Ələkbərova İradə

 
5 
 
 G
İRİŞ 
Müasir dövrd
ə  virtual  ensiklopediyalar  İnternet 
şəbəkəsinin  ən çox müraciət edilən  etibarlı  layihələrinə 
çevril
mişlər. İnternet istifadəçiləri üçün bu resurslar çox vacib 
v
ə tələb olunandır. Virtual ensiklopediyalardan ən nəhəngi isə 
Vikipediya  (Wikipedia
)  ensiklopediyasıdır.  Vikipediya virtual 
ensiklopediya
sı dünyanın 270 dilində fəaliyyət göstərir. İngilis, 
rus, fransız və alman dilli ölkələrlə müqayisədə Azərbaycanda 
Vikipediya  çox  tanınmır.  Buna  səbəb  əhalidə  Vikipediya 
haqqında  məlumatın  az  olmasıdır.  Lakin  son zamanlar 
Az
ərbaycan Milli Elmlər  Akademiyasının  İnformasiya 
Texnologiyaları  İnstitutunun  əməkdaşları  tərəfindən kütləvi 
informasiya vasit
ələrində  (KİV)  Vikipediya  haqqında  ardıcıl 
elmi v
ə  kütləvi məqalələr çap etdirilir, televiziyada bu barədə 
m
əlumatlar verilir. Ona görə  də  qeyd etmək  olar  ki,  artıq 
c
əmiyyətdə  Vikipediya  virtual  ensiklopediyası  haqqında 
mü
əyyən təsəvvürlər yaranmaqdadır. Vikipediya və orada yeni 
m
əqalələrin necə yaradılması barədə məlumat verən bu kitabın 
n
əşri də  yaxın  zamanlarda  həmin  virtual  ensiklopediyanın 
Az
ərbaycanda  populyar  olmasına  ümüd  yaradır.  Artıq 
İnformasiya 
Texnologiyaları 
İnstitutunun 
əməkdaşları 
t
ərəfindən  İnternet-nəşrlərdə,  İntertet-saytların  bir  çoxunda 

---

 
6 
Vikipediya haqqında informasiyalar verilir. İnternetdən istifadə 
ed
ən hər kəs bu ada rast gəlməyə bilməz. 
İnternet  məkanında  Vikipediya  virtual  ensiklopediyasının 
İngilis  (www.en.wikipedia.orq),  Rus  (www.ru.wikipedia.orq), 
Türk (www.tr.wikipedia.orq),   Alman (www.de.wikipedia.orq) 
v
ə s. bölmələri ilə yanaşı, Azərbaycan (
www.az.wikipedia.org
) 
bölm
əsi də  fəaliyyət göstərir.  Milli  Vikipediyanın  inkişaf 
etdirilm
əsi,  genişləndirilməsi,  dolğun  informasiya  ilə  təmin 
edilm
əsi  hər bir Azərbaycan vətəndaşının  mənəvi  borcudur. 
N
əzərə  alsaq ki, Azərbaycan Ermənistanla müharibə 
şəraitindədir və 
erm
ənilərin Vikipediya 
on-line 
ensiklopediyasının  səhifələrində  yalan informasiya daxil etmə 
faktlarına rast gəlinir, o halda erməni vandalizminin qarşısının 
alınması  və  virtual ensiklopediyaya  nəzarətin güclənməsi 
görül
əcək  əsas  işlərdən biridir. Azərbaycan  həqiqətlərinin  və 
milli-m
ədəni dəyərlərinin müxtəlif dillərdə Vikipediyada düzgün 
işıqlandırılması  hər bir Azərbaycan vətəndaşının  vəzifəsinə 
çevrilm
əlidir.  
K
itabın  əsas məqsədi Vikipediya azad, on-line 
ensiklopediyasında  qısa  zaman  ərzində  yeni məqalənin 
yaradılması  və  mövcud olan məqalələrin redaktə  edilməsi 
bar
ədə İnternet istifadəçilərini təlimatlandırmaqdır. 
 

---

 
7 
FƏSİL 1. VİKİ TEXNOLOGİYASI 
1.1. Virtual m
əkanda vəziyyət 
Kompyu
ter  inqilabının  əsas hissəsini  İnternet  təşkil  edir. 
İnternet-texnologiyalar siyasətə, biznesə və dövlət idarəçiliyinə 
sür
ətlə  tətbiq  olunmaqla  yanaşı,  cəmiyyətdə  insanlar  arasında 
münasib
ətlərin xarakterini, biznes prinsiplərini və  dövlət 
idar
əçiliyini dəyişir.  Virtual  on-line cəmiyyəti  formalaşır, 
informasiya münasib
ətləri  yaradılır,  müəyyən informasiya 
maraqları üzrə istifadəçilərin qruplaşması baş verir.  
Bu  gün  İnternetdən  lazım  olan  informasiyanın  və  biliyin 
əldə  edilməsi heç də  asan  baş  verən proses  deyildir. Zaman 
keçdikc
ə  virtual məkan pərakəndə  resurslarla necə  gəldi 
yükl
ənir, axtarış sistemləri isə tələb olunan resursların hamısını 
əhatə edə bilmir. Nəticədə veb – axtarış sistemlərindən kənarda 
f
əaliyyət göstərən  “gizli”  resursların  sayı  gündən-günə  artır. 
İnternetdə informasiyanın axtarışına çıxan istifadəçi, adətən, ilk 
növb
ədə  populyar  axtarış  sistemlərinə  müraciət edir.  Məsələn, 
Yahoo, Google, Yandex v
ə s. axtarış sistemlərini misal göstərə 
bil
ərik.  Müxtəlif  sorğular  fikirləşir  və  bu  sorğular  nəticəsində 
brauzer
ə  daxil  olan,  formal  olaraq  relevant  sayılan 
informasiyalar içind
ə itib batır. Minlərlə veb-sayt içində lazım 
olan biliyin 
əldə  edilməsi vaxt tələb edir və  bəzən istənilən 
n
əticəni vermir. 
İnternetin  əsasını  qoyarkən 
müt
əxəssislər “qlobal biliklər 
bazası”  və  ya “kollektiv bilik” 
əldə  etmək arzusunda idilər. 
Lakin bunun 
əvəzinə  bu gün 
İnternet qlobal xaosa çevrilmişdir. 
Odur ki, on-line rejimind
ə 
istifad
əçinin 
lazım 
olan 
informasiya 
əldə etməsi və operativ dəyişdirməsi bu gün virtual 
m
əkanda  ən aktual problemdir. Bu problemi həll etmək üçün 
müt
əxəssislər  şəbəkədə  yeni-yeni layihələr, texnologiyalar 

---