Ekonomikalıq teoriyanıń wazıypası

Ideyaliq ag`imlar, mektepler ati	Tiykarin saliwshilar (ta`repdarlari)
Ideyalari (ko`z-qaraslari)
“Merkantilizm” (ital.merkante-cawdager)	T.Men (1571-1641), A.Monkreten (1575-1621), G.Skaruffi (1519-1584), D.Yum (1711-1776)	Ja`miyetlik bayliqtin` deregi sawdada, tiykarinan sirtqi sawdada – aylanis protsessinde payda boladi, ko`beyedi,sawdada ba`nt bolg`an miynet o`nimli miynet, basqa tarawdag`i miynetlerdi o`nimsiz dep tu`sindiredi.
“Fiziokratlar” (grek.phisis – ta`biyat;kratos–ku`sh,u`stemlik )	F. Kene (1694-1774), A. Tyurgo (1727-1781)	Bayliq awil xojalig`inda do`retiledi ha`m ko`beyedi, degen ideyani alg`a su`rgen
Klassik siyasiy ekonomiya	A. Smit (1723-1790), D. Rikardo (1772-1823), U. Petti (1623-1686)	Bayliq tek awil xojalig`inda emes, sanaat, transport,qurilis ha`m basqa xizmet ko`rsetiw tarawlarinda da do`retiletug`inlig`in da`liyillep ber-gen ha`m ha`r qanday bayliqtin` anasi – jer,atasi – miynet, degen qatan` ilimiy juwmaqqa kelgen. Olardin` u`l-ken
Ha`zirgi zaman ekonomikaliq teoriyasinin` tiykarg`i bag`dar-lari: a) neoklassik (grek. neos - jan`a)	A.Marshall (1842-1924), L. Valras (1834-1910)	Ekonomikaliq protsesslerdin` funktsional baylanisi ha`m funktsional salistirmalarin islep shig`iwg`a ha`reket etken, bazar ten`salmaqlig`in ha`m bahasin aniqlawshi faktorlar talap ha`m usinistan ibarat dep qarag`an.
b) monetarizm	M.Fridmen (1912- )	Ekonomikani turaqlastiriwda pul faktori tiykarg`i rol atqaradi, degen ideyani alg`a su`rgen
v)keynslik bag`dar h.t.b	Dj. Keyns (1886-1946)	Makroekonomikaliq ko`rsetkishler: milliy da`ramat kapital qa`rejetler, tutiniw ha`m toplawdin` o`z-ara baylanisin analizlep, investitsiya ha`m tutiniwdin` maqsetke muwapiq ta`rizde sho`lkemlesiwi ekonomikaliq rawajlaniwdin` a`hmiyetli faktori dep ko`rsetken

Ekonomikaliq teoriya ja`miyetlik pa`n. Onin` predmetine tu`rlishe aniqlamalar berilgen.

Aristolel – bul pa`ndi u`y xojalig`in basqariw nizamlari haqqindag`i pa`n dep ko`rsetken.

Merkantilistler,fiziokratlar,klassik siyasiy ekonomiya mektebinin` wa`killer – ekonomikaliq teoriya (siyasiy ekonomiya) bayliq haqqindag`i,onin` derekleri ha`m olardi ko`beytiw jollarin u`yreniwshi pa`n dep qarag`an.

Ekonomikaliq teoriya “siyasiy ekonomiya” degen at penen u`yrenilip kelingen bir qansha jillar dawaminda ol “materialliq bayliqlardi o`ndiriw, bo`listiriw, almasiw ha`m tutiniwdi basqariwshi nizamlar haqqindag`i ilim” degen aniqlamag`a tiykarlanip kelindi.

Ekonomikaliq teoriyani o`ndiris qatnasiqlarin u`yrenetug`in ilim dep alip qaraytug`in ko`z-qaraslar XX a`sirde jasag`an ko`pshilik ekonomistler ta`repinen maqullanip kelindi.

Ha`zirgi da`wirde de ha`r qiyli a`debiyatlarda ekonomikaliq teoriya pa`ninin` predmeti boyinsha tu`rlishe aniqlamalardi ushiratiwg`a boladi. Keyingi da`wirdegi ekonomistler bul pa`nnin` u`yreniw predmetin resurslardin` sheklengenligi menen baylanistiradi.

Makkonell K.R., Bryu S.L. avtorlig`indag`i “Ekonomiks” kitabinda bul pa`nnin` predmeti adamlardin` materialliq talaplarin tolig`iraq qanaatlandiriw maqsetinde sheklengen resurslardan na`tiyjeli paydalaniw jollarin u`yreniw bolip esaplanadi dep ko`rsetedi.

Bul aniqlama ekonomikaliq teoriya “ekonomiks” degen at penen ju`rgiziliwshi sabaqliqlarda keltiriledi.

“Ekonomiks” ekonomikaliq teoriya kursina salistirg`anda bir qansha ken`irek bolip, ol Kembridj universitetinde A.Marshalldin` usinisi boyinsha engizilgen edi.

A.F.Shishkin avtorlig`indag`i ekonomikaliq teoriya sabaqlig`inda bul pa`n o`ndiris qatnasiqlarin uyretedi degen aniqlama basshiliqqa alinadi.

Ekonomikaliq teoriya pa`ninin` predmeti boyinsha O`zbekstan ekonomistleri de o`zlerinin` bir qansha bahali pikirlerin bildiredi.

Akademik S.S.G`ulomov, akademik G.P.Juravleva ha`m basqa da bir qatar avtorlar ta`repinen jazilg`an “Ekonomikaliq teoriya” sabaqlig`inda ha`m Sh.Shodmonov., T.Juraevlardin` ekonomikaliq teoriya kursi boyinsha lektsiyalar teksti sipatinda jazilg`an kitabinda da ekonomikaliq teoriya predmetine bir ta`repleme aniqlama beriwge jol qoymaw za`ru`rligi haqqinda aytiladi.

Joqarida keltirilgen aniqlamalar ekonomikaliq teoriyanin` predmetin adamzat ja`miyetinin` ha`r qiyli aspektlerin esapqa aliw tiykarinda berilgen aniqlamalar bolip tabiladi. Ayirimlari sheklengen resurslardan o`nimli paydalaniwg`a tiykarg`i itibardi qaratqan bolsa, ekinshi bir topari o`ndiris qatnasiqlarina ayriqsha diqqat awdaradi.

Usilardi esapqa ala otirip bizin` pikirlerimizshe ekonomikaliq teoriya predmeti boyinsha ko`birek maqullang`an aniqlama sipatinda to`mendegishe aytiw mu`mkin.