9
Bənzərsiz və təkrar edilməz şair olan Əhməd Cavad istər lirik,
istərsə də siyasi şeirlərində coşğun hisləri eyni dərəcədə
saxlamağa müvəffəq olurdu.
Şəlalə Həsənova,
Azərbaycan yazıçılar birliyinin üzvü.
Əhməd Cavad qələmindən çıxan şeir, sənət nümunələri xalqın
çox ağrılarını özündə əks etdirir.
Solmaz Məmmədbəyli,
N.Gəncəvi adına ədəbiyyat muzeyinin işçisi.
Əhməd Cavad poeziyasını oxuculara çatdırmaq məqsədi ilə
kitabxanada “Sən olasan Gülüstan” adlı seçilmiş əsərlərinin
təhlili ilə bağlı tədbir keçirilə bilər. Bunun üçün kitabxanaçı
oxucuları kitabxanaya cəlb edərək onları şairin yaradıçılığı və
kitabları ilə tanış edir. Oxucular onun ayrı adda kitablarını,
xüsusi ilə də “Seçilmiş əsərləri” adlı kitabını oxuyub, şeirlərini
dərindən mənimsəyirlər. Təyin olunmuş vaxtda oxucular
kitabxanaya gələrək tədbirdə iştirak edirlər. Tədbiri açıq elan
edən kitabxanaçı hər kəsi salamladıqdan sonra Əhməd Cavadın
keşməkeşli ömür yolundan və coşğun yaradıcılığından danışır.
Kitabxanaçı:
Böyük şair, həyatı və yaradıcılığı bir vəhdətdə olan
bütöv şəxsiyyət, təkrarsız pedaqoq, yüksək səviyyəli ziyalı,
inqilabçı, içtimai xadim, iti qələmli jurnalist, qüdrətli publisist,
məhşur xeyriyyəçi Əhməd ruhani ailəsində dünyaya göz
açmışdır. Atası Məhəmmədəli axund, babası isə Cənubi
azərbaycanlı müctəhid idi. Ailəsi təbii olaraq hələ kiçik
yaşlarından dini savad almasını təmin etməyə çalışmışdı. O,
molla yanında təhsil almağa başlamış, ərəb-fars dillərini
mənimsəmişdi. Amma hər şey arzuladığı qaydada davam etmir.
10
Belə ki, Cavad səkkiz yaşında ikən atasını itirir. Bundan sonra
anası Yaxşı xanım oğlunu da götürərək Gəncəyə-birinci ərindən
olan uşaqlarının yanına getmək məcburiyyətində qalır. O,
burada xalça sexinə işə düzəlir. Zərrabi küçəsində yerləşən
mənzil kirayələyir və oğlu Cavadla birgə yaşamağa başlayır.
Cavadın ögey qardaşları və ailənin yaxın qohumu olan Hüseyn
kişinin köməkliyi ilə 1906-cı ildə Şah Abbas məscidi nəzdindəki
seminariyaya qəbul edilir. Burada əla qiymətlərlə oxuduğuna
görə ona, hətta “Xeyriyyə” cəmiyyəti tərəfindən hər ay dinar
qızıl pul məbləğində təqaüd də verilir. Əhməd Cavad
seminariyada altı il təhsil alır. Orada ona Abdulla Sur, Hüseyn
Cavid, İdris Axundzadə kimi ziyalılar dərs deyirlər. 1912-ci ildə
təhsilini başa vuran Cavadın mədrəsədə oxuduğu illərdən
başlayaraq bədii yaradıcılıqla, daha dəqiq desək şeir yaradıcılığı
ilə məşğul olduğu məlumdur. Bu ərəfədə onun qələmə aldığı
nümunələr, əsasən, təsirlə yazılmış və ərəb-fars sözləri ilə
zəngin qəzəllər, qitələrdən ibarətdir. Əhməd Cavad təhsilini
başa vuran kimi-yəni on altı yaşında ikən müəllimlik
fəaliyyətinə başlayır. Belə ki, o, 1913-cü ildə Gəncədə Qafqaz
Şeyxülislamı Məhəmməd Pişnamazzadəyə imtahan verərək
“şərəfli türk və fars dilləri müəllimi” adını alır və Gəncə Qız
məktəbində pedoqoji fəaliyyətə başlayır. O, ömrünün otuz ilinə
yaxın dövrünü bu sahədə çalışıb, bu sahədə xidmət göstərib. O
vaxtlar Maarif naziri olmuş Nəsib bəy Yusifbəylinin ən yaxın
köməkçisi, sirdaşı olmuşdur. Müsavatın fəal üzvü kimi Bakı
Dövlət Universitetinin və bir çox orta məktəblərin açılmasında
yaxından iştirak etmişdir. Yəni Əhməd Cavadın adı tarixə təkcə
şairliyi ilə deyil, müəllimlik fəaliyyəti ilə də yazılıb. Bundan
başqa, Osmanlı Türkiyəsinə qarşı 1912-ci ildə Balkan
yarımadası ətrafında başlanan müharibədə Əhməd Cavad da
əqidə dostları İdris Axundzadə, İsa Əlizadə, Əli Əsədulla ilə
birlikdə iştirak edib. O, 1912-ci ildə Türkiyə-İstanbula səyahət
11
edərək bir əlində silah, bir əlində qələm könüllü əsgər kimi
döyüşüb. Şair vaxt taparaq məqalə və şeirlərlə orduya əlindən
gələn mənəvi köməyi edirdi. Artıq tale insanı seçir və onu
istədiyi yerə sürükləyə, ata, aparıb çıxara bilir. Xeyriyyəçilik
fəaliyyəti ilə Acarıstana gedib çıxması təkcə Əhməd Cavadın bir
şair kimi fəaliyyətinə deyil, şəxsi həyatına da öz təsirini
göstərir. Belə ki, o, həyatının sevgisini-Şükriyyəni də
Acarıstanda tapır və atasının evlənmələrinə razılığı
olmadığından onu Gəncəyə qaçıraraq orada toy edir. Bu
nigahdan onların Niyazi, Almaz, Yılmaz, Aydın və Türkay adlı
övladları olur. Şükriyyə xanım böyük şair Əhməd Cavadın
poeziyasına şeirlərlə iz salır. Elə bir iz ki, heç zaman silinməz...
Bir gülsən, dərmişəm gənclik bağından,
Bir gülü, çiçəyi dərmərəm sənsiz!
Kam aldım ömrümün oğlan çağından
Bir bağa, baxçaya girmərəm sənsiz!
Misraları ilə başlayan “Şükriyyə üçün”şeiri tək şeir kimi deyil,
musiqi kimi də müasir dövrün ən maraqlı nümunələrindən birinə
çevrilib. “Sən ağlama, mən ağlaram” şeirinə nəzər salaq:
Bən deyən yox, fələk deyən oldusa,
Əsdi yellər gül yanağın soldusa,
Dərd əlindən ala gözlər doldusa,
Sən ağlama, mən ağlayım, gözəlim!
I iştirakçı: Bütün bunlar Azərbaycan poeziyasının ən gözəl sevgi
şeirləri kimi, hələ uzun illər yaddaşlarda qalacaq, sevgilərə
şahidlik edəcək, sevən ürəklərə təskinlik gətirəcək. Əhməd
Cavadın adı bütün bu sadalananlardan sonra bir də ADC ilə
yanaşı çəkilməsi ilə də tarixə yazılıb. Həm də şərəfli bir iz salıb.
Bir də, təbii ki, həm həyatında, həm yaradıcılığında böyük yeri
olan müsavat partiyası ilə əlaqəsini də xüsusi vurğulamaq
lazımdır. İstedadlı şair
Əhməd Cavadın milli ruhlu şeirləri, bu
Dostları ilə paylaş: |