82
Hafiz Rüstəm
Leninqrad ( indiki Sankt-Peterburq), 1976
Əkrəm Bağırov və Möhsun Nağısoylu
Məzari - Şərif – Kabil yolunda, 1973
83
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
Faytonçudan sonra, soldan Gündüz Seyidzadə, Əkrəm Bağırov,
Ağadayı Ağayev, Arif İbrahimov (Məzari-Şərif), 1973
Əfqanıstan. Herat, 1977
84
Hafiz Rüstəm
İran. Əhvaz, 1998
İran. Təxti - Cəmşid
85
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
İran.
Çağa Zənbil məbədi
86
Hafiz Rüstəm
Mixi yazılar
87
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
Zəngin mənəvi xəzinəmiz
Orta əsrlərdə Azərbaycan ərazisində ərəb, fars və türk dil-
lərində nəfis əlyazma nümunələrinin yaranması, dünyanın elm
və mədəniyyət dühalarının kitablarının ölkəyə gətirilməsi ilə
milli kitab mədəniyyətimiz xeyli zənginləşmişdir. Mənbələr
bu dövrdə Azərbaycan ərazisində 1 milyondan artıq əlyazma
kitabının toplandığını göstərir. Tarixin ayrı-ayrı dövrlərində,
o cümlədən XX əsrin birinci yarısında Azərbaycan əlyazma-
larına qarşı xüsusi qəddarlıq müşahidə edilmiş, onların böyük
bir hissəsi müxtəlif bəhanələrlə məhv edilmişdir. 1924-cü ildə
xalqın yazılı irsinin şüarçılıqla sıradan çıxarıldığını görən bəzi
ziyalılarımızın təşəbbüsü ilə I ÜmumAzərbaycan Ölkəşünas-
lıq Qurultayında əlyazma kitablarının, sənədlərin və qədim
çap kitablarının bir yerə toplanması və ayrıca kitabxanada
saxlanması haqqında qərar qəbul edilmiş, bu iş 1929-cu ildən
Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu
88
Hafiz Rüstəm
həyata keçirilməyə başlamışdır. Toplanmış abidələr o vaxtkı
Azərbaycanı Öyrənmə Cəmiyyətində kitabxana şəklində mü-
hafizə edilməyə başlamış, sonralar Akademiyanın müxtəlif
müəssisələrində saxlanılmışdır. 1950-ci ildə toplanmış ma-
terialların sayının artdığını, onların saxlanması üçün xüsusi
mühafizə və iqlim rejiminin vacibliyini görən Azərbaycan
Elmlər Akademiyası təşəbbüs qaldırmış və Azərbaycan SSR
Nazirlər Soveti ayrıca bir müəssisə kimi Azərbaycan SSR EA
Respublika Əlyazmalar Fondu (RƏF) yaradılması haqqında
qərar qəbul etmişdir.
Bu gün AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar
İnstitutu dünyada ən zəngin Şərq yazılı abidələri toplanmış
əlyazma mərkəzlərindən biri sayılır və şimallı-cənublu Azər-
baycan əlyazmalarının mühafizə edildiyi yeganə milli institut
kimi fəaliyyət göstərir.
Hazırda Əlyazmalar İnstitutunun kolleksiyasında ümumi
sayı 60 minə yaxın olan müxtəlif xarakterli materiallar saxla-
nılır. Bunlardan 12 minə yaxını əlyazma kitabıdır (hər kitab-
da orta hesabla 4-5 əsər yazıldığını nəzərə alsaq, 40 mindən
yuxarı əsərin əlyazmasıdır), qalanları isə tarixi arxeoqrafik
sənədləri, XIX əsrin ikinci yarısı - XX əsrin birinci yarısı
(Səməd Vurğuna qədər) Azərbaycan mədəniyyət xadimləri-
nin şəxsi arxivlərini, daşbasma və əski çap kitablarını, əski
dövri mətbuat materiallarını, foto və kserosurətləri, mikro-
filmləri, həmçinin Azərbaycanşünaslığın müxtəlif sahələrinə
dair müasir kitabları əhatə edir.
Hazırda institutda 6 elmi-tədqiqat şöbəsi və bir laboratoriya,
sərgi zalı, kənar oxucular üçün qiraət zalı fəaliyyət göstərir.
89
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
Konfranslar... Görüşlər...
Mənəvi xəzinəni çiyinlərində saxlayan insanlar
Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadə
və İranlı qonaqlarla birlikdə
90
Hafiz Rüstəm
İranlı qonaqlarla görüş
İranlı doktorantın müdafiəsində, 1995
91
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
Türkiyəli professor Əli Yavuz Akpınarla
Bakıda elmi konfransda
Türkiyəli professor Ali Duymazla
Bakıda elmi konfransda
92
Hafiz Rüstəm
Əkrəm Bağırov, Möhsün Nağısoylu və Kim Minnulin
Kazan, 2012
Kazan, elmi konfransda həmsədrlik
93
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
Əkrəm Bağırov, Möhsün Nağısoylu, Ramil İslamov, İsmayıl
Kərimov və Əli Əliyev. Kazan. Əlyazmalar Fondunda, 2012
Kazan.
Qul-Şərif Məscidi
94
Hafiz Rüstəm
“Mən hər şeydən əvvəl, tərcüməçiyəm”
Başlığa çıxardığım sitatın müəllifi Ə.Bağırovun paralel apardı-
ğı praktik, canlı, ikitərəfli, bəzən də çoxtərəfli şifahi, yaxud sinxron
tərcüməçilik fəaliyyəti öz xarakteri və mahiyyətinə görə onun cid-
di, ədəbi-bədii tərcümə yaradıcılığından fərqlənir. O, yeri gəldikcə
professional tərcüməçi kimi xüsusilə, İran və Əfqanıstan rəhbərlə-
rinin iştirak etdiyi zirvə görüşlərinə, eyni zamanda bu görüşlərdən
fərqli, ancaq eyni dərəcədə məsuliyyətli, vacib ictimai-siyasi tədbir-
lərə rəsmən dəvət olunur və öz missiyasını yüksək səviyyədə yerinə
yetirməyə başlayır. Belə vaxtlarda ilk növbədə məhz yüksək ranqlı
dövlət xadimləri onun həssas və səbirli dinləyicisinə çevrilirlər.
Əkrəm Bağırov, Ağadayı Ağayev, Abid Şərifov
və əfqanıstanlı ali qonaq - Nazirlər Kabinetində
95
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
Əfqanıstanlı qonaqlarla Nazirlər Kabinetində
Əfqanıstanlı qonaqlarla ANAMA-da
96
Hafiz Rüstəm
ƏKRƏM BAğıRov - 60
Bacısı oğlu Teymur və oğlu Tural,
7 sentyabr 2012
97
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
Əsərin müəllifi Hafiz Rüstəm və
qəhrəmanı Əkrəm Bağırov
98
Hafiz Rüstəm
Əkrəm və qardaşı Akif
99
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
Oğlu Toğrul
Nəvələri Aylin və Əkrəm
100
Hafiz Rüstəm
AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun
aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Əkrəm Daxil oğlu Bağırovun dərc olunmuş
əsərlərinin siyahısı
1.
Об изучения поэзии Рахмати. Тезисы докладов
науч но-практической конференции молодых ученых
г.Баку. Баку: Элм, 1982. с.51
2.
Палеографическое описание уникального
«Дива на» Рахмати. Материалы Республиканской
научной конфе рен ции аспирантов. II кн. – Баку: Элм,
1982. с.109-111
3.
Keçmişimizdən gələn səslər. “Ədəbiyyat və in-
cəsənət” – 1983, 2 sentyabr.
4.
Nizaminin müasiri (Əsirəddin Əxsikəti haqqında)
“Ədə biyyat və incəsənət” – 1983, 8 iyul.
5.
Rəhməti Təbrizi. “Elm və həyat” – 1983, №11. s.25-
26
6.
Rəhmətinin azərbaycanca şeirləri. “Keçmişimizdən
gələn səslər”, I buraxılış, Bakı 1983. s.86-113
7.
Поэтические формы в творчестве Рахмати Та-
бризи – поэт конца XVI начала XVII вв. Тезисы докла-
дов II научно-практической конференции молодых
ученых г.Баку. Баку: Элм, 1983. с.54
8.
Некоторые художественные особенности поэ-
тического наследия азербайджанского поэта XVI-XVII
вв. Рахмати Табризи. Материалы Республиканской
научной конференции аспирантов. II кн. – Баку: Элм,
1984. с. 55-56.
9.
Рахмати Табризи и филологическое исследова-
ние его «Диван»а. Диссертация на соискание ученой
степени кандидата филологических наук. Баку-1985.
180 с.
101
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
10.
Рахмати Табризи и филологическое исследова-
ние его «Диван»а. Автореферат диссертации на со-
искание ученой степени кандидата филологических
наук. Баку-1985. 26 с.
11
. XVI-XVII əsr Azərbaycan şairi Rəhməti Təbrizi şe-
irlərinin bəzi dil və üslub xüsusiyyətləri. Azərb.EA Xəbər-
ləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası. 1985, №3. s.57-
61
12.
Hüzni Nuxəvi əsərlərinin toplusu. “Elm” – 1986, 2
iyul.
13.
“Xorasan”ın dəyərli ərməğanı (Möhsün Nağıyev
haqqında). “Elm” – 1986, 25 dekabr.
14.
Mirzə Sadıq Fani. “Azərbaycan müəllimi”, 1986, 16
iyul
15.
Müdrik sözün qüdrəti (M.Sultanov haqqında).
“Elm” – 1986, 11 dekabr.
16.
Unudulmuş şair (Rəhməti Təbrizi haqqında).
“Elm”-1986, 23 oktyabr.
17.
Ziyaəddin Nəxşəbinin “Tutinamə” əsəri və onun
Bakı nüsxələri. “Elm” 1986, 26 mart.
18.
Bir daha Rəhməti Təbrizi haqqında. “Əlyazmalar
xəzi nəsində”, №7, Bakı, 1986. s.112-113
19.
Bir cüt saralmış vərəq (M.F.Axundov haqqında).
“Bakı”, 1987, 3 fevral.
20.
Cahanşah Həqiqi. “Azərbaycan gəncləri”, 1987, 4
iyun.
21.
Canlı tarix (Sidiqə Rzayeva haqqında). “Elm” –
1987, 15 yanvar.
22
. Fazil xan Şeyda, yoxsa Görüsi? “Ədəbiyyat və in-
cəsənət”, 1987, 10 aprel.
23.
Füzuli nəsrinin Bakı nüsxələri. “Bakı”, 1987, 9 iyun.
24.
İlk dəfə (Qulam Məmmədli haqqında) .“Elm”, 1987,
27 mart.
102
Hafiz Rüstəm
25.
“Nizami Gəncəvi əsərlərinin əlyazmaları dünya ki-
tab xəzinələrində”. “Elm”, 1987, 7 avqust.
26.
Sam Mirzə Səfəvinin “Töhfeyi-Sami” təzkirəsi.
“Bakı”, 1987, 8 aprel.
27.
“Səbuhi şeiri ilə ağlayıb tutar yas”. “Elm” 1987, 2
yanvar
28.
Həqir Sərabi. “Azərbaycan müəllimi”. 1987, 21 ok-
tyabr.
29.
“Töhfeyi-Sami” əsərinin Bakı nüsxələri. “Əlyazma-
lar xəzinəsində”, №8, Bakı 1987.
30.
Смысл жизни в служении народу (Məhəmmədə-
li Tər biyət haqqında). “Elm”, 12 iyun 1987. (C.Qəhrəma-
nov ilə birlikdə)
31.
Венок поэту (о рукописи «Восточной поэмы»
М.Ф. Ахундова). «Баку», 1987, 9 fevral.
32.
«900 списков рукописей произведений Низами
Гянджеви в мировых хранилищах». «Баку», 1987, 1
avqust.
33.
С любовью к Индии (О наследии Саиба Табри-
зи). «Баку», 1987, 18 avqust.
34.
Уникальный словарь. «Баку», 1987, 2 mart.
35
“Təzkirətüş-şüəra”nın yeni əlyazması. “Elm və hə-
yat”. 1988, №5. s. 20-22 (M.Məmmədova ilə birlikdə).
36.
Füzulinin yeni əlyazması. “Ulduz”, 1988, №9. s.88-
89 (L.Əlizadə ilə birlikdə).
37.
Məhəmmədəli Tərbiyət. “Ədəbiyyat və incəsənət”,
1988, 13 may. (C.Qəhrəmanov ilə birlikdə).
38.
Трактат о музыкальной науке. «Баку», 1988, 4
aprel.
39.
N.Nərimanovun bir əsəri (“Hacı Zeynalabdin Tağıye-
vin əlli illik məişəti və cəmaətə xid-mətləri” kitabı haqqın-
da). (P.Kərimov ilə birlikdə).
40.
“Töhfeyi-Sami”nin türkdilli şairlər fəsli. Orta əsr əl-
103
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
yazmaları və Azərbaycan mədəniyyəti tarixi problemləri.
Elmi-nəzəri konfransın materialları. Bakı, “Elm”, 1989.
s.29-30.
41.
Məmməd Səid Ordubadi. “Qanlı illər”. Ön öz, tərtib,
transfoneliterasiya, sadələşdirmə, izahlar. Bakı, Qarabağa
Xalq Yardım Komitəsinin nəşri, 1991. 144s.
42.
Ziyaəddin Nəxşəbi. “Tutinamə”. Fars dilindən tər-
cümə Bakı. Azərnəşr, 1991. 368s.
43.
Hacı Zeynalabdin Tağıyev. Tərtib, ön söz, lüğət
Bakı, “Şuşa”, 1993. 144s. (Ə.Rəhimov və P.Kərimov ilə bir-
likdə).
44.
Трактат о музыке «Адвар» (XVIII в). Искусство
и искусствознание., Сборник статей, Баку, «Билик» -
1993. c.87-96 (С.Х.Агаева ilə birlikdə).
45.
Dünya bir pəncərədir (M.Sultanov haqqında).
“Ədəbiyyat və incəsənət”, 1993, 29 yanvar. 364s.
46.
Adilxan Ziyadxanov. “Qələmin uçuşu”. Tərcümə
Bakı, Azərbaycan 1993. s.13-47.
47.
Məhəmmədğa Müctəhidzadə “Riyazül-aşiqin”. Tər-
tib, ön söz, transfoneliterasiya. Bakı, “Şuşa”, 1995. 248s.
48.
Mir Möhsün Nəvvab. “Təzkireyi-Nəvvab”. Nəşrə
hazırlayan və ön sözün müəllifi. Bakı, “Şuşa”-1995 .560s.
49.
Nağı Şeyxzamanov. “Biz və onlar”. Transfonelite-
rasiya. “Azərbaycan, İstiqlal mücadiləsi xatirələri” kitabı,
“Azərbaycan” “Şuşa”-1997. s.130-152.
50.
Mirzə Yusif Qarabaği. “Məcmueyi-Vaqif və müasi-
rini digər”. Tərtib, transfoneliterasiya. Bakı, “Şuşa”-1999.
152s.
51.
Əhdi Bağdadinin “Gülşəni-şüəra” təzkirəsi və Cey-
ms Stüart Robinson. Tərcümə. “Şərq” tərcümə toplusu.
Bakı, “Nurlan” 2006. s.173-182 (T.Bağırzadə və F.Hüsey-
nov ilə birlikdə).
52.
Рахмати Табризи и филологическое
104
Hafiz Rüstəm
исследование его «Диван»а. Monoqrafiya. Bakı, “Nur-
lan”-2006. 160s.
53.
Rəhməti Təbrizi və onun “Divan”ı. Tədqiqat, filolo-
ji tərcümə, transfoneliterasiya, fotofaksimile. Bakı, “Nur-
lan”-2006. 364s.
54.
Азербайджано-тюркский литературовед Ахди
Баг дади. “Elm”, 29 aprel, 2006. s.10-11.
55.
Məmməd Səid Ordubadi. “Qanlı illər”. Tərtib, ön
söz, transfonelbterasiya, sadələşdirmə, izahlar və şərhlər.
Bakı, “Qafqaz” nəşriyyat evi- 2007. 187s.
56.
Farsca-azərbaycanca lüğət. Bakı, “Şərq-Qərb”.
2007. 640s. (M.Nağısoylu, A.Ramazanov və Ş.Abdullayeva ilə
birlikdə)
57.
Каталог Персидских Рукописей. том III. Научное
описание рукописей. Баку-“Nurlan”- 2007. 446 с. (M.Nağı-
soylu, C.Nağıyeva, K.Allahyarov, N.Göyüşov və H.Nəcəfov
ilə birlikdə)
58.
Məhcur Şirvanidən qiymətli tapıntı. “Qaynaq” mən-
bələr toplusu. Bakı-2007. s.42-46;247s. (Arif Ramazanov ilə
birlikdə)
59.
Məmməd Səid Ordubadi. Qanlı illər. Tərtib, ön söz,
trans foneliterasiya, sadələşdirmə, izahlar və şərhlər. Bakı,
“Qafqaz” – 2007. 182 s. Təkrar nəşr.
60.
Sadiq bəy Əfşar. “Məcməül-xəvas”. Ön söz, tərcümə,
transfoneliterasiya, müqayisəli mətnin tərtibi, izahlar və
adlar göstəricisi. Bakı, “Elm”-2008. 412 s.
61.
Müəllimim. Azərbaycanın görkəmli şərqşünas ali-
mi, əməkdar elm xadimi, professor Mübariz Əlizadənin
100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Şərq filologiyasının ak-
tual problemləri” mövzusunda Respublika elmi konfransı-
nın materialları. Bakı-2011. s.12-14; 395s.
62.
M.S.Odubadi və 1905-1906-cı illərin qanlı ha-
disələri. “Elm”, 24 fevral 2012. s.30.
105
Şərqşünas-əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov
63.
Məhcur Şirvanidən qiymətli tapıntı. “Hikmət” elmi
araşdırmalar toplusu. №19, 2012. s.146-149; 184s.
64.
Bəhmən Mirzə Qacar Azərbaycan ədəbiyyatşünası
və təzkirəçisidir. Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 89-cu
ildönümünə həsr olunmuş III Beynəlxalq elmi konfransın
materialları. 2-5 may 2012-ci il. Bakı, Azərbaycan. s.82-
85; 707s.
65.
Osmanlı ədəbiyyatına dair dəyərli mənbə. Azər-
baycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı Ziya Musa oğlu Bünyadovun 90 illiyinə
həsr olunmuş beynəlxalq elmi simpoziumun materialları
(Bakı 7-8 may 2012-ci il). Bakı-“Elm”-2012. s. 238-240;
436s.
66.
Məmməd Səid Ordubadi. Qanlı illər. Tərtib, ön söz,
transfoneliterasiya, sadələşdirmə, izahlar və şərhlər. Bakı,
“Elm və təhsil” – 2012. 118s. Təkrar nəşr.
67.
Anonim Osmanlı təzkirəsi. Çapa hazırlayan, trans-
foneliterasiya, ön söz və adlar göstəricisi. Bakı. “Elm və
Təhsil” – 2012. 100s.
68.
О старопечатных изданиях литературных ан-
тологий – тезкире (по материалам Института ру-
кописей им. М.Физули НАНА). Тюркоязычная книга
наследие веков. Материалы Международной научно-
практической конфе ренции, посвященной истории
тюркоязичной книги (17-18 октября 2012 г.). Казань-
2012 с.64-71.
69.
Ədəbi təzkirələr və onların tədqiq prinsipləri.
Görkəmli Azərbaycan alimi, Bakı Dövlət Universiteti İlahiy-
yat fakultəsinin dekanı, Ərəb filologiyası kafedrasının mü-
diri, əməkdar elm xadimi, akademik Vasim Məmmədəli-
yevin 70 illik yubileyinə həsr olunmuş “Şərqşünaslığın
aktual problemləri” mövzusunda Respublika elmi konfran-
106
Hafiz Rüstəm
sının materialları. Bakı-2012. s. 182.
70.
Söylə yadındamı? “Kredo”, 12 yanvar, 2013. s.10.
71.
Keçən günlər qayıtmır... Bu heç lazım da deyil.
“Kredo”, 2 mart 2013. s.12.
72.
Azərbaycanın görkəmli tarixçisi, ədəbiyyatşü-
nas-alimi və Məftun təxəllüslü şairi Əbdürrəzaq bəy Dün-
büli Azərbaycani. “Azərbaycanşünaslığın aktual problem-
ləri” Ümummilli lider Heydər Əliyevin 90 illik yubileyinə
həsr olunmuş IV Beynəlxalq Elmi Konfransın materiallrı.
1-4 may 2013-cü il. Bakı. Azərbaycan. s.81-83.
73.
Azərbaycan türkü Əbu Talib xan Təbrizi.“Orta əsr
əlyazmaları və Azərbaycan mədəniyyəti tarixi problemləri”.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 90-cı
ildönümünə həsr olunmuş XIII Respublika elmi konfransı-
nın materialları (Bakı, 24 may, 2013). s.95-99.
74.
Ədəbiyyatşünas-alim Mahmud Mirzə Qacar. “Azər-
baycan Şərqşünaslıq elminin inkişaf yolları”. Akademik
Vasim Məmmədəliyevin anadan olmasının 70 illiyinə həsr
olunmuş Beynəlxalq Elmi Konfransın materialları. 27-28
iyun, 2013-cü il. s.232-234.
107
Mündəricat
Şair təbiətli əlyazmaşünas alim ............................................. 5
Şərqşünas - əlyazmaşünas Əkrəm Bağırov ......................... 10
Rəhməti Təbrizinin ilk fundamental tədqiqatçısı ................ 11
Təzkirə tədqiqatçısı, mətnşünas, tərcüməçi və s. ................ 20
Kitab - töhfələr .................................................................... 45
Hicran nəğməsi ................................................................... 47
Söylə, yadındamı? ............................................................... 51
Misralardan boylanan ədəbi obrazlar .................................. 58
Тəрcüмəлəр ........................................................................ 62
İndi də insanı heyrətləndirən epizodlar ............................... 73
Keçən günlər qayıtmır... Bu, heç lazım da deyil ................ 75
Zəngin mənəvi xəzinəmiz ................................................... 87
Konfranslar - Görüşlər... ..................................................... 89
“Mən hər şeydən əvvəl, tərcüməçiyəm” ............................. 94
Əkrəm Bağırov - 60 ............................................................ 96
AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun aparıcı
elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Əkrəm Daxil oğlu Bağırovun dərc olunmuş
əsərlərinin siyahısı .......................................................................100
Dizayner:
Fariz Məhərrəmov
Kompyuter tərtibatı:
Pərvin Quliyeva
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Чапа имзаланмышдыр: 19.11.2013
Форматы: 60х84 1/16. Щяъми: 6,75 ч.в.
Тираж .200
«Тякнур» ММЪ-нин мятбяясиндя
щазыр електрон вариантдан ofset цsulu ilя чап олунмушдур.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Мятбяянин директору: Ялякбяр Мяммядов
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Цнван: Бакы ш., Ганлы Эюлцн Гярб сащили, 125
Телефон: 408-18-30.
Dostları ilə paylaş: |