Edelman A, Jensen jt, Bulechowsky M, Cameron J. Combined oral contraceptives and body weight: do oral contraceptives cause weight gain? A primate model. Human Reproduction 2011

Edelman A, Jensen JT, Bulechowsky M, Cameron J. Combined oral contraceptives and body weight: do oral contraceptives cause weight gain? A primate model. Human Reproduction 2011; 26 (2): 330–336

Edelman A, Jensen JT, Bulechowsky M, Cameron J. Kombine Oral Kontraseptifler ve Vücut Ağırlığı: Oral Kontraseptifler Kilo Alımına Neden Olur mu? Bir Primat Modeli.

Edelman ve ark tarafından hazırlanıp Hum Reprod Şubat 2011‘de yayınlanan bu makalede kombine oral kontraseptiflerin (OK) kilo alımı ile olan ilişkisinden bahsedilmektedir. Yazarlar bu çalışmada oral kontraseptiflerin vücut ağırlığı, kompoziyonu ve metabolizması üzerindeki etkilerini primatlar üzerinde araştırmışlardır. Bilindiği gibi OK kullanan kadınlarda sıkça görülen şikayet ilaca bağlı kilo alımıdır (% 30-75) ve bu OK kullanımının bırakılmasının en sık nedenlerinden biridir^1-3. OK’nin kilo alımına neden olduğu ile ilgili popüler inanışa rağmen 2004’te yapılan Cochrane derlemesinde 42 randomize çalışmada kilo alımı ile OK arasında herhangi bir ilişki olduğu kanıtlanamamıştır⁴ . Ancak obez kadınları içeren bir meta-analiz bulunmamaktadır. İnsanlarda kombine OK’lerin kilo alımı üzerine etkisini uzun dönemde incelemek kalori alımı, günlük aktivite gibi pek çok faktörü kontrol etmek zor olduğundan güçtür. Bu çalışmada primatlar, insanlara benzer olmaları ve bu hayvanlarda üremenin, beslenmenin ve aktivitenin daha iyi kontrol edilebilmesi nedeniyle tercih edilmişlerdir.

Yazarlar üreme çağında dişi rhesus maymunlarını vücut kitle indekslerine (VKİ) göre normal ve obez olarak gruplandırmışlar ve 237 gün kesintisiz OK (30 mg ethinyl estradiol (EE)/150 mg levonorgestrel (Seasonale, Pomona, NY, USA) vermişler. Maymunları kilo değişiklikleri, fiziksel aktivite seviyeleri (Triaxial Actical accelerometre ile ölçülmüş), besin/kalori alımları, vücut yağ oranları (dual energy X-ray absorptiometry, DEXA) ve metabolizma değişiklikleri (24 saatlik metabolik hız ve serum metabolik ürün ve hormon konsantrasyonları) açısından takip etmişler. Sonuçta çalışmaya alınan 10 maymunun hepsi çalışma protokolünü herhangi bir yan etki olmadan tamamlamış. Normal VKİ olan grupta OK kullanımına bağlı vücut ağırlığı (- %0.73 değişme) ve yağ oranında (- %1.78 değişme) anlamlı bir azalma görülmezken, obez maymunlarda vücut ağırlığında (- %8.58 değişme, P < 0.01) ve vücut yağ oranında anlamlı bir azalma (- 12.13% değişme, P = 0.02) görülmüş. Hem normal hem de obez olan maymunlarda OK kullanımıyla bazal metabolik hızda anlamlı bir artış olmuş. Ancak hiç bir grupta besin alımında, aktivite seviyesinde veya kas kitlesinde OK kullanımına bağlı başlangıç değerlerine göre anlamlı fark görülmemiş. Sonuç olarak yazarlar, OK kullanımının bazal metabolik hızda artışa neden olduğunu ve dolayısıyla bu artışın obez kadınlarda vücut ağırlığında ve yağ oranında azalmaya neden olabileceği sonucuna varmışlar.

Daha önce overektomize maymunlarla yapılan bir çalışmada estrojen replasmanının besin alımını ve vücut ağırlığını azalttığı gösterilmiş⁵. Östrojenin enerji metabolizmasında leptine benzer bir rol oynadığı, bazal metabolik hızı artırdığı, iştahı, adipoz dokuyu ve vücut ağrılığını azalttığı düşünülmektedir. Eğer bunu kompanse edecek kalori alımı olmazsa östrojenin bu etkisi kilo azalmasına neden olmaktadır. Bu çalışmadaki en önemli problem, OK kullanımının iştah artırıcı özelliği olup olmadığının tespit edilememesidir. Çünkü hayvanlar kilolarını koruyacak şekilde ayarlanmış gıdalarla beslenmişlerdir. Gerçek hayatta insan deneylerinde bu ayarlama yapılamayacağından OK’nin iştah üzerine etkisi bilinmemektedir. Bazı yatkınlığı olan kadınlarda OK’ye bağlı iştah artışı metabolik hızdaki artmayı kompanse ederek kilo almaya neden olabilir. Ancak randomize çalışmalarda kısıtlanmadan kalori alan kişilerde kilo alımının OK kullanan ve kullanmayanlarda farklı olmadığı gösterilmiş. OK kullanımına bağlı kilo alımından sorumlu tutulan progesteron açısından değerlendirme yapıldığında, enjektabl kontraseptiflerin içindeki progestinlerin kilo almaya neden olduğu ancak OK içindeki progesteronların böyle yan etkisinin olmadığı klinik çalışmalarda gösterilmiş⁶. Bu çalışmada testosteronun da bu metabolik değişiklikler ve kilo azalmasıyla ilişkisi bulunamamış. Çünkü OK’ya bağlı testesteron seviyesinde değişiklik görülmemiş.

Yazarlar obez grupta normal gruba göre vücut yağ oranında daha fazla azalma olmasının, obezlerin vücutlarında enerji mobilizasyonunda kullanılmak için daha fazla yağın bulunması ile ilgili olabileceğini düşünmüşler. Öte yandan obez hayvanların normal kilolu hayvanlara göre OK’ye farklı bir endokrin cevabı olabileceğini de belirtmişler. Bu da daha fazla kilo kaybını açıklayabilir. Obez hayvanlarla normal BMI olanlar arasında leptin ve insülin arasında fark olması ve OK kullanımının bunlar üzerine etkileri de obezlerdeki anlamlı kilo kaybıyla ilgili olabilir. Ancak bu parametrelerdeki değişikliklerin kilo değişikliklerinin sonucunda oluşmuş olması daha muhtemeldir.

Teorik olarak kesintisiz OK kullanımı da sonuçları etkilemiş olabilir. Kesintisiz kullanım obezlerde OK’nın kilo ve yağ oranı üzerindeki etkilerini artırmış olabilir. Vücut ağırlığında ve yağ oranında ciddi azalmayla birlikte OK’nın olumlu metabolik etkileri de söz konusudur. Kombine OK’nin bazal metabolik hızı artırarak vücut ağırlığını, kas oranını azaltmadan sadece yağ oranını azaltarak düşürdüğü gösterilmiştir. Hiç bir hayvanda kilo alımı görülmemiştir. Sonuç olarak yazarlar kilo alma bahanesiyle OK kesilmesine karşılar çünkü bu nedenle ilacın kesilmesi, tam tersine planlanmamış bir gebeliği ve bunun oluşturacağı kilo alımı riskini de ortaya çıkaracaktır.
KAYNAKLAR

1. 
   Fletcher PC, Bryden PJ, Bonin E. Preliminary examination of oral contraceptive use among university-aged females. Contraception 2001; 63:229–233.
   
2. 
   Oddens BJ, Visser AP, Vemer HM, Everaerd WT, Lehert P. Contraceptive use and attitudes in Great Britian. Contraception 1994;49:73–86.
   
3. 
   Picardo CM, Nichols M, Edelman A, Jensen J. Women’s knowledge and sources of information on the risks and benefits of oral contraception. J Am Med Womens Assoc 2003; 58: 112–116.
   
4. 
   Gallo M, Grimes DA, Schulz K, Helmerhorst F. Combination estrogen-progestin contraceptives and body weight: systematic review of randomized controlled trials. Obstet Gynecol 2004;103:359–373.
   
5. 
   Kemnitz GJ, Eisele SG, Lindsay KA. Relationship of Reproductive Condition to Food Intake and Sucrose Consumption of Female Rhesus Monkeys. New York: Von Nostrand Reinold 1986.
   
6. 
   Davidsen L, Vistisen B, Astrup A. Impact of the menstrual cycle on determinants of energy balance: a putative role in weight loss attempts. Int J Obes 2007;31: 1777–1785.