Ekspertizasi dərsliK

45 

verilir.  Qeyri-şəffaflar  –  qeyri-şəffaf  özülü  maye  olmaqla  asıl-

qanlar  yaxud  meyvə  lətləri  olmasına  yol  verilir.  Məhsula  xas 

olmayan toxumsuz və kənar qarışıqlarsız olmalıdır. 

Kvasların keyfiyyəti OST 18-118-82 saylı standartla tənzim-

lənir. Kvasın bütün növləri – çörək, qaynar sex və qarışıq (həftə-

becər) üsulla alınanlar – qeyri-şəffaf içkilər olub, sakit saxlandıqda 

onlarda  qalıq  mayalardan  və  çörək  ehtiyatları  hissəciklərindən 

ibarət az miqdarda çöküntü əmələ gəlir. Çörək kvası qəhvəyi  və 

qarışıq kvas bir qədər açıq rənglə səciyyələnir. Butulka kvasları və 

dənlilər əsasında içkilərin orqanoleptik göstəriciləri OST 18-118-

82 saylı standartın tələblərinə uyğun olmalıdır. İçkilər və kvaslar 

– qeyri-şəffaf, əhəmiyyətsiz miqdarda çörək ehtiyatları çöküntü-

lüdür.  Süni  minerallaşdırılmış  suların  orqanoleptik  göstəriciləri 

OST  18-117-82  standartının  tələblərinə  uyğun  olmalıdır.  İçkilər 

üçün  quru  qarışıqların  orqanoleptik  göstəriciləri  tabletka,  yaxud 

tozun suda həll edilməsindən sonra qiymətləndirilir. Onlar soyuq 

suda 2 dəqiqə müddətində tamamilə həll olmalıdır. Həll olmayan 

çöküntünün  olması  yol  verilməzdir.  Spirtsiz  içkilər,  əmtəəlik 

şərbətlər, quru içkilərin orqanoleptik göstəriciləri istifadə olunan 

xammalın xüsusiyyətlərinə, emal üsuluna uyğun olmaqla, hər bir 

içki üçün resepturada müəyyən olunmuş tələb və normalara cavab 

verməlidir. Spirtsiz içkilər, konsentratlar, kvas ekstraktları, əmtə-

əlik şərbətlər və quru içkilər (doldurulduqdan sonra), süni mineral-

laşdırılmış sular, kvaslar və dənlilər əsasında içkilərin ətir və dadı 

10-14

0

C temperaturda orqanoleptik yolla müəyyən olunur. Hazır 

məhsulun ətir və dadı normativ-texniki sənədləşməyə uyğun qiy-

mətləndirilir. Rəngi, dadı və ətri ilkin xammalın rəngi, dadı və ət-

rinə uyğun olmalıdır. Qıcqırmalı çörək kvasları təzələyici turşvari 

dada,  CO

2 

ilə  doyma  nəticəsində  kəskin iyə  və  çovdar  çörəyinin 

ifadə  olunan  ətrinə  malikdir.  Dənli  xammal  əsasında  hazırlanan 

içkilərin dadı turşaşirin, resepturada nəzərdə tutulan ayrı-ayrı tam-

larla ola bilər. Ətri – çovdar çörəyinə xasdır. Süni minerallaşdırıl-

mış suların dadı duzluvaridir. Stəkana süzdükdə dənəvərlərlə kar-

---

46 

bon qazı çıxmalıdır. 3000 sm

3

-a qədər tutumlu butulka və banka-

larda spirtsiz içkilərin tutumu onları 2 dəqiqə müddətində ölçülü 

slindrə tökməklə müəyyən olunur (cədvəl 1.7). 

Cədvəl 1.7 

Spirtsiz içkilərin tutumunun müəyyən olunması 

 (3000 sm

3

-a qədər) 

Məhsulun müəyyən olunan 

tutumu, sm

3 

Ölçülü slindrin tutumu, sm

3

 

50-yə qədər 

50 

50-100 

100 

100-250 

250 

250-500 

500 

500-1000 

1000 

1000-2000 

2000 

 

 

Əgər məhsul slindrə töküldükdən sonra qabın divarlarında 

izi qalarsa, onu su ilə yumaq olar. Bu halda istifadə olunan suyun 

həcmi  əvvəlcədən  müəyyənləşdirilir.  Yaxantı  suyu  da  slindrə 

keçirilir. Slindrdəki məhlulun temperaturu 20±2

0

C-yə çatdırılır və 

qarışığın həcmi slindrdə menisk xəttinin yuxarı (güclü rənglənmiş 

və qeyri-şəffaf məhsullar), yaxud aşağı səviyyəsinə (şəffaf məh-

sullar üçün) görə müəyyən edilir. Məhsulun həcmi qarışığın həc-

mindən istifadə olunan suyun həcmi çıxılmaqla tapılır. Əgər məh-

sulun  həcmi  slindrin  tutumundan  çox  olarsa,  onda  artıq  miqdarı 

ölçmək  üçün  onu  tutumu  25  sm

3 

olan  ölçülü  slindrə  keçirirlər. 

Tutumu 3000 sm

3 

olan bankalarda spirtsiz içkilərin həcmi tutumu 

2000 və 1000 sm

3

olan iki slindrin köməyi ilə təyin edilir. 

Spirtsiz içkilərin və mineral suların keyfiyyətinin orqanoleptik 

qiymətləndirilməsi 25 bal sistemində aşağıdakı keyfiyyət göstəri-

cilərinə görə aparılır: şəffaflıq, rəng, xarici görünüş -1-7 bal; dad 

və ətir – 6-12 bal; CO

2 

ilə doyması – 2-6 bal. Spirtsiz içkilərin key-

fiyyətini  qiymətləndirmək  üçün  dequstatorun  yaddaşı  cədvəldə 

verilir (cədvəl 1.8). 

Şəffaflığa görə əla balla parlaq şəffaf içkilər qiymətləndirilir. 

---

47 

Parlaqlığın olmaması qiymətin 5 bala qədər azalmasına səbəb olur. 

Dad və ətir əla balla (10) o vaxt qiymətləndirilir ki, onda içkilər 

səciyyəvi,  dolğun  dada  və  həmin  içkiyə  xas  güclü  ifadə  olunan 

ətirə malik olur.  

Cədvəl 1.8 

Spirtsiz içkiləri qiymətləndirmək üçün dequstatorun yaddaşı 

Göstəricilər 

Qiymət 

«əla» 

«yaxşı» 

«kafi» 

«qeyri-

kafi» 

Şəffaflıq 

NTS 

uyğundur 

NTS 

uyğundur 

NTS 

uyğundur 

NTS 

uyğun 

deyil 

Rəng, xarici 

görünüş 

7 

5 

4 

1 

Dad, ətir 

12 

Dolğun, 

parlaq ifadə 

olunan, 

içkiyə 

məxsus 

10 

Yaxşı, 

içkiyə xas 

8 

Qeyri 

dolğun 

dad, zəif 

ətir 

6 

Pis ifadə 

olunan 

dad, 

məxsus 

olmayan 

ətir 

CO

2 

ilə 

doydurulan 

6 

CO

2 

köpüklərinin 

dənəvər çıx-

ması, dildə 

asanlıqla 

bilinməsi, 

qabarcıqların 

oynaqlığı ilə 

CO

2

-nın 

uzun müddət 

çıxması 

5 

Dənəvər, az 

davam 

edən, zəif 

parçalanan, 

köpük 

əmələ 

gətirən 

4 

CO

2

-nın 

davamsız 

çıxması, 

zəif CO

2 

dadı 

3 

Hiss 

olunmur 

 

İçkinin CO

2 

ilə doyması əla balla (6) o vaxt qiymətləndirilir ki, 

onu  qədəhə  süzdükdən  sonra  karbon  qazı  dənəvər  və  davamlı 

---