ƏlaqəLƏRİNDƏ M. Ə. RƏSulzadəNİn rolu

8 
 
Polşa Respublikasının Azərbaycandakı 
səfirindən 
 
Bölünmələrdən  və  I  Dünya  Müharibəsindən  sonra  PolĢa  dövləti  yenidən 
formalaĢır və fəal Ģərq siyasətini aparır. Cənubi Qafqazın ölkələri, yəni Gürcüstan, 
Azərbaycan,  Ermənistan  Ģar  Rusiyanın  hakimiyyətindən  azad  olduqdan  sonra, 
VarĢava  onların  müstəqilliyini  tezliklə  tanıdı  və  diplomatik  əlaqələr  qurdu. 
Qafqazın  növbəti  iĢğalından  sonra,  bu  dəfə  bolĢevik  Rusiya  tərəfindən,  çox  saylı 
siyasətçilər  və  milli  azadlıq  hərəkatının  tərəfdarları  üçün  PolĢa  sığınacaq    yeri  
oldu.      Bəziləri    oradan    Qərbi    Avropaya,  Amerika  BirləĢmiĢ  ġtatlarına  gedir, 
digərləri  isə  Visla  sahilində  öz  vətənini  tapır.  2005-ci  ildə  Azərbaycan  Prezidenti 
cənab  Ġlham  Əliyev  PolĢaya  səfər  etdiyi  zaman  VarĢavanın  keçmiĢ    meri    Lex  
Kaçinski  ilə  birgə  PolĢa  ordusunda xidmət   etmiĢ    Azərbaycan   zabitlərinin   
xatirə   lövhəsini açmıĢlar. 
M.Ə.Rəsulzadə  Azərbaycan  müstəqilliyi  ilə  təsəvvür  olunduğu  kimi, 
Yozef Pilsudski də PolĢanın müstəqilliyi ilə təsəvvur olunur. Ġki siyasətçi bir-birini 
tanıyır  və  əməkdaĢlıq  edirdi.  Rəsulzadə  hətta  Pilsudskinin  qohumu  Vanda  ilə 
evlənmiĢdir və ona Leyla adı ilə müraciət edirdi. PolĢada yaĢadığı müddət ərzində 
(sonra  Almaniyaya  yola  düĢür,  1955-ci  ildə  Türkiyədə  rəhmətə  gedir)  Rəsulzadə 
fəal  siyasi  mühacirət  həyatını  sürür.  Orada  jurnal,  kitablar  nəĢr  etdirir,  mühacirət 
təĢkiltlarına  baĢçılıq  edir,  müstəqil  Azərbaycan  ideyasını  inkiĢaf  etdirirdi.  Bu 
təsvirlər PolĢa dövlətçiliyinə yaxın idi. Onların arasında belə adlandırılan prometey 
ideyası populyarlıq qazandı. Bu ideya Qafqaz xalqlarının siyasi sərbəstliyi uğrunda 
mübarizəni dəstəkləyir və bununla SSRĠ-ni zəiflədirdi. 
Tarix  elmlər  namizədi  Nəsiman  Yaqublu  öz  kitabında  XX  əsrin  birinci 
yarısında  PolĢa-Azərbaycan  əlaqələrinə  toxunur,  ADR  dövrunə  və  Rəsulzadəni 
əhatə  edən  azərbaycanlı  mühacirlərin  fəaliyyətinə  əsas  yer  ayırır.  Kitab 
Azərbaycan  oxucusunu  o  vaxt  baĢ  vermiĢ  hadisələrlə  yaxından  tanıĢ  edir  və  bu 
günə qədər az məlum olan mövzular haqda biliklərini zənginləĢdirir. Ümid edirəm 
ki,  gələcəkdə  bu  kitab  polyak  dilinə  də  tərcümə  olunacaqdır.  Kitab  eyni  zamanda 
PolĢa-Azərbaycan əlaqələrinin keçmiĢdə çox sıx olduğundan da bəhs edir. 
N.Yaqublu bu kitabı PolĢa arxivlərində olan mənbələrə əsaslanaraq yazıb. 
Bu  tədqiqatları  PolĢa  Respublikasının  Bakıdakı  Səfirliyinin  lahiyəsinə  əsasən  və 
PolĢa Respublikasının Xarici ĠĢlər Nazirliyinin yardımı nəticəsində apara bilib. 
 
Polşa Respublikasının 
Azərbaycandakı Fövqəladə 
və Səlahiyyətli Səfiri 
KĢıĢtof Krayevski 

---

9 
 
Przedmowa Ambasadora 
RP w Azerbejdzanie 
 
Tworzace  sie  na  nowo  po  okresie  rozbiorow  i  I  wojnie  swiatowej   
Panstwo      Polskie    prowadzito      aktywnq  polityke  wschodnia.  Warszawa  bardzo 
szybko  uznala  niepodlegtosc  krajow      Kaukazu      Pohıdniowego:      Gruzji,   
Azerbejdzanu   i Armenii,  ktцrym  udalo siз wyzwolic spod  wladzy carskiej Rosji   
i   nawiazata    z    nimi    stosunki    dyplomatyczne.    Po ponownym  opanowaniu 
calego Kaukazu przez Rosje - tym razem  bolszewicka. -  dla  licznych  politykow   
i    dziaiaczy  niepodleglosciowych  z  tych  panstw,  Polska  stata  sie  miejscem  azylu.    
Niektorzy    wyjezdzali     potem     dalej,    do    Europy  Zachodniej i USA, inni 
znalezli nad Wisla druga ojczyzne. Przy   okazji   wizyty    w    Polsce   w    2005    
r.,      Prezyderıt  Azerbejdzanu  Ilham  Alijew,  wraz  z  owczesnym  prezydentem 
Warszawy            Lechem            Kaczyhskim,            odstonili            tablicc  upamictniaja  
azerbejdzariskich    oficerow    shizacych   w micdzywojennym Wojsku Polskim. 
Mehmed Emin Rasurzade kojarzony jest z azerbejdzanska niepodlegtoscic 
rownie silnie jak Jozef Pitsudski z niepodlegtoscia. Polski. Obaj politycy znali sie i 
wspolpracowali  ze  soba.  -  Rasuizade  ozenil  sie  nawet  z  krewna  Pilsudskiego, 
Wanda,  ktora.  nazywal  Lejla.  Podczas  kilku  spedzonych  w  Polsce  lat  (potem 
wyjechal  do  Niemiec,  zmarl  w  1955  r.  w  Turcji),  Rasulzade  prowadzil  aktywne 
zycıe  politycznego  emigranta:  wydawal  czasopismo  i  publikowat  ksiajzki, 
przewodzit  organizacjom  uchodzczym,  snul  wizje  niepodleglego  Azerbejdzanu. 
Wizje te byty bliskie polskiemu   establishmentowi,   wsrod   ktorego   popularnosc 
zdobyla  tzw.  Idea  prometejska,  zakladaja^ca  wspieranie  narodцw  Kaukazu  w 
walce o polityczna samodzielnosc i tym samym - oslabianie ZSRR. 
Ksiazka  doktora  Nasimana  Yagublu  dotyczy  stosunkцw  polsko-
azerbejdzanskich  w  pierwszych  dekadach  XX  w.,  koncentrujac  sie  na  okresie 
istnienia  Azerbejdzanskiej  Republiki  Demokratycznej  (ADR)  oraz  dzialalnosci 
azerbejdzanskiej  emigracji,  skupionej  wokol  osoby  Rasuizade.  Publikacja 
przybliza  czytelnikowi  azerbejdzariskiemu  -miejmy  nadziejc,  ze  w  przyszfosci 
ukaze  sic  rowniez  thımaczenie  najczyk  polski  -  tamte  wydarzenia,  wzbogacajac 
wiedzc  na  tematy  dotychczas  bardzo  malo  znane.  Uswiadamia  takze,  jak  bliskie 
byty w przeszlosci polsko-azerbejdzanskie kontakty oraz jak wiele epizodow wciaz 
czeka na opisanie. 
Doktor  Yagublu  oparl  sie  na  materialach  zrodlowych,  pochodzacych  z 
polskich  archiwovv,  ktore  mogf  przebadac  dzieki  projektowi  Ambasady  RP  w 
Baku,  zrealizowanemu  we  wspolpracy  z  Departamentem  Promocji  Ministerstwa 
Spraw Zagranicznych RP. 

---