляк ялиндян. 
вя йахуд: 
Эцнцм эялди гара эетди, 
Щеч билмядим щара эетди, 
Ганлы фяляк пярчим етди, 
Бу дярд мяндя галаъагдыр… 
 
Халг  сяняткарлары  бядии  ниййяти  образлы  ифадя  етмяк  цчцн  гейри-ади 
варлыглара вя бязи дини мювзулара бир рямз кими цз тутурдулар. М.Щ.Тящ-
масиб  Ашыг  Ялясэярин  йарадыъылыьындан  данышаркян  доьру  дейир  ки, 
«…беля  шеирлярин  яксяриййятиндя  щаггында  данышылан  бу  фяляк  ня  эюйляр 
дейил, ня дя гядим Шярг фялсяфясиндяки чярхи-фяляк дейил. Бу, яксяр щал-
да садяъя замандыр»
22
. Йашадыьы дюврдян, заманядян шикайят Шивьа йа-
радыъылыьынын да башлыъа мювзусудур. “Йох, йох” рядифли гошмасында Шив-
ьа инсан кядяринин ифадячиси кими чыхыш едир вя юз дярдиня иътимаи мяна 
верир.  Инсан  аьрысынын  дцнйаны  башына  эютцрмясиндя  ашыг  санки  юзцнц 
эцнащкар сайыр вя дейир: 
Шивьайи дер, дярдим чыхды яйана, 
Алям дуйду, галдым мян йана-йана, 
Эял кеч эцнащымдан, баьышла мана, 
Дедим кечярмисян, деди ки, йох-йох!  
                                                 
22
 М.Щ.Тящмасиб. Эюзяллик няьмякары ѐ Ашыг Ялясэяр, 1-ъи китаб, Бакы, 1972, с. 25.  


 OZAN  DÜNYASI                                                               № 4(11), 2012 
 
36 
Шивьа  “Йохсулун”  рядифли  шеириндя  касыбларын  аъынаъаглы  вязиййятини, 
иътимаи бярабярсизлийи вя щагсызлыьы беля ифадя едир: 
 
Зянэинин ушаьы щяр йана гачар
Фцгара ушаьы аьзыны ачар,  
Аьзында чибинляр тярсиня учар, 
Иншаллащ, олаъаг балы йохсулун. 
 
Ашыг  ямякчи  кцтлянин  мцфтяхорлар  тяряфиндян  истисмар  олунмасына 
етиразыны  билдирир  вя  дейирди:  ”Яэяр  ки,  вар  ися  бир-ики  газы,  дейялляр  ей 
эялди или йохсулун”. 
Классик шеиримиздя, о ъцмлядян фолклорумузда эениш йайылан яхлаги-
нясищятамиз  мювзу  ашыг  поезийасында  да  юзцнц  эюстярир.  Ашыглар  ел-оба 
долашыр, инсанлары мярд, аьыллы, няъиб, ишэцзар вя тямкинли олмаьа, бюйцк-
лярин щюрмятини сахламаьа, сянятя щюрмят етмяйя, дцнйа малына уйма-
маьа, шяряфля, ляйагятля йашамаьа сясляйирляр. Бунлар мцяййян дяряъя-
дя  Ашыг  Шивьанын  йарадыъылыьында  да  щисс  олунур.  Онун  шаэирди  Емелийа 
Адвадзейя  итщаф  етдийи  шеири  ибрятамиз  дейимлярля,  мцдрик  кяламларла 
зянэиндир: 
Шивьанын сюзц тохунмаз, 
Дяли говьадан сахынмаз, 
Бядювлят оьул охумаз, 
Мин кяря чяк ъыз юйцндя. 
 
Афоризмлярдян, бядии тясвир васитяляриндян йетяринъя вя усталыгла фай-
даланмасы  Шивьанын  дилимизин  зянэинликляриня  дяриндян  бяляд  олдуьуну, 
дили мцкяммял билдийини эюстярир. Классик ашыг поезийасы цчцн сяъиййяви 
олан  афоризмлярля,    юйцд  вя  нясищятлярля  йанашы,  Шивьа  юзцнцн  дидактик 
эюрцшлярини дя йайырды: 
 
Аты црйан, кянди црйан олан да 
Зящмяр айда гарлы даьлар ашармы? 
Юксцзцн йарасы дярин оланда  
Кимся нештяр вуруб ону дешярми?… 
 
Шивьа сюзц нясищятдир  биляня, 
Щяр кеш юз дининъя намаз гылана, 
Гялби, хцлгц сидги-тямиз олана 
Ъяннят йолу бир ъяддядир, шашармы? 
 
Архив  сянядляриндян  билинир  ки,  Шивьанын  ики  миня  гядяр  шеири  вар 
имиш. О, шеирлярини ушаглыгдан эюзял билдийи тцрк дилиндя гошурмуш. Шивьа-
нын ялйазмалардакы она гядяр шеири эцръц ялифбасы иля йазыйа алынмышдыр ки, 


 OZAN  DÜNYASI                                                               № 4(11), 2012 
 
37 
бу  да  сюзлярин  бир  чохунун  дилимизин  фонетик  ганунауйьунлугларындан 
узаглашмасына  эятириб  чыхармышдыр.  Щям  дя  заман  кечдикъя  шеирлярин 
чоху тцркъяни мцкяммял билмяйян йерли ящали тяряфиндян дяйишдирилмиш, 
йазыйа  алынаркян  мцяййян  тящрифя  уьрамыш,  мцхтялиф  бяндляр,  мисралар 
щафизядян  силиниб итмишдир. Буна эюря дя биз  ялйазмаларла кифайятлянмядик 
вя 1980-1982-ъи иллярдя Месхет-Ъавахетя експедисийа заманы диэяр тцркдилли 
эцръц ашыгларынын ясярляри иля йанашы, Ашыг Шивьанын да яллийя гядяр гошгу
-
сунун там мятнини йазыйа алдыг. Бу шеирлярин йеддиси дейишмя, щярбя-зорба, 
баьлама,  икиси  додагдяймяз  дивани,  дюрдц  дивани,  цчц  эярайлы,  галаны  ися 
гошмадыр. Сяфяр заманы ялдя олунмуш шеирляр дя, ясасян, эцръцляр тяряфинн
-
дян сюйлянмишдир. Одур ки, поетик мятнлярдя бязян дил хяталарына вя анла-
шылмайан  ифадяляря  тясадцф  олунур.  Шеирлярин  бир  гисмини  «Бир  синядя  ики 
цряк»  (Бакы-1981),    «Ел  чялянэи»  (Бакы-1983)  китабларында,  «Йунус  Ямря 
билдириляри»ндя (Ярзурум-1991), «Улдуз» журналында (1989, №1), «Ядябий-
йат  гязети» вя «Совет  Эцръцстаны»  гязетляриндя охуъулара тягдим етмишик. 
Бцтцн бунларла йанашы, 2002-ъи илдя Шивьанын щяйат вя йарадыъылыьынын бюйцк 
бир  гисмини  ящатя  едян  «Щаны,  сазым,  щаны  сянин  теллярин?»  адлы  китабымы 
няшр  етдирдим
23
.  Бундан  ялавя  2007-ъи  илдя  «Тцркдилли  эцръц,  йунан  вя 
айсору ашыг-шаирляри» китабымда да диэяр тцркдилли эцръц ашыглары иля йанашы 
Шивьанын щяйат вя йарадыъылыьына да эениш йер айырмышам
24
.    
Ашыьын  эцръцъя  гошдуьу  шеирлярдян  анъаг  цч  гошмасыны  йазыйа  ала 
билдик.  Сяняткар  гошмалардан  бириндя  гардашлары  Павле  вя  Гараэюзцн 
мянфи кейфиййятлярини тянгид едир, кцрякяни Гиону ися тярифляйир. Классик 
яняняйя юмрц бойу садиг галан ашыг анлашыглы сюз вя ифадяляри эцръц ди-
линдяки  гошмаларында  да  мящарятля  ишлятмишдир.  Ашыьын  эцръцъя  гошдуьу 
икинъи шеир натамамдыр, гошма шяклиндядир вя илк севэисиня, чунчхалы бир 
гыза  щяср  олунмушдур.  Шеири  Шивьа  Вардзийайа  зийарят  заманы  демишдир. 
Шивьанын эцръцъя гошдуьу цчцнъц шеириндя  ашыьын аты Машонун оьурлан-
масы  щаггында  Тифлисдя  тавад  Сисишвилийя  (Сисийанова)  шикайяти  поетик 
дилля тясвир олунур.   
Дейилянлярдян  беля  бир  гянаятя  эялмяк  олар  ки,  тцркдилли  ашыг  поези-
йасы  яняняляри  цзяриндя  йетишян  Шивьа  ики  дилдя  шеирляр  гошмуш,  икидилли 
сюзц, сющбяти иля ел-оба эязиб долашмыш, юзцндян сонра йетишян эцръц саз 
вя  сюз  усталарына  эцълц  тясир  эюстярмишдир.  Онун  йашайыб-йаратдыьы 
Ащыска-Ахалкяляк  бюлэясинин  ашыг  мцщитини  сяъиййяляндирян  ясярляри, 
шцбщясиз  ки,  зянэин  ашыг  ядябиййаты  хязинясиня  ялавя  олунан  йени  вя 
олдугъа дяйярли сярвятлярдир. 
                                                 
23
 Щаны,  сазым,  щаны  сянин  теллярин  (топлама,  тяртиб,  юн  сюз  вя  гейдлярин  мцяллифи 
Эцръцстан  ЯА  академики,  профессор  Валещ  Щаъылар),  Эцръцстан  Азярбайъанлы  Зийалылар 
Бирлийинин няшри, Тифлис, 2002. 
24
 В.Щаъылар. Тцркдилли эцръц, йунан вя айсору ашыг-шаирляри (АМЕА-нын Фолклор 
Институтунун няшри), Бакы, 2007, с. 14-20, 71-101.  


Yüklə 1,39 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   43




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə