41
FƏSİL 4. VİKİPEDİYADA MƏQALƏLƏRIN
YARADILMASI QAYDALARI
Vikipediyada m
əqalələr könüllülər tərəfindən yazılır və o,
azad ensiklopediya olduğundan istənilən məqaləni (o məqaləyə
qadağa qoyulmayıbsa) hər kəs dəyişdirə bilər. Məsələn, dolğun
olmayam m
əqalələrə əlavələr edilə, səhvlər düzəldilə bilər və s.
Vikipediyada m
əqalə əsasən iki hissədən ibarət olur: məqalə
özü v
ə onun məzmunu haqqında müzakirə. Müzakirə
s
əhifəsində istifadəçi mövzu ilə bağlı öz fikrini bildirir, lazım
g
əldikdə hətta məqaləni tənqid edir, əgər məqalədə düzəliş
aparmaq ist
əmirsə iradlarını bildirir. Çox zaman müzakirələr
əsasında mübahisəli məqalələrdə düzgün qərar əldə edilir [21].
Şəkil 14. Vikipediyaya informasiya daxil edərkən mənbənin
göst
ərilməsi vacibdir
M
əqalələr hər zaman neytral nəzər nöqtəsindən çıxış
edil
ərək yazılmalıdır və məqalələrin mənbəyi göstərilməlidir.
Bu idar
əçilərin və oxuyucuların həmin məqaləyə olan etimadını
artırmış olacaq və mümkün mübahisələrin qarşısını alacaq.
M
ənbələri xarici keçidlər vasitəsilə və “Ədəbiyyat”,
“M
ənbələr”, “Əlavələr” və ya “Əlavə Ədəbiyyat” başlıq ilə
daxil etm
ək olar. Vikipediyaya informasiya daxil edərkən
m
ənbənin göstərilməsi vacibdir. Əks halda daxil edilmiş
42
informasiyanın düzgünlüyü şübhə altında olmuş olur və digər
istifad
əçilər tərəfindən silinməsi və ya dəyişdirilməsi ehtimalı
artır. Mənbələr göstərilməklə daxil edilmiş informasiyalar isə
idar
əçilər tərəfindən mühafizə olunurlar (şəkil 13.).
Vikipediyaya ist
ənilən mövzuda məqalələr daxil etmək
olar. Yalnız terrorizmi, əxlaqa zidd hərəkətləri və separatçılığı
t
əbliğ edən məqalələrin yaradılması yol verilməzdir.
4.1. Qeydiyyatdan keçm
ə qaydası
Vikipediya virtual ensiklopediyasında hər kəs fəaliyyət
göst
ərə bilər. Yuxarıda deyildiyi kimi, istifadəçilər anonim və
ya qeydiyyatdan keç
ərək məqalələrdə redaktələr edə bilərlər.
Vikipediyada qeydiyyatdan keçm
ək üçün Vikipediyanın “Ana
s
əhifəsi”nin yuxarı sağ küncündə yerləşdirilmiş “Daxil ol və ya
istifad
əçi yarat” keçidini seçmək lazımdır. Bu zaman eyni adlı
s
əhifə açılır (şəkil 15).
Şəkil 15. Qeydiyyatdan keçmək üçün açılan səhifə
43
Artıq qeydiyyatı olan hər kəs istifadəçi adını (nicname) və
parolunu müvafiq sah
ələrə daxil edərək, “Daxil ol” düyməsini
vurduqda, onun şəxsi məlumat səhifəsinə, eyni zamanda
f
əaliyyəti, izlədiyi səhifələr, müzakirələri və s. haqqında
s
əhifələrə daxil olmaq imkanı yaranır.
Yeni istifad
əçi qeydiyyata düşmək üçün “hesab açın”
keçidind
ən istifadə etməlidir. Bu zaman açılan səhifədə
istifad
əçi adını, parolu və şəxsi e-poçt ünvanını yazmaqla
qeydiyyatdan keç
ə bilər. Qeydiyyatdan keçən hər kəs üçün yeni
s
əhifə yaradılır ki, buraya o, istənilən məlumatı daxil edə bilər.
Qeydiyyata alınmış hər kəs öz imzası (istifadəçi adı) altında
ümumi v
ə ya fərdi müzakirələrdə iştirak etmək imkanına malik
olur.
4.2. M
əqalə üçün mövzunun və adın seçilməsi
M
əqalənin mövzusu ilkin növbədə istifadəçinin maraq
dair
əsinə uyğun olmalıdır. Əgər mövzu haqqında istifadəçinin
m
əlumatı azdırsa və ya onun maraq dairəsində deyilsə, o zaman
m
əqalə yaratmaq məsləhət deyil. Məqaləni başlamazdan əvvəl
istifad
əçinin həmin mövzunu ətraflı bilməsi də vacib deyil.
İstifadəçinin həmin mövzunu tədqiq etməyə marağının olması
kifay
ətdir. İlkin şərt istifadəçinin məqalə üçün ilkin
informasiyanı haradan əldə edəcəyini bilməsidir.
Vikipediyada m
əqalələrin
adlandırılması,
həmin
mövzunun c
əmiyyətdə daha çox hansı ad altında tanınması ilə
üst-üst
ə düşməlidir. İstifadəçi ad seçməkdə çətinlik çəkirsə, o
halda tam addan istifad
ə etməlidir. Yəni, məqalənin adı bir necə
sözd
ən və söz birləşməsindən də ibarət ola bilər.
B
əzən daxil edilən məqalənin adı başqa bir mövzunu
n
əzərdə tuta bilər. Məsələn“Füzuli” adlı məqaləni nəyə aid
etm
ək olar? Azərbaycan Respublikasının subyektlərindən olan
Füzuli rayonuna v
ə yaxud orta əsrlərdə yaşamış dahi
Az
ərbaycan mütəfəkkiri və şairi Məhəmməd Füzuliyə. Bu
zaman d
əqiqləşdirmə səhifələrindən istifadə olunur və həmin
s
əhifəyə {{dəqiqləşdirmə}} ifadəsi yazılmaqla „Dəqiqləşdirmə“
44
şablonu artırılır. Məqalənin adının sonuna isə mötərizədə uyğun
söz yazılır. Məsələn Füzuli (rayon) və Füzuli (şair).
M
əqaləni adlandırarkən bir fakta da fikir vermək lazımdır
ki, Vikipediya
şriftlər üzrə standart qəbul edilmiş „Unicode“
şriftlərini dəstəkləyir. Belə ki, ş-sh, ç-ch, ə-e və s. bu kimi
əvəzləmələr aparmaq məqalənin ümumi keyfiyyətinə mənfi
t
əsir edir.
4.3. M
əqalənin ensiklopediyada axtarışı
Ola bilsin ki, istifad
əçinin yazmaq istədiyi məqalə artıq
mövcuddur. Bunu y
əqin etmək üçün Vikipediya səhifəsinin sol
hiss
əsindəki paneldə yerləşən „Axtar“ sətrində açar söz yazılır
v
ə „Axtar” düyməsi basılır. Açılmış siyahıda istifadəçi lazım
olan mövzunun olub olmamasını yoxlaya bilər. Əgər varsa
h
əmin məqalənin adının üzərindən basmaqla məqalə səhifəsini
açmaq olar. Açılmış səhifənin üst hissəsində „Redaktə“
düym
əsi vasitəsi ilə istifadəçi məqaləni redaktə etmək imkanı
əldə etmiş olur. Məqalələri redaktə etməzdən əvvəl redaktə
qayd
aları ilə tanış olmaq lazımdır.
Axtarılan məqalə ensiklopediyada yoxdursa, demək onu
yaratmaq lazımdır. Bunun üçün məqalənin adını yenə də
s
əhifənin sol hissəsində yerləşən „Axtar“ sətrində yazmaq
lazımdır. Daha sonra isə “Gətir” düyməsi basılır. Açılmış
s
əhifədə istifadəçiyə bu başlıq altında məqalə yaratmaq təklif
olunacaq, h
əmin yazını basmaqla məqalənin yazılması
s
əhifəsinə keçilir.
M
əqalələrin Vikipediyada axtarılmasının digər üsulları da
mövcuddur. Lazım olan səhifəni gətirmək üçün brauzerin ünvan
s
ətrinə səhifənin (məqalənin) adı yazılır və „Enter“ düyməsi
vurulur. Bu zaman eyni adlı məqalə səhifəsi açılacaqdır. Əgər
m
əqalə mövcud deyilsə xüsusi səhifədə istifadəçiyə lazımi
mövzunun dig
ər məqalələrdə axtarılması və ya bu ad altında
yeni m
əqalənin yaradılması təklif olunur (şəkil 16).
Dostları ilə paylaş: |