8
yaratmaq məqsədilə yaradılmıĢ rabitə mərkəzi.
Bərzəx
(ərəbcə) — əsasən, iki geniĢ sahəni birləĢdirən ensiz quru zolağı.
Bəstə oturma
— Ġranda, o cümlədən, Cənubi Azərbaycanda geniĢ yayılmıĢ etiraz
forması. Etiraz edən qüvvələr toxunulmaz hesab edilən yerlərdə (nüfuzlu
ruhanilərin evlərində, müqəddəs yerlərdə və xarici ölkələrin səfirliklərində)
toplaĢaraq öz etirazlarını bildirirdilər.
BeĢyüzlər Ģurası
— PüĢkatma yolu ilə 30 yaĢına çatmıĢ Afina vətəndaĢlarından
seçilmiĢ icra hakimiyyəti (Qədim Yunanıstanda).
Bidətçi
(ərəbcə) — "yenilik gətirmək". Küfr deməkdir. Bütün dinlərdə olduğu kimi
xristian dinində də əsas dini ehkamları qəbul etməyən "yeni təlim tərəfdarları"na
verilən ad.
Bill
(ingiliscə) — qanun deməkdir. Parlament üzvünün irəli sürdüyü qanun
layihəsi. Parlament tərəfindən qəbul edildikdən və dövlət baĢçısı tərəfindən təsdiq
edildikdən sonra qanun qüvvəsi almıĢ olur.
Bisti
(farsca) — "iyirmi" sözündəndir. Səfəvi Ģahı I Təhmasibin dövründə
buraxılmıĢ 20 dinara bərabər xırda gümüĢ sikkə. XVII əsrin axırlarınadək
dövriyyədə olmuĢdur.
Biy
— qazaxlarda ayrı-ayrı tayfalardan ibarət aulun baĢçısı.
Biyar
(farsca) — müftə, muzdsuz deməkdir. Kəndlilərin feodal təsərrüfatında
əvəzi ödənilmədən məcburi gördüyü bütün iĢlər.
Blokada
(ingiliscə) — mühasirə, təcrid. 1) ərazi, Ģəhər, qala və s.-nin xarici aləmlə
əlaqəsini kəsmək məqsədilə mühasirəyə alınması; 2) hər hansı dövlətə təzyiq
göstərmək üçün onun siyasi və ya iqtisadi cəhətdən təcrid olunmasına yönəldilmiĢ
tədbirlər sistemi.
Boqdıxan
— Mancur imperatorlarına verilən titul.
―Boniç sistemi‖
— Bu sistemə, əsasən, Ġranda hər bir kəndli təsərrüfatı orduya
bir əsgər verməli və onu təmin etməli idi.
Borc daĢı
— Afinada kəndlilər aristokratlardan borc taxıl alanda kəndlinin
sahəsində qoyulan daĢ. Bu daĢın üzərində kəndlinin kimdən, nə qədər borc aldığı
və nə vaxt qaytarmalı olduğu yazılırdı. Kəndli borcunu vaxtında qaytara
bilmədikdə, ailəsi və özü qula çevrilirdi.
Boyar
— rus knyazlıqlarında və sonralar Rusiya dövlətinin ilk vaxtlarında Böyük
knyazdan sonra dövlətin idarə edilməsində mühüm rol oynayan yüksək zümrə, iri
əyan.
Boykot
(ingiliscə) — bu tədbiri ilk dəfə 1880-ci ildə Ġrlandiya icarədarları onlarla
sərt rəftar edən malikanə müdiri Boykota qarĢı tətbiq etmiĢlər. "Boykot" termini də
onun adından götürülmüĢdür. Beynəlxalq hüquqda boykot bir dövlətin baĢqa
dövlətlə və ya bir qrup dövlətlə ticarət, maliyyə əlaqələri yaratmaqdan və ya
saxlamaqdan imtina etməsidir. Boykot iqtisadi və siyasi mübarizə üsuludur.
Brahma
— Hinduizm tərəfdarlarının sitayiĢ etdiyi allahlardan biri.
Brahmanlar
— Hind kahinləri. Onlar Hindistanda yüksək kasta (bax: kasta)
9
qrupunu təĢkil edirdilər.
Budda
— "həqiqətlə iĢıqlanmıĢ", nurlu" deməkdir. Buddizm dinində ən müqəddəs
varlıq.
Buddizm
— dünyada ən geniĢ yayılmıĢ dinlərdən biri. E.ə. VI-V əsrlərdə
Hindistanda yaranmıĢdır. Banisi Budda adı ilə məĢhur olan Siddhartha Qautama
hesab edilir.
Bulqar
(türkcə) —
"qarıĢmaq" mənasındadır. Oğuz türk toplusuna daxil olan
onoquzlar, sarıqurlar, utriqurlar, kutriqurların Hun türkləri ilə qaynayıb-
qarıĢmasından törəmiĢdir.
Bulqar-türk dövləti
— VII əsrdə
Cənub-ġərqi Avropa ərazisində yaranmıĢ müstəqil
dövlət.
―Buzovlar ölkəsi‖
(yunanca) — Ġtaliya sözünün hərfi mənası. Bu adı burada çoxlu
mal-qaranın və otlaqların olmasını görüb heyrətə gələn yunanlar vermiĢdilər.
Büdcə defisiti
— dövlət büdcəsi məsrəfinin onun gəlirindən artıq olması.
Bürokratiya
— süründürməçilik, rəsmiyyətçilik.
C
Camaat
(ərəbcə) — ayrıca bir icma, bəzən isə müəyyən sosial-siyasi vahid
mənasında icmalar ittifaqı.
Canlı ölülər
— Qədim Misirdə qulları bu cür adlandırırdılar.
Cecim
— ipəkdən toxunulan və ya xovsuz xalça növü. Cecim geyimlər, döĢəküzü,
pərdə, örtük, çanta tikmək üçün, eləcə də döĢənəcək və divar xalçaları kimi istifadə
edilmiĢdir.
Cermux
— Qarabağ xanlığında Çiləbörd mahalının qısaldılmıĢ adı.
Cəbbəxana
— silah, döyüĢ sursatı, hərbi texnika və s. hazırlanan və saxlanan yer.
Cəngavər Ģərəfi
— Qərbi Avropada cəngavərlər üçün iĢlənib hazırlanmıĢ xüsusi
qaydalar. Bu qaydalara görə cəngavər xristian dininin düĢmənlərinə qarĢı mübarizə
aparmalı, zəifləri müdafiə etməli idi.
Cəngavər
— Qərbi Avropada xırda feodal.
Cəngəl
(farsca) — "meĢə" deməkdir.
Cəngəlilər
— 1914-1922-ci illərdə Ġranın Gilan və Mazandaran bölgələrində baĢ
vermiĢ partizan hərəkatının iĢtirakçıları.
Cəng arabaları
— Qədim Misirdə və Ön Asiya ölkələrində bir cüt at qoĢulmuĢ
sürətlə hərəkət edən döyüĢ arabaları.
Cəzirət-əl-ərəb
— "Əl cəzirə", Asiya, Afrika və Aralıq dənizinin qovuĢduğu
ərazini ərəblər belə adlandırmıĢlar.
Cihad
— Ġslam dininə əsasən, vətənin istiqlaliyyətini qorumaq üçün aparılan
müqəddəs müharibə.
Cizyə
— Xilafət dövründə islam dinini qəbul etməyən əhalinin ödədiyi can vergisi.
CüftbaĢı
— cüftpulu. Orta əsrlərdə bəzi Yaxın ġərq ölkələrində, o cümlədən,
Azərbaycanda vergi. Mövsüm ərzində bir cüt öküzlə ĢumlanmıĢ əkin sahəsinin