Еколоэийа вя ятраф мцщитин мцщафизяси a. O. RÜSTƏmova, İ. H. HÜSeynov, S. N. DƏRZİyeva, R. T. Qafarov

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №1, феврал, 2014 - жц ил 

 

 

 

5 

    Torpaq işlərinin kartoqrammasına əsasən, planlaşdırma üçün lazım olan  

qruntun həcmi 82500.0m³-təşkil edir. 

    Yuyulma zamanı itkiyə gedən qruntun əvəzinə karxanadan daşınan torpaq həcmi: 

 

                                       96000m³x0.2=19200.0m³ 

 

    Karxanalardan daşınan torpağınümumi hecmi: 

 

                                       82500.0m³+19200.0m³=101700.0m³  teşkil edir 

 

    Beləliklə rekultivasiya ərazisində buldozer vasitəsi sürükləməklə yayılan qrunt (karxanalardan  

gətirilən torpaq, ştiv, beton parçaları, zavoddan daşınan yuyulmuş torpaq) ümumi həcmi 

 

                                    101700m ³+63942.0 m ³+76800.0 m ³+692.0 m ³=243134.0 m ³ 

 təşkil edir. 

     Ərazinin  bioloji  rekultivikasiya məsələsinə keçək: 

     Bioloji  rekultivikasiya torpaqın xüsusiyyətini yaxşılaşdrılması, neftlə çirklənmiş torpaqlarda  

neft  korbohidrogenlərinin parçalanmasının intensivləşməsi , nəmliyin  saxlanılması məqsədi ilə 

aparılır.  Bu  zaman  bioloji  təmizləmədə    ammofoska  pereapatından  ,  nitrofoska  pereparatından 

istifadə olunur.   Bu pereparatlar   1m³ əraziyə  50q hesabı ilə hopturulur.  Suvarma işləri  9 ay  

bioloji proses müddətində 18 dəfə hər m² -a 25 litr su verilməklə aparılır. Bioloji təmizlənmənin 

sonunda  torpağın  tərkibinin  yaxşılaşdırılması  üçün  1  ha  sahəyə  30  kq      hesabı  ilə  arpa  yaxud 

yonca əkilməlidir. Burada 1 məsələ ortaya çıxır – labarator analiz aparılması üçün 1 ha sahədən 

ilkin nümunələr götürülür və hər bir nümunə asağıdakı  komponentlərə  görə analiz edilir:  



 

Neft parçalarının və geterotrof mikroblarının sayı  



 

Qruntunun duzluğu  



 

Nəmlik ( bir başqa çöl şəraitində) 



 

pH (bir başqa çöl şəraitində) 



 

Neft məhsullarının miqdarı 



 

Ağır metalların miqdarı  



 

Qruntunun fitotoksik analizi  

       Neftlə  kütlənin  bir  hissəsi  torpaq  səthində  qalmaqla  örtük  əmələ  gətirmiş,  bir  hissəsi  isə 

müxtəlif  dərinlikdə  torpaqın  dərinliyinə  hopmuşdur.  Yarimadanın    torpaq-bitki  sistemində  

yaranmış həmin gərginliyin aradan qaldırılmasında əsas məsələ texnogen pazulmuş proseslərin,  

eləcə  də  həmin  torpaqların  genetik  xüsusiyyətlərini,  fiziki,  fiziki-kimyəvi,  aqrokimyəvi  və 

sanitar-gigenik göstəricilərini müəyyənləşdirmək vacibdir  

     Model  kimi  qəbul  edilən  bu  torpaqların    əraziləri  üçün  yayı    quru  isti,  qışı  mülyim  keçən 

yarımsəhra    iqlimi  səciyyəvidir.  İqlim  amilləri-atmosfer  təzyiqi  ,  temperatur,  nəmlik  , 

yağmurların miqdarı ,  yuxarı və aşağı  temperatur göstəriciləri , torpağın  bioloji üzvi həyatında 

mühüm rol oynayır.  

   

Nəticə: 

 

    Yekun  olaraq  təklif  edirik  ki,  münbitlik  bir  sıra  tibbi  və  antropogen  amillərin  təsiri  altında 

aparıldığı üçün bu cəhət torpaqların rekultivikasiyasında nəzərə alınsin.  

 

Ədəbiyyatın siyahısı 

 

1.

 

Nəsibov.M.M.  Neftlə    çirklənmiş  sahələrdə  ilkin  bərpa  işləri  prosesi  və  son  monitorinqin 

aparılması  - 2008  Elmi praktiki konfrans materialları 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №1, феврал, 2014 - жц ил 

 

 

 

6 

2.

 

Cəfərov.F.A. Neftlə çirklənmiş torpaqların təmizlənməsində mexaniki təmizləmə qurğuların-

dan istifadə ARDNŞ-in potensialı  -  2008 Elmi praktiki konfrans materialları 

 

А.О.Рустамова,  И.Г.Гусейнов,  С.Н.Дарзийева,  Р.Т. Гафаров 

 

Приведение участков загрязненных нефтью в экологически  

благонадежное состояние на основе мониторинговых данных 

 

Резюме 

      В  статье  рассмотрены  некоторые  вопросы  рекультивикации  загрязненных  нефтью  и 

нефтепродуктами  земель  для  дальнешего  использования  этих  земель  для  народного    хо-

зяйства. 

 

A .O.Rustamova,   I.H.Huseinov,   S.N.Darzieva,  R.T.Gafarov. 

 

Greating ecologicall suitable conditions for oil-polluted areas  

according to monitoring  results 

 

Abstract 

 

    In this article have been looking for the some problems related with the restoration of the areas 

polluted with the oil and the oil products. Giving recommendations for agriculture. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Еколоэийа вя су тясяррцфаты ъурналы, №1, феврал, 2014 - жц ил 

 

 

 

7 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

A .O.Rüstəmova,   I.H.Hüseynov,   S.N.Dərziyeva, R.T.Qafarov 

 

(MAKA –nın Kosmik Cihazqayırma Məxsusi Konstruktor Bürosu ) 

 

Monitorinq göstəricilərinə əsasən neftlə çirklənmiş ərazinin 

ekoloji yararlı hala gətirilməsi məsələsinə aid  

 

Rəy 

 

      Məqalədə aktual ekoloji problem araşdırılıb. Neftlə çirklənmiş torpaqların bəzi rekultivikasi-

ya məsələlərinə toxunulmuşdur. Hesab edirem ki, məqalə çap oluna bilər. 

 

 

 

 

          Texnika elmlər namizədi                                                                  Məmmədov.M.İ 

 

 

 

 

 

Ə.B.ƏLIYEV,  B.M.MƏMMƏDOVA,  T.G.ZEYNALOVA 

 

1-FURFURILOKSI-3-BENZILAMINOPROPANOL-2-NIN SINTEZI VƏ ONUN 

POLIVINILXLORID KOMPOZISIYASINDA TIKICI AGENT KIMI TƏDQIQI 

 

1-Furfuriloksi-3-benzilaminopropano l-2 furfuriloksi-1, 2-epoksipropandan  alınmışdır  

[1].  

(I)

 

---