Elbəyi CƏlaloğLU
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Eşq dənizləri qovuşanda 215 mağa can atdı. Beləliklə, Aşiqlər sultanı Mövlana Cəlaləd- din Rumi müridləri qarşısında heç özünün də bilmədiyi, sonuncu söhbətinə davam etdi: – Hər bir şeyin qarşılıqlı olmasına şübhən olmasın. Pis bir şey yeyən adam onu qaytarana qədər ürəyi bulanar. Yaxşı bir şey yeyən adam yediyindən ləzzət alar. Həyatda da belədir, pislik edən pisliklə qarşılaşar, lakin o, qarşılığın haradan, necə gələcəyini duymaqda acizdir. Həzrəti İsa buyurur ki, ağıza girən hər bir şey yuyulma- mış əllərlə edilsə belə, bu, insanı murdar etməz, çünki onlar qarına keçir və ordan da çölə atılır. Fəqət insanı murdar edən ağızdan çıxanlardır, onların kökü ürəkdə, budağı be- yində yerləşir. Pis fikirlər, əcaib düşüncələr, qatilliklər, zina- lar, əxlaqsızlıqlar, oğurluqlar, yalançı şahidliklər və bütün digər küfrlər ağızla ifadə olunmaqla insanı murdar edərlər. Ürək özü maddi və ya fani olduğundan, onun doğurduğu hisslər də keçicidir. Keçici hisslər insanı murdarlığa çəkir. Allah isə könüllə seviləndir. Könül ruhun ürəyidir, o, mənə- vidir, əbədidir, ölməzdir. İnsanın hissləri ürəkdən könülə yüksələrsə, onun sevdiyi tək uca Allah olar, o, əbədilik qa- zanar. Yaxşı adamın ürəyində yaxşılıq xəzinəsi, pis adamın ürəyində pislik xəzinəsi olar. Pis adamın ağzından çıxanlar onun özünü murdar edər. Ona görə də, yaradılanı sev ki, Yaradan da səndən razı qalsın! Tanrının mərhəməti hər kə- sə şamildir, ona görə də, O, özündən ümidini kəsənlərin ibadətdən üz çevirməmələrini istəyir. Ey ümidi kəsilənlər, səbir edin, unutmayın ki, kərəm də elə dərd olan yerdədir! Qeybə olan imanın görünən şeyə olan inamla müqayisədə təsəvvürəgəlməz fəziləti, üstünlüyü vardır. İnsanların igid- liyi uşaqların igidliyi kimidir. Fərq isə birdir, belə ki, Dəli Domrul kimi bir igidin savaşına nisbətdə uşaqların savaşı oyuncaqdan ibarətdir. Xalqın savaşı da uşaqların savaşı ki- mi mənasız və əsassızdır. Dəyənəklə, qılıncla silahlanıb bir- birini məhv etmək üçünmü doğuldunuz? Tanrı hikmət xə- zinələrinin gizli qalmaması, onların meydana çıxması üçün insanları yaratmışdır. Ağac meyvəsindən tanınar! Ağacın Elbəyi CƏLALOĞLU 216 dəyəri isə verdiyi barla, gətirdiyi meyvələrlə bilinər. Allahın böyüklüyü də yaratdıqları ilə, yaratdıqlarının ən möhtəşəmi olan insanla bəllidir, Onun qüdrəti isə yaratdığı insanın mü- kəmməlliyindən, əzəmətindən, möcüzəli yaranışından bili- nir. Tikan kolu əncir gətirməz, göyəm ağacı da üzüm, ya- xud, yaxşı ağac pis meyvə verməz, pis ağac da yaxşı meyvə gətirməz. Tanrı sizi özünün güzgüsü olaraq yaratdı ki, siz- lərə baxıb öz gözəlliyini seyr etsin. Lakin siz Onu çirkin gös- tərməkdəsiniz. Özünüzə qayıdın! Allahı olduğu kimi gözəl, rəhimli, sədaqətli, nurlu, sevgilərlə zəngin olaraq göstərin, nəfsinizi məğlub edin, həvəsinizi yox edin, dünya malına nifrət edin! Siz bu savaşları torpaqlar zəbt etmək, hökmdar- lığınızın çevrəsini genişləndirərək daha böyük xəzinəyə sa- hib olmaq məqsədilə etdiniz, lakin onlar yenə də sizin olma- dı. Axirət üçün deyil, dünya üçün yaşayanlar diriykən ölü- dürlər. Allahdan var-dövlət, sərvət toplamaq deyil, ruzinizi diləyin! Könül əhlinin elmi onu çiynində daşıyar, bədən əh- linin isə elmi özünə yükdür. Bədən əhli nəfsinə və həvəsinə hakim ola bilməyənlərdir. Şəhvətin doğurduğu hər bir hiss şərab və tiryək kimi ağıla pərdədir. Ağılı başdan alan, insa- nı sərxoş edən təkcə şərab deyil ki, şəhvətə aid nə varsa ha- mısı gözü, qulağı bağlayar. Şeytan şərab içməkdən uzaqdı, lakin təşəxxüslə, inad və üsyanla sərxoş olmuşdur. Sərxoşla- rın gözləri misi, dəmiri qızıl olaraq görər! – sonuncu cümlə- dən sonra Mövlana Cəlaləddin öskürəyini yığışdıra bilmirdi və bu get-gedə daha da şiddətlənirdi. Hüsaməddin Çələbi ona yaxınlaşanda Mövlana özü getməyə qərar verdi. Ba- haəddin, Hüsaməddin və digər bir neçə mürid Aşiqlər sul- tanını evə qədər müşayiət etdilər... Eşq dənizləri qovuşanda 217 X X V I I F Ə S İ L Düyün gecəsi Mövlana Cəlaləddin Rumi mədrəsədən evə qayıtdıqdan sonra vəziyyəti son dərəcə pisləşmişdi. Səlcuqlu hökmdarı ona nəzarət etmək üçün xüsusi təbiblər, loğmanlar təyin et- mişdi. Hökmdarın vəziri Muinəddin Süleyman Pərvanə, Konya qazilərinin qazisi Siracəddin Əbus-Səna Urməvi və təsəvvüf alimi Sədrəddin Konyavi tez-tez ona baş çəkir, çox zaman isə uzun müddətli yanında qalır, onun söhbətlərini dinləyirdilər. Mövlana Cəlaləddinin müridləri də onunla mütamadi maraqlanır, eyni zamanda ona hörmət əlaməti olaraq təkkəyə gedib Səma rəqsləri edirdilər. Rəqslər zama- nı onlar mürşidləri üçün dua edir, Allahdan ona sağlıq dilə- yirdilər. Mövləvi müridləri “Məsnəvi”nin fatihəsi, yəni baş- lanğıcı hesab etdikləri ilk on səkkiz beytini əzbərdən birlik- də oxuduqdan sonra Səma rəqslərinə başlayırdılar. Bu ənə- nə də sonuncu günlər başlanılmışdı... “Məsnəvi” cəmi üç il öncə, 1270-ci ildə tamamlanmışdı. Onun ilk on səkkiz beytindən başqa qalan hissəsini Mövla- na demiş, onun müridi və yaxın dostu Hüsaməddin Çələbi qələmə almışdı. Hər bir hissəni Mövlana bir daha nəzərdən keçirib düzəliş etdikdən sonra Hüsaməddin onun üzünü yenidən köçürmüşdü. İndi isə “Məsnəvi”nin ilk on səkkiz beytini bütün möminlər əzbərdən söyləyirdilər. Bundan başqa, onlar on səkkiz rəqəminə hər zaman riayət edirdilər, hətta bir mövləvi dərvişinə, bir yoxsula və ya təkkəyə veri- lən nəzir-niyazın miqdarında da bu rəqəm qorunurdu. Veri- lən ianələr on səkkiz quruş, on səkkiz yarım lirə və ya on səkkiz lirə miqdarında olurdu. Bir sözlə, mövləvi müridləri Elbəyi CƏLALOĞLU 218 on səkkiz rəqəminə müqəddəslik gətirməkdə idi... 1273-cü il dekabrın 17-si, həftənin bazar günü idi. Möv- lana Cəlaləddin Rumi yatağında uzanmış, dostları isə başı- nın üstündə dayanmışdılar. Qızdırmasının get-gedə şiddət- lənməsi onun səhhətini daha da ağırlaşdırırdı. Lakin onlar ara-sıra söhbətlər edirdilər, Mövlana vəsiyyətlərini deyirdi. Lakin elə bu vaxt birdən hər yan silkələnməyə başladı. Əv- vəlcə bu gözlənilməz haldan hamı diksindi, sonra isə zəlzə- lə baş verdiyi məlum oldu. Mövlana gülümsünürək öz canı- na işarə edib, – torpaq bir yağlı tikə istəyir, onu yerə basdı- randan sonra sakitləşəcək, – dedi. Onun bu sözündən Kərra xatunun gözləri doldu, atasının sözündən təsirlənən Məley- kə xatun anasının boynunu qucaqlayıb ağlamağa başladı. Onların bu halına ilk dözməyən Hüsaməddin Çələbi oldu, o da kövrəldi. Bunları gözaltı seyr edən Mövlana Cəlaləddin gülümsəyərək dedi: – Mən də əzizlərim Şəms, Kimya və Səlahəddinlə eyni ay, eyni əyyamda Haqqıma qovuşuram. Bu, gözəlliyi, ahən- gi və əsrarəngizliyi ilə seçilən əyyamın mənə olan son vədi- nə sədaqətidir. Məni ağlamayın, mənə yas tutmayın! Mə- nim ölümüm əslində “şəbi-arus”dur – toy axşamı, düyün gecəsidir. Məzar elə bir pərdədir ki, onun arxasında cənnə- tin hüzuru vardır. Bu, mənim ulu Tanrıya qovuşduğum gündür, – o, bu sözləri deyib ətrafa nəzər saldı, bir az du- ruxdu və yenidən dilləndi: – Öldüyüm gün tabutumu çiyinlər üzərində gördü- yünüz zaman, sanmayın ki, məndə bu cahanın dərdi var! Mənim üçün ağlamayın! Ah-vay etməyin! Nə zaman şeyta- nın tələsinə düşərsənsə, o zaman ah-vay et! Məzar cənnət qapısının pərdəsidir. Batmağı gördün, indi doğmağı da seyr et! Bu görünüş bu yanda ölümdürsə, o biri yanda doğum- dur. Günəş və Aya batmaqdan, qürub etməkdən ziyan gə- lərmi?! Bu, sənə batmaq kimi görünər, əslində yenidən doğ- maqdadır. Məzar isə həbsxana kimi görünər, lakin əslində canın həbsdən qurtuluşudur. Torpağa hansı sağlam toxum əkildi ki, o, bitmədi?! Nə üçün insan toxumuna gəlincə, onu Eşq dənizləri qovuşanda 219 bitməyəcək sanırsan? Sağlam toxum həmişə bitir, bunu unutmayın! – bu, Mövlana Cəlaləddin Ruminin son sözləri oldu. Onun üzü güldü. Gülə-gülə də qürub edən günəş ki- mi saralmağa başladı. Sonra da onun gözqapaqlarının xəf- fifcə bağlanmağa başladığını görən Hüsaməddin Çələbi təş- viş içində Quran ayələri oxumağa başladı. Lakin onun ürəyi mürşidinin bu halına tab gətirmədiyindən yarımçıq daya- nıb, özünü hönkürtü ilə ağlamaqdan saxlaya bilmədi. Bu zaman onu Şeyx Sədrəddin Konyavi əvəz etdi... Mövlananın dəfnində yalnız müsəlmanlar deyil, Konya- da və Konya ətrafında yaşayan xristianlar, yəhudilər, digər millətlərin nümayəndələri, eləcə də papazlar və keşişlər də iştirak edirdilər. Mərasimi təsəvvür edilməyən bir qələbəlik müşayiət edirdi. Böyük-kiçik, kişi-qadın – hamı ağlayırdı, mövləvi müridləri çığrışıb paltarlarını cırırdılar. O gün qi- yamət gününü xatırladırdı... Möminlər cənazə namazına durmuşdular. Namazı Mövlananın vəsiyyətinə görə Sədrəddin Konyavi qıldırma- lıydı. Lakin o, çox sevdiyi Mövlana Cəlaləddinin itgisinə dözə bilməyib qəşş elədi. Buna görə də, cənazə namazını qazi Siracəddin qıldırdı. Cənazə götürüldükdə izdiham Gül bağçasına tərəf yön aldı. Günorta namazı vaxtı qaldırılan cənazə ikindi namazı vaxtı Gül bağçasında yerləşən məqbərinə çatdırıldı. Mövla- na Cəlaləddin Rumini atasının yanında torpağa tapşırdılar. Beləcə, adı min illərə gedəcək böyük mütəffəkir və ulu övli- yanın bədəni torpağa, ruhu Tanrıya qovuşdu. Bundan bir qədər sonra isə Sultan Vələd Səlcuq hökm- darından atasının qəbri üzərində türbə tikmək təklifi aldı. O, təklifi qəbul etdikdən sonra Təbrizdən dəvət olunan me- mar Bədrəddin, deyilən yerdə Yaşıl türbənin inşasına başla- dı. Türbə fil ayağını xatırladan dörd qalın sütün üzərində ucaldıldı... Elbəyi CƏLALOĞLU 220 E P İ L O Q Ə V Ə Z İ Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Göz yumdum dünyanın ləl-gövhərinə, Ağladım “Haqq” deyə, tuş gəldin, Allah! Bir ağıl oyatdım ağıl yerinə, Bütün dəyərlərdən baş gəldin, Allah! Dərk etdim cismimin hər əzasını, Tanrı qədərini, Haqq qəzasını. Açdım idrakımın darvazasını, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Səni təfsir etdi zəkama “Quran”, Məhəmməd yoluna qədəm qoydu can. Helmimi bağlarkən elmimə vicdan, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Qəlbim şükredəndir, dilim zikredən, Səbrim müzəffərdir hər işgəncədən. Həqiqət evinə qulundur gedən, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Qəlbim təmizləndi, arındı kirdən, Könlüm agah oldu hər cürə sirdən. Feyzim yox çiçəkdən, güldən, ətirdən, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Eşq dənizləri qovuşanda 221 Könül Kəbəsinə etdim meracı, Doyura bilmədi eşqin bu acı. Sənin təcəllandı başımın tacı, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Dünyanın həvəsi yandı gözümdə, Nəfsin məzarı da yoxdur izimdə. Qeyri bir istəyi gəzmə sözümdə, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Oxşamaz ruhumu nə şəhvət, nə var, Mənlik aramıza çəkər sərt divar. Sənin tək bir yarım, bir sevgilim var, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Ədəblə yürüdüm Fənafillaha, Eşqinlə çatmışam Bəqabillaha. Sən ki, canımdasan, nə dərdim daha, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Elbəyi uymadı şana, şöhrətə, Səbr edir yolunda hər cür möhnətə. Axirət gözümdə dönüb cənnətə, Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! Elbəyi CƏLALOĞLU 222 MÜNDƏRİCAT PROLOQ ƏVƏZI Gəlmişdi ............................................................................. 3 I FƏSİL Dinin günəşi ...................................................................... 4 II FƏSİL Bəlxdən Konyaya ............................................................ 18 III FƏSİL Hikmət “sövdəgəri” ........................................................ 33 IV FƏSİL Allahın nuru ..................................................................... 41 V FƏSİL Xiffətdən doğan möcüzə ................................................ 54 VI FƏSİL Cənnət və ölümsüzlük rəqsi ......................................... 59 VII FƏSİL Şamda bir gecə ................................................................. 66 VIII FƏSİL Nəbiz ................................................................................. 72 IX FƏSİL Allahla vəhdətdə olmağın sirri .................................... 78 X FƏSİL Ürək birliyi, ruh dili ....................................................... 82 Eşq dənizləri qovuşanda 223 XI FƏSİL İzdivac ............................................................................... 93 XII FƏSİL Şəms Təbrizinin qısqanclığı ......................................... 99 XIII FƏSİL Eşqin şərhi ...................................................................... 106 XIV FƏSİL Seyfullahın qüdrəti ...................................................... 113 XV FƏSİL Sahibsiz suç .................................................................... 121 XVI FƏSİL Getməyin vaxtı .............................................................. 130 XVII FƏSİL Hal və məqam ................................................................ 134 XVIII FƏSİL Ariflərin könlündə dəfn .............................................. 140 XIX FƏSİL Eşq və iman .................................................................... 146 XX FƏSİL Aşiqlər sultanı və xəlifə ............................................... 155 XXI FƏSİL Konyada yaranmiş xaos ............................................... 161 XXII FƏSİL Anadolu çaxnaşır ........................................................... 173 XXIII FƏSİL Dekabr ayının Mövlanaya vədləri ............................. 184 Elbəyi CƏLALOĞLU 224 XXIV FƏSİL Əskişəhərdən gələn qonaq.......................................... 194 XXV FƏSİL Varlıq darlıqdır ............................................................. 202 XXVI FƏSİL Can və bədən .................................................................. 212 XXVII FƏSİL Düyün gecəsi .................................................................. 217 EPİLOQ ƏVƏZİ Xoş gəldin könlümə, xoş gəldin, Allah! ................... 220 Eşq dənizləri qovuşanda 225 Elbəyi Cəlaloğlu EŞQ DƏNİZLƏRİ QOVUŞANDA (dərvişnamə) Elbəyi CƏLALOĞLU 226 Nəşriyyatın direktoru: Nəşriyyat redaktoru: Bədii redaktor: Çapa imzalanıb: 27.03.2013. Formatı 60x90 1 / 16 . Fiziki ç.v. 14,0. Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|