Elçin Ədəbiyyat və cəsarət tərcümanı Abbas Zamanov
Yüklə 6,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elçin
Elçin 70 adək dünyanın bir çox ölkələrində yaşayan şərqşünas (konkret olaraq, türkşünas, daha konkret isə azərbay- canşünas) alimlərlə, nüfuzlu qələm sahibləri ilə yara- dıcılıq əlaqəsi saxlayır, yuxarıda yazdığım kimi, Azər- baycanla bağlı hər hansı məlumatı əldə etmək üçün müxtəlif ünvanlara məktub yazmaqdan, rabitə şöbəsi- nə gedib-gəlməkdən yorulmur, yeni çıxan bədii kitab- larımızdan, eləcə də tariximizlə, dilimizlə bağlı nəşr olunan kitablardan ibarət bağlamaları xarici ölkələrə göndərirdi... Unudulmaz akademik Həmid Araslı Abbas müəl- limin «Sabir gülür» kitabının redaktoru idi və həmin kitabın kiçik müqəddiməsində yazırdı: «Abbas Zama- novun elmi maraq dairəsi son dərəcə genişdir». Mən həmişə fıkirləşmişəm və bu gün də bu fikir- dəyəm ki, Abbas müəllimin həmin «son dərəcə geniş» elmi maraq dairəsinin əsasında onun, az qala, cismani surətdə daima hiss etdiyi vətəndaşlıq borcu dayanırdı. Məhz belə bir «Abbas Zamanov vətəndaşlığının nəti- cəsidir ki, Türkiyənin Ərzurum Universitetində qarşı- sındakı lövhədə «Abbas Zamanov bağış kitablığı» sözləri yazılmış üçotaqlı bir kitabxana artıq iyirmi il- dir fəaliyyət göstərir. O üçotaqlı kitabxanadakı bütün kitabları Abbas Zamanov öz şəxsi hesabına alıb, şəxsi hesabına da Türkiyəyə göndərmişdi. Təbrizdəki Tərbiyə kitabxanasında Abbas müəlli- min Cənubi Azərbaycana göndərdiyi mindən artıq kitab saxlanılır və istifadə olunur. Ə d ə biyyat v ə c ə sar ə t t ərcümanı - Abbas Zamanov 71 Və bütün bu işlərin hamısını Abbas müəllim Sovet İttifaqında görmüşdü, hakim ideologiyanın türkçü- lüyü, milli təəssübkeşliyi təqib etdiyi bir mühitdə görmüşdü. Eyni zamanda, Abbas müəllim Azərbaycanla bağlı bir çox kitabları, mətbu materialları, sənədləri xarici ölkələrdən Azərbaycana gətirdə bilmişdi. «Əli və Ni- no» romanını mən ilk dəfə (və təbii ki, gizli surətdə!) Abbas müəllimdən hələ 80-ci illərin əvvəllərində alıb oxumuşdum, sonralar da bu barədə yazmışdım. Yaxud, Abayın «Füzuli» pyesini də mənə ilk dəfə Abbas müəllim vermişdi. 70-ci illərdə, Kommunist partiyasının və KQB-nin qılıncının dalı da, qabağı da kəsdiyi bir vaxtda, Abbas müəllim, deyək ki, Parisdə yaşayan azərbaycanlı rəs- samı tapmışdı, onunla əlaqə yaratmışdı, onun bir neçə əsərinin orijinalını Fransadan Azərbaycana gətirmiş və Nizami adına Ədəbiyyat Muzeyinə hədiyyə etmişdi. Bu fakt, bəlkə, bir o qədər də heyrətamiz olmazdı, əgər həmin rəssam hakim sovet ideologiyasının qatı düşmən elan etdiyi Əli bəy Hüseynzadənin doğmaca oğlu Səlim Turan olmasaydı! Tale belə gətirdi ki, 1988-ci ilin bir payız gecəsi mən Parisdə Səlim Turanın kiçik emalatxanasında oturub, az qala, səhərə kimi söhbətləşərkən, bu iste- dadlı rəssamın və yüksək mədəniyyətli bir insanın Abbas müəllimə necə hörmət və məhəbbət bəslədiyini onun öz dilindən eşitdim. Elçin 72 «-Abbas bəyin sayəsində Azərbaycanı yenidən tanıdım» bu, rəhmətlik Səlim Turanın o zaman mənə dediyi sözlər idi. Bu cümlələri yazıram və hələ 60-cı illərin sonu, 70-ci illərdə Abbas müəllimgilin mənzilində o zaman- kı Cənubi Sovet meydanı, 5 nömrəli binada Abbas müəllimin qayğıkeş və mehriban xanımı Asya xalanın çayını içə-içə Abbas müəllimin Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Fətəli xan Xoyski, Əlimərdan bəy Topçu- başov, Ceyhun bəy Hacıbəyov kimi milli siyasi xa- dimlərimiz haqqındakı söhbətləri yadıma düşür. Ab- bas müəllim bu adamlar haqqında elə təfərrüatla və elə bir səmimiyyət və həvəslə danışırdı ki, elə bil, onları görmüşdü, nəinki görmüşdü, hətta elə bil, on- larla uzun illərin dostu olmuşdu. Ona görə ki, Abbas müəllim onlarla, həqiqətən, əqidə, məslək, əməl dostu idi. Abbas Zamanov hələ 1967-ci ildə yazdığı bir məqaləsini «Əməl dostları» adlandırmışdı (məqalə mollanəsrəddin-çilərdən bəhs edirdi). Onun 1979-cu ildə nəşr olunmuş məqalələr toplusu da bu cür adlanır- dı. Abbas müəllim həmin məqalənin hissələrindən biri üçün Cəlil Məmmədquluzadənin həmişəki səmimiy- yət və təvazökarlıqla yazdığı bu sözləri epiqraf seç- mişdi: «Darülmüəllimi qurtaran zaman Naxçıvanda özümdən artıq huşyar dostlarıma rast gəldim». XX əsr Azərbaycan ədəbi-ictimai həyatındakı belə bir «huşyar dostluq» get-gedə böyüdü, mənəvi-məf- kurəvi dostluğa əməl dostluğuna çevrildi, o dostluğun Ə d ə biyyat v ə c ə sar ə t t ərcümanı - Abbas Zamanov 73 coğrafi ərazisi bütün Azərbaycanı əhatə etdi, əməl dostluğu yaşından, xasiyyətindən, istedadından asılı olmayaraq bir çox qələm sahibini birləşdirdi və indi mən bu qeydləri yazarkən həmin böyük əməl dost- luğunu ona görə bir daha nəzərə çatdırıram ki, elə bil, əməl dostlarından yazan və ömrünü bu dostluğun həm siyasi-ictimai, həm də bədii estetik ifadəsinin tədqiqi- nə həsr edən Abbas Zamanov özü də o dostluq estafe- tini böyük sələflərindən alıb XX əsrin sonlarına gətir- mişdi, elə bil, o özü də əsrin əvvəlindəki həmin əməl dostlarından biri idi. Abbas müəllim zəmanəsinin vulqar sosiologiz- mindən uzaq bir tədqiqatçı və dövrünün konyunktu- rasından uzaq bir insan idi. Yəqin elə buna görə də, onun monoqrafiyaları, məqalələri xarici ölkələrdə Türkiyədə, İraqda, İranda, Avstriyada, Almaniyada nəşr edilir, çap olunurdu. «Sabir və müasirləri» adlı monoqrafiyası 1979-cu ildə Təbrizdə fars dilində nəşr olunmuşdu və burası da, yəqin, oxucular üçün maraqlı olar ki, həmin əsəri fars dilinə Səməd Behrənginin qardaşı Əsəd Behrəngi çevirmişdi. Abbas müəllim filologiya elmləri doktoru, Azər- baycan Dövlət Universitetinin professoru, əməkdar elm xadimi, Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, o zaman mühüm informasiya imkanlarına malik «Xə- bərlər» Mətbuat Agentliyi Azərbaycan Şurasının səd- ri, xarici ölkələrdəki bir sıra nüfuzlu qurumların, o cümlədən, Türk Dil Qurumunun üzvü idi, Səlcuq Universitetinin fəxri doktoru seçilmişdi. Yüklə 6,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|