Ekinshi túr fazalɪq ótiwler. Erenfest teńlemeleri

Ekinshi túr fazalɪq ótiwler.Erenfest teńlemeleri.
Fazalar aralɪq shegeranɪń bolɪwɪ bir fazadan ekenshisine ótiwde barlɪq ekstensiv parametrler muĝdarlarɪnɪń ózgeriwine sebep boladɪ.Optik qasiyetleriniń ózgeriwi,birinshi náwbette,fazalar tɪĝɪzlɪĝɪnɪń ózgeriwi menen baylanɪslɪ.Bul fazalar shegarasɪn kórinip turatuĝɪn etedi.Bunday birinshi túr fazalɪq ótiwlerde =0; ; ; boladɪ.
Óz náwbetinde,fazalɪq ótiw ɪssɪlɪĝɪnɪń nólden parɪqlanɪwɪ =T ) har bir kondensirlengen fazalar ushɪn tuwɪndɪsɪnɪń ózgeriwine alɪp keledi.Bul bolsa suyɪqlɪqtɪ juda suwɪtɪw ham metastabil jaĝdaydaĝɪ zatlardɪ alɪw itimallɪĝɪn beredi.Bunday ótiwler birinshi túr fazalɪq ótiwler delinedi.
Kóp waqɪt birinshi túr ótiwler ĝana múmkin dep esaplanĝan.Biraq keyinshelik ekstensiv úlken ólshemleriniń úzliksiz ráwishte ózgeriwshi ekinshi túr fazalɪq ótiwlerde anɪqlandɪ:
=0; =0; =0; =0 (1)
Sistema usɪĝan qaramastan málim bir aniq fizikalɪq jaĝdaydan basqasɪna ótedi.Sistemanɪń dúzilisindegi ham fizikalɪq jaĝdaydaĝɪ ózgerisler úlken,túrli fazalar haqqɪnda sóz júritse boladɪ.Ekinshi túr fazalɪq ótiwlerge tómendegilerdi mɪsal etiw múmkin:zattɪń júda ótkeriwsheńlik qasiyetine iye bolɪp qalɪwɪ;ferramagnit qasiyetleriniń ózgeriwi;suyɪq geliydiń júda aĝɪwshań jaĝdayĝa ótiwi;qatɪspalardaĝɪ tártipleniw processleri (strukturalardɪń payda bolɪwɪ); segnetoelektriklerdegi ótiwler (kristallarda).Kóbinese ekinshi túr fazalɪq ótiwlerde ɪssɪlɪq sɪyɪmlɪĝɪnɪń temperaturaĝa baylanɪslɪlɪĝɪ (1-suwret) grek haribi kórinisin aladɪ.Ekinshi túr fazalɪq ótiwge -nɪń anɪq ólshemi tuwrɪ keledi(1-suwret).Ekinshi túr fazalɪq ótiwde entropɪya ham kólemniń úzliksiz ózgeriwinde termik keńeyiw ,izotermik qɪsɪlɪw koeffitsientleri,ɪssɪlɪq sɪyɪmlɪlɪĝɪ sɪyaqlɪ ólshemler ózgeredi.
.Usɪ jeri qɪzɪq ólshemleriniń hammesi birinshi túr fazalɪq ótiwlerde sekirip ózgeriwshi ólshemlardiń birinshi tártipli tuwɪndɪsɪdɪr.


Gibbs energɪyasɪnan paydalansaq barlɪq ótiwler ushɪn .Biraq birinshi túr ótiwler ushɪn Gibbs energɪyasinɪń birinshi tártipli tuwɪndɪlarɪ sekirip ózgeredi: ;
Ekinshi túr fazalɪq ótiwler ushɪn

(2)
Sebebi ; ham (3)
Sebebi boladɪ.Bunda ; ; , yaĝnɪy gap Gibbs energiyasɪnɪń ekinshi tártipli tuwɪndɪlarɪnɪń sekiriwi haqqɪnda ketip atɪr.Bunda Gibbs energɪyasɪ ham onɪń T ham p boyɪnsha birinshi tártipli tuwɪndɪlarɪ ózgermes boladɪ.
Ekinshi túr fazalɪq ótiwlerdiń táriypine kóre ; .Usɪĝan qaramastan hazirde ekinshi túr ótiwler ushɪn ɪssɪlɪq túsinigi ádebiyatlarda payda boldɪ(1-suwrettegi shtrixlanĝan bólim).
Fazalɪq ótiwler termodinamikasɪnda fazalardɪń teńsalmaqlɪq shartlerin ańlatɪwshɪ baylanɪstɪń iymekligin anɪqlawdɪ talap etiledi.Ekinshi túr fazalɪq ótiwler ushɪn tajiriybede , , muĝdarlarɪn anɪqlaw múmkin.Usɪ maĝliwmatlar fazalardɪń barlɪq bólimlerin qanday qɪlɪp ańlatadɪ?Bir komponentli sistemalarda birinshi túr ótiwler ushɪn bunday maĝlɪwmattɪ Klapeyron-Klauzius teńlemesinen alɪnadɪ:
(4)
Bul teńleme (V.10) teńlemedegi ornɪna termodinamikanɪń 2-nɪzamɪna muwapɪq, ańlatpasɪn qoyɪw menen keltirip shɪĝarɪlĝan.
Ekinshi túr ótiwlerde bul teńleme anɪq emeslikke aylanadɪ.Usɪ anɪq emeslilikti Lopital qaĝɪydasɪ boyɪnsha sheshiw múmkin.
Birinshi bolɪp bunday esaptɪ 1933-jɪlda Erenfest ótkergen.Klapeyron-Klauzius (4) teńlemesindegi suwret ham bóliwdi temperatura boyɪnsha differensiallasaq,Erenfesttiń birinshi teńlemesin alamɪz:
(5)
Bul jerde: ,
(4) teńlemeni basɪm boyɪnsha differensiallasaq:
(6)
Sebebi
(5) ham (6) teńlemelerdi kóbeytip,Erenfesttiń ekinshi teńlemesin alamɪz:
(7)
Bul teńlemeler berilgen máseleniń sheshimidir,sebebi ekinshi fazanɪń teńsalmaqlɪq shartlerin ańlatadɪ ham iymek sɪzɪĝɪnɪń differensial teńlemesi tabɪladɪ.Usɪ jaĝdayda (5) ham (7) teńlemeler bir fazadan ekinshisine ótip atirĝanda ózgerip atirĝan termodinamik qasiyetleri jardeminde ekinshi túr ótiwdiń muĝdarɪ belgilenedi.

Sonday etip,Erenfesttiń teńlemeleri ekinshi túr fazalɪq ótiwler ushɪn tap birinshi túr ótiwlerdegi Klapeyron-Klauzius teńlemeleriniń wazɪypasɪn orɪnlaydɪ.Ekinshi túr fazalɪq ótiwlerdiń ózine tánligi -tɪń sekirip ózgermesligidir.Bul bolsa -da sekiriw bolmaslɪĝɪna alɪp keledi.Sonɪń ushɪn iymek sɪzɪqlarɪ har bir faza ushɪn bir úzliksiz kórinisindegi sɪzɪqtɪ payda etedi.Natiyjede ekinshi túr fazalɪq ótiwlerde metestabil jaĝdaylar bolmaydɪ (birinshi túrdegi ótiwlerde bolsa,suyɪqlɪqtɪ juda suwɪtɪw natiyjesinde metastabil jaĝday payda bolɪwɪn kórgen edik).