38
"Səma oğlu"
— VII əsrin əvvəllərində Çində hakimiyyətə gəlmiĢ Tan sülaləsindən
olan imperatorları bu cür adlandırırdılar.
Sərbədarilər
(farsca) — dara çəkilənlər deməkdir. Ġran və Mərkəzi Asiyada
monqol əsarətinə qarĢı xalq azadlıq hərəkatının iĢtirakçıları.
Sərdabə
— qəbir abidəsi. Daxilinə mərhumun cənazəsi qoyulan memarlıq tikilisi.
Sərdabə mərhumun xatirəsini əbədiləĢdirir.
Sərir
— Dağıstanda avarların əcdadlarının yaĢadığı dağlıq ölkənin orta əsr
mənbələrində adı. Bu bölgənin əhalisini isə sərirlər adlandırırdılar.
Sərkərəli
— xanlıqlar dövründə maliyyə iĢlərinə baxan Ģəxs.
SərpuĢ
— qab və qazan ağzına qoyulan qulpsuz mis qapaq. KonusĢəkilli olur.
Yaxın və ġərq ölkələrində geniĢ yayılmıĢdır. Azərbaycanda son zamanlaradək
iĢlədilən bu qablar həm də qiymətli sənət əsəridir.
Səvari
— XVII əsrdə Azərbaycanda əhalinin hakim sülalənin üzvlərinə,
sərkərdələrə, yeni fəth edilmiĢ yerlərə göndərilən tanınmıĢ adamlara verdiyi
hədiyyə (Novruz bayramı münasibətilə də verilirdi).
Sfinks
— Misirdə qayadan yonulmuĢ 20 metr hündürlüyündə baĢı insan baĢı,
bədəni aslan bədəni olan heykəl. Onu "DəhĢətlər atası" da adlandırırlar.
Sxolastika
(yunanca) — elmi söhbət, məktəb. Burada ehkamçılıq, formal məntiqə
əsaslanmaq kimi baĢa düĢülür.
Siklop tikililəri
— qədim yunan əsatirlərində qeyri-adi gücə malik təpəgözlərə
deyilirdi. Rəvayətə görə qədimdə böyük ölçülü tava daĢlardan hörülmüĢ qalaçaları
həmin "sikloplar", yəni "təpəgözlər" tikmiĢlər. Buna görə də belə qalalar "siklop
tikililəri" adlanır.
Sindikat
(latınca) — eyni növ məhsul istehsal edən müəssisələr birliyidir.
Sindikatın iĢtirakçıları istehsal müstəqilliyini saxlayır, ticarət müstəqilliklərini
itirirlər.
Sinoykizm
(yunanca) — Attika Ģəhərlərinin Afinanın hakimiyyəti altında
birləĢməsi.
Sionizm
— Ġsrailin rəsmi ideologiyasına və siyasətinə çevrilmiĢ millətçilik
ideologiyası və siyasəti. Qüdsdə Sion dağının adından götürülmüĢdür.
Sipahi
— bəzi hind dillərində "sipahi" döyüĢçü deməkdir, Hindistanın müstəmləkə
olduğu dövrdə Avropa müstəmləkəçilərinin yerli əhalidən təĢkil olunmuĢ
ordularında xidmət edən muzdlu əsgər.
Sivilizasiya
(latınca) — mülki, sosial deməkdir. Sivilizasiya dedikdə, bu və ya
digər ölkələr və xalqlar qrupuna xas olan maddi, mənəvi və sosial həyatın müəyyən
inkiĢaf mərhələsi baĢa düĢülür.
Skif
(ingiliscə) — akademik avarçəkmə yarıĢlarında istifadə edilən idman qayığı.
Skif
— yunanlar sakları (iskitləri) belə çağırmıĢlar, bu ad mixi qaynaqlarda iĢquz,
aĢquz Ģəklində verilir.
Skiflər
(saklar, iskitlər) — Qara dənizin Ģimal sahillərində, Qərbi Türküstanda,
Dunay-Dnestr-Don çayları hövzələrində yaĢamıĢ qədim türk tayfaları; e.ə. VIII
39
əsrin sonlarından Dərbənd keçidi vasitəsilə Azərbaycana gəlmiĢ iskitlər e.ə. VII
əsrin ortalarında Kür-Araz ovalığında Ġskit çarlığı yaratmıĢlar. Qədim yazılı
mənbələr, Mingəçevirdən tapılmıĢ iskit maddi mədəniyyət nümunələri, xüsusilə
Azərbaycandakı iskit toponimiyası iskitlərin Azərbaycan xalqının entogenezində
müəyyən dərəcədə iĢtirakını göstərir.
Sloboda
(rusca) — vergi və mükəlləfiyyətdən azad yaĢayıĢ məntəqəsi.
Smalta
— Ģəffaf olmayan rəngli ĢüĢə qırıntıları. Smaltanı təzə vurulmuĢ suvağın
üstünə müxtəlif mailliklə düzürlər. TamaĢaçı binanın içində hərəkət etdikdə, onlar
rəngdən-rəngə düĢür və sanki rəngbərəng parlaq iĢıqlar saçır.
Sobor
— Qərbi Avropada Ģəhərin baĢ kilsəsi.
Sovxoz
(rusca) — Sovet təsərrüfatı deməkdir.
StandartlaĢdırma
— məlumatların bir çox növünün az miqdarda birtipli növə
çevrilməsidir ki, bu da istehsalı daha səmərəli təĢkil etməyə imkan verir.
Status
(latınca) — vəziyyət. VətəndaĢların və ya hüquqi Ģəxslərin hüquqi
vəziyyəti.
Stil
(yunanca) — Qədim Yunanıstanda yazı yazmaq üçün bir ucu iti, bir ucu küt
olan metal çubuq. Mum çəkilmiĢ lövhə üzərində iti ucu ilə yazır, küt ucu ilə
pozurdular.
Strateqlər
(yunanca) — "hərbi baĢçı" deməkdir. E.ə. VI əsrin sonlarından
baĢlayaraq Afina ordusuna və donanmasına baĢçılıq edən Ģəxslər. Strateqlər xalq
yığıncağı tərəfindən seçilirdilər.
Streles
— XVI əsr-XVIII əsrin əvvəlində Rusiya ordusunun daimi əsgəri. Bu
əsgərlər odlu silahla silahlanırdılar. Streleslər, əsasən, piyada qoĢunu hesab olunur,
cüzi hissəsi isə süvari qoĢunu təĢkil edirdi.
Struktur
— quruluĢ (dövlətin təĢkili formaları).
SubaĢı
— türk dövlətlərində çox da böyük olmayan hərbi dəstənin baĢçısı, sülh
vaxtı Ģəhər və qalalarda asayiĢə nəzarət edən rəis.
Sudan kondomimu
— Ġngiltərə və Misir tərəfindən birgə idarə olunan ölkə.
SuqovuĢan
— Sabirabad rayonu yaxınlığında Araz və Kürün qovuĢduğu yer.
Sultan
— 1) müsəlman ölkələrində ali hökmdarın titulu. Azərbaycanda xandan
aĢağıda duran və kiçik hakimliklərə baĢçılıq edən feodallara da sultan deyilirdi; 2)
qazaxlarda bir neçə min alaçıqdan ibarət aulun baĢçısı.
Suverenlik
— ölkənin daxili həyatının bütün məsələlərinin həllində və digər
dövlətlərlə münasibətlərdə hakimiyyətin sərbəstliyi, dövlətin istiqlaliyyəti və
müstəqilliyi. Suverenliyə hörmət müasir beynəlxalq hüququn və beynəlxalq
münasibətlərin əsas prinsiplərindəndir.
Sürrealizm
(fransızca) — "üstün", "yuxarı" mənasındadır. XX əsrin 20-ci illərinin
rəssamlığında cərəyan.
Syoqun
(yaponca) — "vəhĢiləri itaətə gətirən Böyük sərkərdə" deməkdir. Ġrsən
verilən bu titul sahibi dövlət hakimiyyəti hüququna malik sərkərdə hesab olunurdu.