78
each use, as described on
Wikipedia:Image description page
, as
well as the source of the work and copyright information.
–
Şablon: {{PD-old}}
Bu
şəkil azad istifadə üçündür. Belə ki, ABŞ və bəzi
başqa ölkələrdə bu şəkilin müəlliflik hüququ azaddır.
Azad lisenziya onunla izah olunur ki,
şəklin müəllifi
100 ild
ən çoxdur ki, vəfat etmişdir.
–
Şablon: {{ PD-yararsız}}
Bu
şəkil müəlliflik hüququnun obyekti deyildir.
.
79
FƏSİL 6. VİKİPEDİYA CƏMİYYƏTİN AYNASIDIR
Vikipediya bu gün dünyada güv
ənilən və çox populyar
informasiya m
ənbəyi kimi tanınır. Tələbələr, jurnalistlər,
aliml
ər və müxtəlif peşə sahibləri İnternetdə məlumat
axtarışında, məhz bu resursa üstünlük verirlər.
Vikipediyada m
əqalələrin sayının digər ensiklopediyalarla
müqayis
ədə həddən artıq çox və dolğun olmasına baxmayaraq,
b
əzən məqalələrdə düzgün olmayan informasiyalara da rast
g
əlmək olur. Bu səbəbdən, Vikipediyada qaydalar çox sərtdir və
bir çox ölk
ələrdə onları daha da sərtləşdirmək lazım gəlir.
M
əsələn, ingilis Vikipediyasında anonim istifadəçilərə yeni
m
əqalələr yaratmaq qadağan olunmuşdur. Bir çox hallarda bir
v
ə ya bir neçə sözdən ibarət məqalələrə də rast gəlinir. Bu cür
m
əqalələrin aşağı hissəsində “məqalə tam deyil, işlənməyə
ehtiyacı var və s.” sözlər yazılır. Bu səhifələri məqalə
adlandırmaq düzgün olmasa da, onlar məqalə kimi statistik
informasiyaya daxil edilirl
ər.
Vikipediyanın yaradıcılarından biri olan Cimmi Uels
deyir: “M
ən Vikipediyada çoxlu sayda “ağ ləkələrin” olduğu
vaxtı xatırlayıram və o zamanlar istifadəçilər bir çox vacib
mövzular haqqında hər-hansı informasiyanı tapa bilmirdilər.
İndi isə bizdə 2 mln.-dan artıq (ingilis dili bölməsində) müxtəlif
mövzulara aid materiallar vardır, lakin görüləsi işlər hələ
çoxdur: çoxlu sayda m
əqalələri redaktə etmək lazımdır və
m
əhdud informasiyaya malik mövzuları yaddan çıxarmaq
olmaz” [23].
6.1. Vikipediyada informasiya müharib
əsi
Müasir dövrd
ə cəmiyyətin əsas iqtisadi, elmi və mənəvi
m
əhsulu kimi elmi bilik və informasiya resursları nəzərdə
tutulur. Bu baxımdan müasir dövrdə ictimai hakimiyyət və güc
pul sahibl
ərinin yox, informasiya sahiblərinin əlindədir.
Vikipediya ictimai baxışın formalaşmasında, siyasi, iqtisadi və
80
m
ədəni sahələrdə bilik əldə etmək üçün geniş imkanlara
malikdir.
İnternet istifadəçilərinin fikrinə görə, Vikipediyanın ən
böyük problemi m
əqalələr uğrunda baş verən virtual
müharib
ələr və şəbəkə vandallarıdırlar. Ensiklopediyanın
üz
ərində düzəlişə icazə verilirsə, kimlərinsə başqalarının
əməyini korlamaq istəyində olması qaçılmazdır. Bu cür
informasiya anarxiyası informasiyaların doğruluq dərəcələrinin
aşağı düşməsinə səbəb olur. Skeptiklər Vikipediyada təqdim
olunan informasiya
ların qeyri-düzgün olmalarını sübut etməyə
çalışarkən, məhz bu arqumentləri göstərirlər. Britaniyanın
“Nature” elmi jurnalının əməkdaşları Vikipediyada və
“Britannika” m
əşhur ensiklopediyasında yerləşdirilmiş elmi
m
əqalələrin düzgünlüyünü qiymətləndirmək üçün ekspertlər
d
əvət etmək qərarına gəldilər. Alimlər hər iki ensiklopediyadakı
m
əqalələri, bu və ya digər məqalənin hansı ensiklopediyadan
olduğunu bilmədən təhlil edərək, hər iki ensiklopediyanın
h
ərəsində, ümumi xarakterli dörd ciddi səhv olduğunu müəyyən
et
mişdilər. Beləliklə, Vikipediya dəqiqlik və doğruluq üzrə
kompetent yoxlamaya davam g
ətirdi. Lakin buna baxmayaraq,
m
ənbə kimi, Vikipediyadan hər hansı elmi araşdırmalar üçün
istifad
ə etmək və ona istinad etmək düzgün deyildir. Belə ki,
m
əqalələrin istənilən anda müxtəlif İnternet istifadəçiləri
t
ərəfindən dəyişdirilməsi ehtimalı çox böyükdür. Bu baxımdan,
Vikipediya konkret sah
ə barədə ümumi informasiya ilə tanış
olmaq v
ə mövzu ilə əlaqədar mənbələr əldə etmək üçün daha
əlverişlidir [24].
Dig
ər tərəfdən, Vikipediyada ensiklopedik məqalələrin
m
əzmunları minlərlə könüllülər tərəfindən diqqətlə yoxlanılır
ki, onlar vaxtaşırı məqalələrdəki səhvləri aradan qaldırırlar.
Vikipediyanın düzgünlüyünü yoxlamaq qərarına gələn bir-neçə
"New York Times” q
əzetinin əməkdaşı virtual ensiklopediyada
yerl
əşdirilmiş məqalələrin bəzilərində hiss olunmayacaq
d
əyişikliklər etmiş, bəzilərini isə tamam silmişdir. Çox qısa
zamanda m
əqalələrin ilkin vəziyyəti bərpa olunmuşdur ki, bu da
81
Vikipediyanın dinamik olduğunu və hər zaman nəzarətdə
saxlandığını bir daha sübut etdi [25].
Vaxtaşırı Vikipediyada bu və ya digər məqalənin
silinm
əsi haqqında tələblər təqdim olunur. Vikipediyanın
administratorları ensiklopediyada dərc olunan bütün
informasiyaları izləyirlər və bəzi hallarda mübahisəyə səbəb
olan m
əqalələrdə müvəqqəti olaraq azad redaktəyə qadağa
qoyur, b
əzən isə məqaləni tamamilə bağlayırlar. Məsələn,
Vikipediyanın rus bölməsində “Нагорный Карабах”
m
əqaləsində olduğu kimi. Baş adminstrator (stüard) Maksim
Semyonnikin dediyi kimi, istifad
əçilərin uzun müddətli
müzakir
ələrdə ortaq məxrəcə gələ bilmədiklərini nəzərə alaraq
m
əqalənin dəyişdirilməsinə bir müddət qadağa qoyulmuşdur.
“Нагорный Карабах”, “Азербайджанцы”, “Культура
Азербайджана”, “Кавказская Албания” və bir çox məqalələri
n
əzərdən keçirdikdə, məlum olur ki, təsdiq olunmamış
informasiyalara Vikipediyada rast g
əlinməsi təəssüf ki,
mümkündür [26].
Bunun üçün Az
ərbaycan dilindəki Vikipediyanı qurmaqla
yanaşı, ingilis, fransız, rus, alman, ispan və digər dillərdə olan
Vikipediyalara da
əlavələr edilməli, Azərbaycan və onun
ayrılmaz hissəsi olan Qarabağ haqda həqiqətlər dünyaya
çatdırılmalıdır.
6.2. Vikipediya üzr
ə statistik göstəricilər
Vikipediya artıq praktiki olaraq bütün vacib sahələr
haqqında müəyyən dərəcədə informasiyaya malikdir. 2009-cu
ilin sentyabr
ayının məlumatına əsasən Vikipediya on-line
ensiklopediyasında məqalələrin ümumi sayı artıq 13,9 milyon
olmuşdur. Nəzərə alsaq ki, “Britannika” ensiklopediyasında
m
əqalələrin sayı – 120000, Böyük Sovet Ensiklopediyasında
m
əqalələrin sayı – 95279, Brokqauz və Efron ensiklopedik
lüğətdə məqalələrin sayı – 121240-dır, o halda Vikipediyanın
nec
ə nəhəng sistem olduğunu təsəvvür etmək olar.
Vikipediyada m
əqalələrin artma tempi ildən ilə
yüks
əlməkdədir. Buna səbəb ilk növbədə, dünyada İnternet
Dostları ilə paylaş: |