Əl-maiDƏ (SÜFRƏ)

(6.39) “Ayələrimizi təkzib edənlər zülmət içində (küfr və cəhalətdə) qalmış karlar və lallardır. Allah istədiyini (haqq yoldan) azdırar, istədiyini isə düz yola yönəldər”.
Allah Onun ayələrini yalan sayan və Onun elçilərini inkar edən kafirlərin vəziyyətini izah edir. Onlar özləri qarşılarında düz yola aparan qapını bağlamış və onları məhvə aparan qapıları açmışlar. Onlar həqiqəti söyləmək zəruriyyəti yarandıqda, ona qarşı kar və lal olurlar, çünki onların bütün danışıqları yalan və faydasızdır. Onlar cahillik, imansızlıq, zalımlıq, inadkarlıq və itaətsizlik zülmətinə dalmışlar, çünki Allah Özü onları azğınlığa salmaq istəmişdir. O, kimi doğru yola yönəltməyi, kimi də azğınlığa salmağı təkbaşına qərara alır. Bu zaman O, həmişə mərhəməti və müdrikliyinə əsaslanır.



               



(6.40) “(Müşriklərə) de: “Mənə deyə bilərsinizmi? Sizə Allahın əzabı gəlsə və ya qiya­mət başınızın üstünü alsa, Allahdan başqasına dua edib yalvaracaqsınızmı? Əgər doğru da­nışan­larsınızsa (deyin görək)!”
Ey Elçi! Öz “tanrıçalarını” Allahla bərabər tutan müşrik­lərdən soruş ki, Allahın cəzası onları haqlayanda və ya Qiyamət saatı başlayanda onlar öz bütlərinimi çağıra­caqlar? Doğrudanmı onlara böyük bir fəlakət düçar olanda və ondan xilas olmaq istəyəndə köməyə bütlərini və heykəllərini çağıracaqlar? Ya da onlar təkcə öz Rəbbinə, Həqiqi və Açıq-aşkar Hökmdar olana pənah aparacaqlar?
            
(6.41) “Xeyr, yalnız Ona (Allaha) dua edib yalvaracaqsınız. O əgər istəsə, yal­vardığınız bəlanı aradan qaldırar, siz də Ona şərik qoşduğunuz bütlərinizi unu­dar­sınız. (Buna görə də başınıza bir bəla gəlməmişdən əvvəl Allaha ibadət edin. Ona heç bir şərik qoşmayın!)”
Siz çətin anlarda öz tanrıçalarınızı unudursunuz, çünki sizə çox gözəl məlumdur ki, onlar fayda vermir, ziyan vurmur və nə də həyatı, ölümü və dirilişi idarə etmirlər. Sizə bir bədbəxtlik üz verdikdə, səmimi olaraq dualarınızla Allaha müraciət edirsiniz, çünki sizə həmçinin məlumdur ki, təkcə O, fayda gətirir, ziyan vurur və ehtiyacı olanların dualarının əvəzini verir. Bəs onda siz əmin-amanlıqda həzz aldığınız zaman niyə Ona şərik qoşursunuz? Siz məntiqi dəlillərə və ya Müqəddəs Kitablara istinad edirsiniz? Siz öz əməllərinizin ədalətli olduğunu əsaslandıra bilərsinizmi? Yainki siz Allahın Özünü aldatmağa cəhd göstərirsiniz?
                          

(6.42) “Səndən əvvəl də ümmətləri (peyğəmbərləri yalançı hesab etdikləri üçün) müsibət və fəlakətə düçar etdik ki, (Allaha) yalvarsınlar”.

(6.43) “Barı, əzabımız onların başlarının üstünü alanda yalvaraydılar. Lakin (inadları üzündən) qəlbləri sərtləşdi və Şeytan da onlara etdikləri əməlləri bəzəkli göstərdi”.
Biz elçilərimizi qədim xalqlara və insanların əvvəlki nəsillərinə göndərdik, lakin onlar elçilərimizi yalançı adlandırıb, ayələrimizi rədd etdilər. Biz onları dilənçiliyə, xəstəliklərə, bəlalara və afətlərə düçar etdik. Amma bütün bu bədbəxtliklər onlara qarşı mərhəmətimizdən irəli gəlirdi, çünki belə çətinliklər onları dözülməz anlarda Qarşımızda itaət etməyə məcbur qoyurdu və onları Himayəmizə sığınmağa vadar edirdi. Buna bax­mayaraq, onların qəlbi bu sınaqlardan ancaq sərtləşirdi və onlar haqqa meyl etməkdən qaçırdılar. Şeytan onlara qüsurlu əməllərini bər-bəzəkli göstərir və onlar da inanırdılar ki, həqiqi dinə etiqad edirlər. Şeytan onların ağlı ilə əyləndiyi vaxt ərzində onlar öz yalanla­rından çox az müddətdə ləzzət ala bildilər.
                    

(6.44) “(Kafirlərə) edilmiş xəbərdarlığı unutduqları zaman (küfrlərini daha da artırmaq məqsədilə) hər şeyin (bütün nemətlərin) qapılarını onların üzünə açdıq. (Kafirlər) özlərinə verilən nemətlərə sevindikləri vaxt onları qəflətən yaxaladıq və onlar (hər şeydən) məhrum oldular”.
Onlara verilən öyüd-nəsihətləri unutduqları zaman, Biz bu dünyanın, onları haqqa etinasız edən nemət və kef qapılarını qarşılarında laybalay açdıq. Lakin onlara bəxş edilmiş nemətlərə sevindikləri anda, Biz onları cəzaya düçar etdik və bu, onları gözləmə­dikləri halda sarsıtdı və xoşbəxt sonluğa gəldikləri ümidindən məhrum etdi. Həqiqətən, bu, ən əzablı cəzadır. O, günahkarı dərdsiz-qəmsiz əyləndiyi və özünü tam əmin-amanlıq içində hiss etdiyi anda qəfildən yaxalayır. Bu ona görə belədir ki, günahkarın əzabları daha dəhşətli, onun bədbəxtliyi isə daha böyük olsun.
         
(6.45) “Artıq o zalım tayfanın kökü kəsildi. Həmd olsun aləmlərin Rəbbi Allaha!”
Zalımlar amansız cəzaya məruz qoyuldular və bu onların həyat yolunu bağladı. Həmd olsun Allah, aləmlərin Rəbbinə! O, Özünün qədəri ilə kafirləri məhv edir və bu­nunla da Öz ayələrini izah edir. O, Öz dostlarına mərhəmət göstərir, düşmənlərini alçal­dır, elçilərinin təbliğ etdiklərinin hamısının gerçəkliyini təsdiq edir.
                       

(6.46) “(Ey Elçim!)De: “Bir deyin görüm, əgər Allah sizin qulaqlarınızı və gözlərinizi əlinizdən alsa, ürəklərinizə möhür vursa, onları sizə Allahdan qeyri hansı tanrı qaytara bilər?” Gör Biz ayələrimizi onlara necə izah edirik, sonra onlar ondan gör necə üz döndərirlər”.

Fövqəluca Allah bildirir ki, O – nəinki Vahid Yaradan və Kainatın Hökmdarıdır, həm də müqəddəsləşdirilməyə və ibadətə layiq olan Tək Allahdır. O, insanları eşitməkdən və görməkdən məhrum etməyə, onların qəlbinə möhür vurmağa qadirdir və onlar eşitmək­dən, görməkdən və ağıldan məhrum ediləcəklər. Bəs onda məhrum edildiklərini insanlara kim qaytara bilər? Allahdan başqa, heç kim! Bəs onda onlar niyə Onunla bərabər, Allah istəmədikcə heç bir şeyə qabiliyyətləri çatmayan məxluqlara ibadət edirlər?

Bu dəlil tövhidin gerçəkliyini sübuta yetirir və müşrikliyin əsassızlığını ifşa edir və buna görə də, sonra Allah haqqa işıq saçan və cinayətkarların yollarını aşkara çıxaran müxtəlif ayələr üzərində düşünməyi əmr edir. Lakin yenə də belə mükəmməl izahlara baxmayaraq, insanlar Onun ayələrindən üz döndərməkdə davam edirlər.

              

(6.47) “De: “Bir deyin görüm, əgər Allahın əzabı sizə qəflətən və ya aşkar gəlsə, zalım tayfadan başqası həlak edilərmi?”
Allahın cəzası insanları qəflətən, onlar onu gözləmədikləri vaxtda yaxalaya bilər. Lakin ola da bilər ki, onlar bundan əvvəl onun əlamətlərini görüb, o cəzanın yaxınlaş­dı­ğını anlasınlar. İstənilən halda o cəza təkcə zalımları məhv edəcək, çünki onların zülmkarlığı və inadkarlığı amansız cəzalandırılmaya layiqdir. Qoy insanlar zalımlıq etməkdən çəkinsinlər ki, onlara əbədi fəlakət və sonsuz bədbəxtliklər düçar olmasın.
                        

(6.48) “Biz peyğəmbərləri ancaq müjdə verənlər və (əzabla) qorxudanlar sifətilə göndərdik. İman gətirib yaxşı işlər görənlərin heç bir qorxusu yoxdur və onlar qəm-qüssə görməzlər!”

(6.49) “Ayələrimizi təkzib edənlərə isə qazandıqları günahlara görə əzab üz verəcəkdir!”
Fövqəluca Allah xəbər verir ki, bütün peyğəmbərlər (insanlara) müjdə ilə və xəbərdarlıq etmələri üçün göndərilmişlər. Elçilərin hamısına izah edilmişdi ki, kimə müjdə verməli və kimi nə ilə sevindirməlidirlər və müjdəyə layiq olmaq üçün qullar hansı əməlləri yerinə yetirməlidirlər. Onlara həmçinin izah edilmişdi ki, kimi xəbərdar edib çəkindir­məli, nədən çəkindirməli idilər və qullar hansı əməlləri törədəndə qorxunc xəbərdarlığa layiq görülürlər.

Lakin insanların heç də hamısı elçilərin (onlara Allahın salamı olsun!) çağırışına cavab vermirdilər və buna görə onlar iki qismə ayrılırdılar. Onlardan bəziləri Allaha, Onun mələklərinə, Onun Kitablarına, Onun elçilərinə və Qiyamət gününə iman gətirir, öz baxışlarını, əməllərini və niyyətlərini islah edib düzəldirlər. Belə insanlar onları qarşıda nə gözlədiyindən qorxmayacaq və əvvəllər etdiklərinə görə kədərlənməyəcəklər. Digərləri isə Allahın ayələrini yalan saydılar və özlərini, Ona itaət etməkdən boyun qaçırdıqlarına görə, dadmalı olacaqları cəzaya məhkum etdilər.
                            

(6.50) “De: “Mən sizə demirəm ki, mənim yanımda Allahın xəzinələri vardır. Mən qeybi bilmirəm və sizə də demi­rəm ki, mən mələyəm. Mən yalnız özümə gələn vəhyə tabe oluram”. De: “Kor görənlə bir olarmı? Məgər düşünmürsünüz?”
Kafirlər Peyğəmbərdən (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) tələb edirdilər ki, onlara müəyyən möcüzələr göstərsin və belə hesab edirdilər ki, o (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) onlara özünə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) ibadət etməyi təklif edir. Belə olduqda, ona (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) əmr edildi ki, onlara desin: “o (ona Allahın salavatı və salamı olsun!), Allahın mülkünün və səxavətinin sərəncam çəkəni deyil və qeybi də bilmir, çünki bu keyfiyyətlərə malik olan yalnız Allahdır.

Fövqəluca Allah buyurur: “Allahın insanlara əta etdiyi mərhəmətə (verdiyi nemətə, ruziyə) heç kəs mane ola bilməz. Onun vermədiyi bir şeyi də Özündən başqa heç kəs göndərə (verə) bilməz. O, yenilməz qüvvət sahibi, hikmət sahibidir!” (Fatir, 35/2);

“Qeybi bilən ancaq Odur və Öz qeybini heç kəsə əyan etməz; bəyənib seçdiyi peyğəmbərdən başqa! (Qeybi nə bir mələk, nə də bir peyğəmbər bilər. Onun açar­ları ancaq Allahın əlindədir. Lakin Allah istədiyi peyğəmbərə bir möcüzə olaraq vəhy yolu ilə qeybdən bəzi xəbərlər bildirər). Allah onların önündə və arxasında (mələklərdən ibarət) gözətçilər qoyar...” (Cinn, 72/26-27).

Peyğəmbərə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) həmçinin aşağıdakıları demək buyurulmuşdu: “Mən özümü qüdrət sahibi olan və hər cür tapşırığı yerinə yetirən mələk adlandırmıram. Mən, Allahın məni qoyduğu yerdən daha yüksək bir mövqeyə iddia etmirəm. Mənim vəzifəm mənə nazil edilən Vəhyə əməl etməkdir. Mən ona uyğun olaraq hərəkət edirəm və bütün insanları da buna dəvət edirəm. Əgər siz mənim əsil vəziyyətimi bilirsinizsə, onda bəs siz məndən niyə məndən mənim heç vaxt etməyəcəyim əməli tələb edirsiniz? Məgər insandan aidiyyəti olmayan bir şeyi tələb etmək olarmı? Niyə mən sizi Vəhylə aldığıma dəvət edəndə, niyə siz mənə, mənə xas olmayan vəzifəni öhdəmə götürməyi təklif edirsiniz? Məgər sizin bu hərəkətiniz zalımlığın, inadkarlığın və kobudluğun təzahürü deyilmi? Siz mənim xütbələrimi qəbul edib, mənə Vəhylə nazil olana tabe ola bilərsiniz və ya ondan boyun qaçıra bilərsiniz, lakin bu iki əməl arasında fərq tamamilə aydındır. Məgər korla görəni müqayisə etmək olarmı?! Məgər siz düşünmür və hər şeyi öz yerinə qoya bilmirsiniz? Doğrudanmı siz həqiqətən üstünlük verilməli olan şeyə üstünlük verməyəcəksiniz?”
                 

(6.51) “Rəbbinin hüzuruna cəm ediləcəklərindən qorxanları onunla (Quran­la) xəbərdar et. Onların Allahdan başqa heç bir hamisi və havadarı yoxdur. Bəlkə də, onlar (bununla) pis əməllərdən çəkinsinlər!”
Bu Quran – bütün insanlar üçün öyüd-nəsihətdir, lakin təkcə Rəbbinin qarşısında toplaşacaqları gündən qorxanlar ondan faydalanarlar. Bu insanlar qəti əmindirlər ki, onlar bu maddi dünyanı tərk edib əbədi məskənə köçəcəklər və buna görə onlar özləri ilə yol üçün onlara fayda verən şeylər götürməlidirlər. Bununla yanaşı, onlar, yolçuya zərər verə biləcək hər şeydən uzaq qaçırlar. Onlar başa düşürlər ki, heç bir məxluq onlara istədiklərini əldə etməyə və təhlükələrdən qorunmağa kömək edə bilməz. Heç kim onlara havadar çıxa bilməz, çünki yaradılmışlar Kainatda baş verən proseslər üzərində hakimiyyətə malik deyillər. Öyüd-nəsihət insanda Allah qarşısında qorxu hissi oyatdığı üçün, Quranın öyüd-nəsihətləri sayəsində onlar Allahın hökmlərini yerinə yetirməyə başlayır və Onun haramlarından uzaq gəzirlər.

                         
(6.52) “(Ey Elçim!)Rəbbinin Camalını diləyərək səhər-axşam Ona dua edənləri yanından qovma. Onların əməllərinin sənə, sənin əməllərinin isə onlara heç bir dəxli yoxdur. Buna görə də onları qovsan zalımlardan olarsan”.
Allaha səmimiyyətlə ibadət edənləri öz yığıncaqlarından qovma və başqa adamlarla müsahibələrinə üstünlük vermə, sübh çağı və günəş qürub etməzdən əvvəl Ona ibadət edənləri, namazları zamanı və başqa şəraitdə Onu zikr edənləri və Ona dua edənləri özündən uzaqlaşdırma! Onlar ancaq Onun xatirinə, heç bir tamah məqsədi güdmədən belə səmimi səy göstərirlər. Buna görə onlar sənin onları qovmağına və onlardan üz çevirməyinə layiq deyillər. Əksinə, onlar sənin dostluğuna, məhəbbətinə və sənin onlara mehribanlıq göstərməyinə layiqdirlər, axı onlar bəşəriyyətin ən yaxşı nümayəndələridir. Hərçənd onlar yoxsuldur, ətrafdakılar onlara həqarətlə baxırlar, amma onlar şərəfli və ləyaqətli insanlardır. Sən onlar üçün məsuliyyət daşımırsan, onlar da sənə görə məsuliyyət daşımırlar. Hər bir insan öz hesabını alacaq və özünün yaxşı və pis əməllərinə görə özü cavab verəcək. Lakin əgər sən onları qovsan, onda ədalətsiz zalımlardan olarsan.

Muhəmməd Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) ən kamil surətdə Allahın iradəsinə tabe oldu, ehtiyac içində olan möminlərlə birgə çox oturar və onlara mehribanlıqla yanaşardı. O, onlara xoş rəftar göstərər, ehtiramlarını saxlayar və özündən kənara qoymazdı. Onlar hətta başqalarından daha tez-tez onun yığıncaqlarında iştirak edərdilər.

Bu ayənin nazil edilməsi bir neçə qureyşlinin və ya başqa qəbilələrdən olan tərbiyə görməmiş ərəbin Peyğəmbərə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) müraciəti ilə əlaqədar idi. Onlar demişdilər: “Əgər sən istəyirsən ki, biz sənə iman gətirək və ardınca gedək, onda öz dilənçi səhabələrini yanından qov, çünki biz utanırıq ki, ərəblər bizi onlarla birlikdə əyləşən görsünlər”. Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) istəyirdi ki, onlar İslamı qəbul etsinlər və onun ardınca getsinlər və buna görə onun (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) başından bir fikir keçdi ki, onların təklifi ilə razılaşsın, lakin Fövqəluca Allah onu (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) bu fikrinə görə məzəmmət edir. Məhz bu barədə şərh olunan ayədə və bir sıra digər vəhylərdə bəhs olunur.
               
(6.53) “Beləliklə, onları (insanları) bir-birilə imtahana çəkdik ki, onlar de­sin­lər: “Əcəba, Allahın aramızda lütfünü görüb bəxş etdiyi kimsələr bunlardır­mı? Məgər Allah şükür edənləri daha yaxşı tanıyan deyildirmi?”
Allah bəzi qullarını varlı və bəzilərini kasıb, bəzilərini tanınmış, digərlərini isə aşağı təbəqədən etməklə onları azdırmağa çalışır. O, kasıblara və aşağı təbəqədən olan insanlara iman bəxş edəndə, bu, varlılar və məşhur adamlar üçün azdırma rolunu oynayır. Əgər onlar doğrudan da həqiqəti bilmək və ona itaət etmək istəyirlərsə, onda onlar haqq dinə müraciət edir, İslamı qəbul edir və yanlarında oturanların özlərindən daha aşağı mövqe tutmalarına və ya daha az var-dövlətə malik olmalarına diqqət yetirmirlər. Əgər onlar haqqa doğru can atmırlarsa, onda belə bir maneə onları doğru yolla getməkdən saxlayır. Belə insanlar ləyaqətsiz hesab etdikləri kəslər haqqında ikrah hissi ilə söylənir və təsəvvür edə bilmirlər ki, Allah niyə məhz o kasıblara lütfkarlığını göstərmişdir. Bu, onlara düz yola gəlməyə mane olur və bunun səbəbi onların alicənablıqdan və mənəvi paklıqdan məhrum olmalarındadır.

Onlar Allahın qərarına etiraz edirlər ki, O, onları yönəltməkdənsə, kasıbları doğru yola yönəltmişdir. Lakin Allah onların etirazlarını rədd edərək bildirir ki, O Özü daha yaxşı bilir ki, Onun qullarından kim ona bəxş edilən nemətə görə minnətdardır və xeyirxah işlər görmək üzrə öz vəzifələrini yerinə yetirməyə hazırdır. Bu cür saleh insan­lara O, mərhəmət göstərir, naşükür olan və minnətdarlıq etməyən hər kəsi isə mərhə­mə­tindən məhrum edir. O, müdrikdir və layiq olmayanlara iltifatını göstərmir. Onun qərarlarına qarşı etiraz edən insanlar, Onun haqq iman bəxş etdiyi və həqiqətən şükür edən qullar olan kasıb və varlılara qətiyyən bənzəmirlər.

Öz Elçisinə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) itaətkar möminləri qovmağı qadağan edərək, Fövqəluca Allah onlara ehtiram göstərməsini, nəzakət və hörmətlə yanaşmasını əmr edir:
                           
(6.54) “Ayələrimizə iman gətirənlər yanına gəldikdə onlara de: “Sizə salam olsun! Rəbbiniz Özünə rəhmli olmağı yazmışdır (bəndələrinə qarşı rəhmli olmağı əzəldən O Özü üçün müəyyən etmişdir) ki, sizlərdən hər kəs pis iş görsə, sonra tövbə edib düzəlsə (Allah onun günahından keçər). Şübhəsiz ki, Allah bağışlayandır, rəhm edəndir!”
Möminlər yanına gələndə onlarla görüşərək, salam ver və onları xoş sözlərlə qarşıla, onlara əmin-amanlıq dilə. Onlara elə sözlər de ki, onların qətiyyətini artırsın, Allahın hədsiz lütfkarlığına və bol nemətlərinə layiq olmalarını arzulasınlar. Bu gözəl məqsədə nail olmaq üçün onları hər cür imkanlardan istifadə etməyə dəvət et. Onları günah işlətməkdən çəkindir və etdikləri günahlara görə peşmançılıq çəkmələrini əmr et ki, Rəbbin bağışlamasına və mərhəmətinə layiq ola bilsinlər. O, Özünə Rəhmli olmağı buyurmuşdur və əgər siz öz cahilliyiniz üzündən pislik etmiş olsanız, tövbə edib əməllərinizi düzəltməlisiniz. Bu zaman sadəcə günah etməmək kifayət deyil, günahlardan birdəfəlik əl çəkməli, törədilən əməllərə qəlbən təəssüflənməlisiniz və bundan sonra Allahın fərz qıldığı hökmlərini yerinə yetirməli, işlərinizdə olan, qəlbən və hərəkətinizlə yol verdiyiniz çatışmazlıqları islah etməlisiniz. Əgər belə etsəniz, onda Allah hər birinizi Öz mərhəməti ilə himayəsi altına alar və vəzifələrinizi yerinə yetirmə dərəcəsindən asılı olaraq sizə bağışlanma əta edər.
      

(6.55) “Biz ayələrimizi belə müfəssəl izah edirik ki, günahkarların yolu açıq-aydın bilinsin”.
Biz ayələrimizi izah edərək, doğru yolla azğınlıq arasındakı, haqq təlimlə aldadılma arasındakı fərqi xüsusilə nəzərə çarpdırırıq ki, düz yolla getmək istəyənlər bu yola yönələ bilsinlər və iman gətirəcəkləri həqiqəti özləri üçün aydınlaşdıra bilsinlər. Biz ayələri açıqlayırıq ki, insanlar Allahın qəzəbinə səbəb olan və onları cəzalandırılmaya məhkum edən cinayətkarların yolunu ayırd edə bilsinlər. Bu yoldan çəkinmək və canilərin yolundan uzaqlaşmaq, onu yaxşıca tanımaq və aydınlaşdırmaqla mümkündür. Əgər o yolu ayırd etmək çətin olarsa, onda insanlar ondan qurtulmağa və uğur əldə etməyə nail ola bilməzlər.
                      
(6.56) “(Ey Elçim) De: “Sizin Allahdan qeyri tapındığınız bütlərə ibadət et­mək mənə qadağan edilmişdir”. De: “Mən sizin nəfsinizin istəklərinə əsla uy­ma­ram. Belə ola biləcəyi təqdirdə mən (haqq yoldan) azar və doğru yola yönəlmiş­lər­dən olmaram!”
Ey Peyğəmbər! Allahla bərabər uydurulmuş tanrıcalara səcdə edən müşriklərə de ki: “Mənə, sizin Allaha şərik qoşaraq ibadət etdiyiniz, nə xeyir gətirməyi, nə də zərər vurmağı bacarmayan, həyata, ölümə və dirilişə aidiyyəti olmayan bütlərə və heykəllərə ibadət etmək qadağan edilmişdir. Sizin əməliniz qüsurlu və faydasızdır. Siz bu davranışınızı nəinki inandırıcı dəlillərlə, hətta şübhəli sübutlarla belə əsaslandıra bilmir­siniz. Siz ancaq öz nəfsinizə uyursunuz, halbiki məhz bu, yoldan azmağın ən böyük təzahürüdür. Mən sizin istəklərinizə yol verə bilmərəm, çünki belə olsa, onda mən hökmən yoldan azaram, doğru yolla yönəldilənlərin sırasında olmaram. Mən tövhidə etiqad edirəm və səmimi qəlbdən bir Allaha qulluq göstərirəm və mənim baxışlarım haqdır, çoxsaylı sübutlar və təkzibolunmaz dəlillərlə təsdiq olunur”.
                      

(6.57) “De: “Mən Rəbbimdən açıq-aydın bir dəlilə (Qurana) istinad edirəm. Siz isə onu yalan hesab etdiniz. Sizin tələm-tələsik istədiyiniz (ilahi əzab) məndə (mənim əlimdə) deyildir. Hökm ancaq Allahındır. Haqqı yalnız O bəyan edər. O (haqla batili) ayırd edənlərin ən yaxşısıdır!”
Peyğəmbərə (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) əmr edilmişdi ki, təliminin gerçəkliyinə qəti etiqad etməsi və ona zidd olan hər şeyin yanlış olması barədə bəyan etsin. O (ona Allahın salavatı və salamı olsun!), elə bir inandırıcı sübut gətirdi ki, onun gerçəkliyinə heç bir şübhə yeri qalmadı, çünki o (ona Allahın salavatı və salamı olsun!), bütün şa­hidlərin ən qərəzsizi idi. Möminlər ona (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) inanmamış­dılar və onun (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) dəlillərinin sübuta yetməsinə, Allahın onlara bəxş etdiyi imanın yol verdiyi qədər müşahidə etmişdilər. Müşriklər isə onu (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) yalançı sayırdılar, halbuki o (ona Allahın salavatı və salamı olsun!), qətiyyən belə bir münasibətə layiq deyildi. O (ona Allahın salavatı və salamı olsun!), təkcə onların etibarına və razılığına layiqdi. Buna görə də onlar bilməliydilər ki, bundan sonra da onun (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) peyğəmbərliyini inkar etməkdə davam etsələr, onda onlar hökmən Allahın cəzasına gələcəklər, çünki O, kafirləri, istədiyi vaxt və istədiyi kimi, amansız cəzaya məhkum edəcəyini vəd etmişdi.

Kafirlər belə bir cəza verilməsini tələsdirirdilər. Lakin Muhəmməd Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və salamı olsun!) onun baş verməsini sürətləndirmək hakimiyyətinə malik deyildi, çünki belə məsə­lələrin həlli təkcə Allaha məxsusdur. O, hökmlər və qadağalar nazil etməklə dini qanun­lar qoyur, əməllərə görə əvəz verilməsi haqqında qərarlar qəbul edir, ilahi müdrikliyinə uyğun olaraq istədiyi kəsi mükafatlandırır, istədiyini də cəzalandırır. Onun hökmlərinə qarşı etiraz etmək – mənasızdır, axı O, Öz qullarına yolu göstərib izah etmiş və həqiqəti onlara xəbər vermişdir və bununla da onları törətdikləri cinayətə görə özlərinə bəraət qazanmaq imkanından məhrum edib ki, hər məhv olan nəyə görə məhv olduğunu aydın başa düşsün və hər sağ qalan da sağ qalmasının səbəbini tamamilə açıq-aşkar anlaya bilsin. O, həm bu dünyada və həm də Axirətdə ən gözəl Hakimdir, çünki Onun bütün qərarları və hökmləri hər cür tərifə və həmdə layiqdir. Onu hətta cəzaya məhkum olunanlar və törətdiklərinə görə məsuliyyətə cəlb edilənlər də tərifləyəcəklər.

              

(6.58) “De: “Əgər təcili istədiyiniz (əzab) mənim əlimdə olsaydı, iş mənimlə sizin aranızda əlbəttə, bitmiş olardı (sizi dərhal məhv edərdim), Allah zalımları daha yaxşı tanıyandır!”
Ey Peyğəmbər! Öz cahilliyi, inadkarlığı və zalımlığı üzündən cəzanın tezləş­dirilməsinə tələsənlərə de ki: “Sizin tələsdiyiniz cəzalandırma mənim əlimdə olsaydı, onu sizin üstünüzə göndərərdim, amma bu sizə heç bir xeyir gətirməzdi. Lakin hakimiyyət Təmkinli və Səbirli Rəbbə məxsusdur, o Rəbbə ki, hətta itaətdən çıxan kobud cinayətkarlara belə möhlət verir, onlara ruzi nazil edir, onlara açıq-aydın və gözlə görülməyən nemətlər əta edir. Ona, zalımlar və onların əməlləri haqqında hər şey məlumdur və O, onlara möhlət verir, lakin onların cinayətlərini unutmur”.
                                