Edilməsi üçün kontr-tsiklik kapital buferi tətbiq edilə bilər. Bu məqsədlə kontr-tsiklik

20 
 
Mündəricat
 
 
Giriş ................................................................................................................................................... 21 
 
1.Strateji ehtiyatların idarə edilməsi: qlobal böhrandan əvvəlki təcrübə .................................. 22 
 
1.1.Strateji ehtiyatların formalaşması............................................................................................. 22 
 
1.2.Qlobal böhrandan əvvəlki dövrdə ehtiyatların idarə edilməsi ................................................. 23 
 
1.3.Qlobal böhran  dövründə ehtiyatların idarə edilməsi ............................................................... 24 
 
1.4.Azərbaycan təcrübəsi ................................................................................................................ 24 
 
1.5.Valyuta ehtiyatlarının idarə edilməsində Suveren Fondların rolu ........................................... 25 
 
3. Strateji ehtiyatların idarə olunması: müasir yanaşmalar ........................................................ 26 
 
3.1.Pul Siyasəti hədəfi və strateji ehtiyatların idarə olunması ....................................................... 26 
 
3.2. Strateji ehtiyatlar və anti-böhran siyasəti ................................................................................ 27 
 
4. Nəticə ............................................................................................................................................. 27 
 
Ə
dəbiyyat .......................................................................................................................................... 28 

---

21 
 
Giriş
 
 
 
Təcrübədə  valyuta  ehtiyatları  beynəlxalq  kaptial  axınlarının  volatilliyi,  maliyyə  sabitsizliyi  və 
digər   şoklardan   sığortalanmaq,   həmçinin   xammal   ixracından   əldə   edilən   kapitalın   yığılması   və 
ehtiyatların  nəsillərarası optimal  bərabər  bölgüsü  məqsədlərinə  xidmət edir. Aparılan təhlillər göstərir ki, 
əksər  inkişaf  etmiş  Asiya  və  Latın  Amerikası  ölkələri  qlobal  böhrana  qədər  əhəmiyyətli  beynəlxalq 
valyuta  ehtiyatları  toplamış  və  bu  ehtiyatlardakı  artım  onun  kifayətlilik  səviyyəsini  əksər  hallarda 
dəfələrlə  üstələmişdir.  Sonralar  Beynəlxalq  Valyuta  Fondu  (BVF)  belə  izafi  ehtiyat  akkumulyasiyasının 
qlobal  monetar sistemin  sabitliyinə  və qlobal  tarazlığa risk  yaratması  arqumenti  ilə  çıxış etməyə  başladı. 
Lakin,  qlobal  maliyyə  bazarlarının  inkişafı  konteksində  beynəlxalq  ehtiyatların  elə  də  izafi  xarakter 
daşımaması BVF-nin bu mülahizələrini inandırıcı etmədi. 
Son  qlobal  maliyyə  böhranı  valyuta  ehtiyatlanması  siyasəti  ilə  bağlı  bir  sıra  məsələləri 
aktuallaşdırmış,  yeni  çağrışlara  və  əksər  ölkələrdə  valyuta  ehtiyatlanması  siyasətinin  yenidən  nəzərdən 
keçirilməsinə  səbəb  olmuşdur.  Maliyyə  bazarlarının  dünya  maliyyə  sisteminə  inteqrasiya  etdiyi 
iqtisadiyyatlarda bank sektorunda valyuta likvidliyi problemi böyük təhdidlər yaratmış, bəzi ölkələrdə isə 
kapital qaçışı və məzənnənin ucuzlaşması valyuta bazarına müdaxiləni zəruri etmişdir. 
 
Aparılan tədqiqatlar göstərir ki,  böhran dövründə  valyuta ehtiyatları pro-tsiklik idarə olunmuşdur. 
Xüsusilə,   böhranın   ilkin   dövrlərində   kommersiya   banklarına   qoyulan   depozitlər   geri   çəkilmiş   və 
Avrozona  və  ABŞ-a  məxsus  istiqrazlar  isə  satılmışdır.  Təqribi  hesablamlara  görə,  böhran  dövründə 
dünya üzrə 500 milyard ABŞ dollarına yaxın vəsait bank sektorundan çıxarılmışdır (BVF). 
 
Kapital  qaçışı  banklararası  fond  bazarının  çökməsi  ilə  eyni  vaxta  təsadüf  etdiyindən,  bank 
sisteminin  mərkəzi  banklardan  likvidlik  asılılığı  artmışdır.  Böhran  dövründə  valyuta  ehtiyatlarının  idarə 
olunması  dərsləri  göstərdi  ki,  iri  həcmli  ehtiyatlara  malik  iqtisadiyyatlar  xarici  şoklara  qarşı 
müvazinətlərini daha effektli qoruya bildilər.. Bu hal əksər ölkələrin  (Azərbaycan da öz müsbət təcrübəsi 
ilə  belə  uğurlu  ölkələr  sırasındadır)  davranışlarında  özünü  aydın  biruzə  verdi  və  böhranın  ilkin 
dövrlərindən  başlayaraq  mərkəzi  banklar  valyuta  ehtiyatlarını  artırmağa üstünlük  verdilər.  Lakin,  böhran 
həm  də  onu  göstərdi  ki,  ehtiyatlanma   monetar  merkantilizm,   xarici   valyuta  satınalması   ilə   bağlı 
"kəmiyyət  yumşalması"  və  ya  "qonşudan  geri  qalmaq"  qorxusu  kimi  amillər  hesabına  baş  verə  bilər. 
Ümumilikdə,  bu  amillər həm  də  perspektivdə  ehtiyatların  akkumulyasiyası  tendensiyasının  uzun  müddət 
davam edəcəyini göstərir. 
 
Post-böhran  dövründə  əksər  ölkələrdə  iri  həcmdə  ehtiyatların  toplanması  onların  müxtəlif 
investisiya  perspektivləri  ilə  bağlı  sualları  da  aktuallaşdırdı.  Məsələn,  aşağı  gəlirli  mühitdə  fəaliyyət 
göstərmək  mərkəzi  bankların  gəlirlilik  səviyyəsinə  mənfi  təsir  edir.  Əksər  mərkəzi  bankların  passivləri 
sıfır faiz dərəcəsi ilə idarə olunsa da, onların xərclərinin böyük hissəsi təsbit edilmiş formadadır. Nəticədə 
mərkəzi  bankların  gəlirlilik  mövqeyinin  faiz  dərəcələrinə  həssaslığı  artır.  Bir  tərəfdən  risk  aşağı  faizdən 
qaynaqlanır,  digər  tərəfdən  isə  məhdud  gəlirlilik  mövqeyi  mərkəzi  bankların  müstəqilliyinə  təzyiqlər 
yaradır. 
 
Digər  yeni  aktual  məsələlərdən  biri  də  yüksək  gəlirli  aktivlərə  investisiya  qoyulması  ilə 
əlaqədardır.  Belə  ki,  əlavə  gəlirlilik  əlavə  investisiya  riski  tələb  etdiyindən,  bu  addım  bir  qədər  riskli 
görünür.  Eyni  zamanda  mərkəzi  banklar  uzunmüddətli  aktivlərə  də  investisiya  qoya  bilərlər  ki,  bu  da 
daxili borc kapitalı bazarının inkişafını dəstəkləyə bilər. 

---